Morgunblaðið - 30.05.1997, Síða 42

42 FÖSTUDAGUR 30. MAÍ 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Jón Zophonías
Sigríksson
fæddist á Vestra-
Krossi, Innri-Akra-
neshreppi, Borgar-
firði 26. okt. 1914.
Hann lést á heimili
sínu í Hjarðarholti
18 á Akranesi 21.
mai siðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Sigríkur Ei-
riksson, bóndi og
fræðimaður á
Krossi, f. 17. júlí
1858 á Krossi, d. 10.
júní 1923, og Sum-
arlina Sumarliðadóttir, hús-
freyja á Krossi og síðar í Hjall-
húsi á Akranesi, f. 2. des. 1875
í Reykjavík, d. 22. okt. 1938.
Systkini Jóns Zophoníasar
voru: 1) Ingibjörg, f. 5. okt.
1897, d. 14. maí 1929, húsfreyja
í Reykjavík, gift Gísla Guðjóni
Þórðarsyni, sjómanni. 2) Finn-
ur, f. 28. mars 1899, d. 2. júní
1920, vinnumaður í Akrakoti.
3) Sigríkur, f. 18. sept. 1900,
d. 17. mars 1980, sjómaður og
verkamaður á Akranesi, kvænt-
ur Elku Guðrúnu Aradóttur.
Þau skildu. 4) Sigríður, f. 25.
febr. 1904, d. 1. des. 1945, hús-
freyja á Akranesi, gift Júlíusi
B. Benediktssyni, sjómanni. 5)
Páll, f. 21. maí 1905, d. 27.
nóv. 1908. 6) Guðrún, f. 30.
apríl 1906, d. 8. mars 1943,
húsfreyja í Reykjavík, gift Guð-
mundi Þórðarsyni, skipstjóra.
7) Soffía, f. 2.6. 1907, d. 27.11.
1908. 8) Eiríkur, f. l.júní 1908,
d. 31. jan. 1943, sjómaður á
Akranesi, kvæntur Valgerði
Siguijónsdóttur. 9) Rikka Emil-
ía, f. 14. mars 1910, d. 29. apríl
1972, húsfreyja á Akranesi, gift
Jóni Mýrdal Sigurðssyni, skipa-
smiði. 10) Jón Sölvi, f. 29. apríl
1911, dó ungur. 11) Bjarnfríð-
ur, f. 12. jan. 1913, d. 30. apríl
1978, verkakona á Akranesi,
bjó með Árna Magnússyni,
verkamanni.
Hinn 25. maí 1940 kvæntist
Jón Zophonías Kristjönu Vig-
dísi Hafliðadóttur, f. 31. jan.
1918 í Bergsholtskoti í Staðar-
sveit, Snæf., d. 27. júlí 1992 í
Bergsholtskoti. Foreldrar
hennar voru: Hafliði Þorsteins-
son, bóndi í Bergsholtskoti og
á Stóru-Hellu á Hellissandi, f.
Jón Zophonías Sigríksson eða
Soffi Sigríks eins og hann var ávallt
kallaður var yngsta barn foreldra
sinna, Sigríks Eiríkssonar og Sum-
arlínu Sumarliðadóttur. Sigríkur
var svipmikill bóndi með
skeggkraga og bjó á föðurleifð
sinni, Krossi, fyrst með móður sinni
en síðar með Sumarlínu Sumarliða-
dóttur. Faðir hans, Eiríkur Pálsson
hafði fylgt séra Jakobi Benedikts-
syni úr Rangárvallasýslu að Melum
11. nóv. 1877 á
Grenjum í Álftanes-
hreppi, Mýrarsýslu,
d. 21. nóv. 1969 og
k.h. Steinunn
Kristjánsdóttir, f.
12. okt. 1878 á Ytra-
Lágafelli, Mikla-
holtshr., Hnapp., d.
17. mars 1924.
Börn Jóns Zop-
honíasar og Krislj-
önu Vigdísar voru:
1) Hrönn, f. 17. sept.
1940 í Reykjavík,
handavinnukennari
á Akranesi, gift
Halldóri Jóhannssyni, banka-
fulltrúa. Börn þeirra eru: Berg-
Iind, f. 10. júní 1963 á Akra-
nesi, kennari í Reykjavík, Þóra,
f. 7. apríl 1967 á Akranesi, flug-
umferðarstjóri í Reykjavík og
Kristjana, f. 31. jan. 1969 á
Akranesi, iðnverkakona í
Reykjavík. 2) Ester, f. 7. mars
1943 á Akranesi, d. 2. júní sama
ár. 3) Börkur, f. 16. des. 1944
á Akranesi, netagerðarmaður
og verksljóri á Akranesi,
kvæntur Valgerði Sólveigu Sig-
urðardóttur, verslunarmanni.
Börn þeirra: Freysteinn Bark-
ar, f. 26. nóv. 1962 á Akranesi,
sjómaður á Akranesi, Friðmey
Barkar, f. 5. okt. 1965 á Akra-
nesi, húsfreyja á Akranesi,
Brynhildur Barkar, f. 13. febr.
1971 á Akranesi, hjúkrunar-
fræðinemi á Akranesi, Harpa
Barkar, f. 21. nóv. 1973 á Akra-
nesi, hárgreiðslusveinn í
Reykjavík, og Mjöll Barkar, f.
1. febr. 1975 á Akranesi, hús-
freyja í Borgarnesi. Sonur
Barkar fyrir hjónaband: Vign-
ir, f. 25. jan. 1964 á Akranesi,
rafvirki á Akranesi. 4) Þor-
steinn, f. 6. júní 1953 á Akra-
nesi, ættfræðingur og ritstjóri
í Garðabæ, kvæntur Hrefnu
Wigelund Steinþórsdóttur, út-
stillingahönnuði. Börn þeirra
eru: Helga Hrönn, f. 23. júní
1985 í Reykjavík, Krístjana Júl-
ía, f. 9. sept. 1989 í Reykjavík
og Jón Pétur, f. 5. apríl 1992 í
Reykjavík. Fósturdóttir Þor-
steins: Theodóra Svala Sigurð-
ardóttir, f. 6. mars 1978 í
Reykjavík, nemi.
Utför Jóns fer fram frá
Akraneskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
í Melasveit og kvænst Sigríði Jóns-
dóttur frá Garðaseli undir Akra-
fjalli. Sigríkur var ekki mikill bú-
maður, en þeim mun afkastameiri
við bókaskriftir og fræðagrúsk.
Bækur sínar batt hann sjálfur inn
í stórum stíl og lánaði sveitungum
sinum til lestrar, og má segja að
fyrsti vísir að bókasafni á Akranesi
hafi verið á Krossi. Stæðu lántak-
endur ekki í skilum bar þeim að
borga tíu aura fyrir hveija glataða
bók. Skagamenn og Innsveitungar
vissu jafnan er Sigríkur bóndi á
Krossi var á ferðinni, því hlátur
hans barst jafnan margar bæjar-
leiðir. Eitthvað fékkst Sigríkur við
sjóróðra, en framfærsla fjölskyld-
unnar brann þó mest á Sumarlínu,
sem var forkur duglegur, stundaði
fískvinnu á Akranesi og reri einnig
til fískjar. Sumarlína fór ung í
vinnumennsku til bróðursonar Sig-
ríðar á Krossi, Sigurðar Sigurðsson-
ar í Akrakoti, næsta bæ við Kross.
Hún fæddist í Hlíðarhúsum í
Reykjavík, dóttir Sumarliða Gunn-
arssonar frá Kiðafelli í Kjós og
Diðrikku Hölter. Diðrikka var svip-
mikil í bæjarlífínu í Reykjavík og
spáði fyrir fólki af æðri og lægri
stigum. Hún var dóttir bæjarskálds-
ins Wilhelms Hölter, sem m.a. orti
hina kunnu vísu:
Veröld fláa sýnir sig,
sú mér spáir hörðu.
Flestöll stráin stinga mig
stór og smá á jörðu.
Þegar Sigríkur féll frá árið 1923,
flutti Sumarlína búferlum með
barnahópinn sinn í Hjallhús á bökk-
um Halakotssands á Akranesi, sem
eins og nafnið gefur til kynna var
að hluta endurbyggt úr gömlum
fískhjalli. í Hjallhúsinu bjó Sumar-
lína til dánardægurs 1938, vann
hörðum höndum við fiskverkun og
ól þar upp sín börn og nokkur
barnaböm. Soffí í Hjallhúsinu þurfti
snemma að leggja heimilinu lið.
Níu ára gamall var hann farinn að
vinna við þurrkun á saltfíski hjá
Þórði Ásmundssyni, útgerðar-
manni. Bróðir Þórðar, Ólafur, var
verkstjórinn og kaupið var fímm
aurar á tímann, en fljótlega kom
Ólafur til Soffa í Hjallhúsinu og
bauð honum kauphækkun. „Ég
ætla að hækka við þig kaupið upp
í tíu aura, þú ert svo helvíti dugleg-
ur. En hinir strákarnir mega ekkert
um þetta vita.“ Það skipti ekki
máli þó að Ólafur hafi sagt þetta
við alla hina strákana. Á Skaganum
var æðsta dyggðin „að vera dugleg-
ur“, og það varð að hleypa metnaði
í strákana. Tíu ára gamall var hann
sendur í sveit að Ausu í Andakíl.
Húsmóðirin, Steinunn Benedikts-
dóttir, sendi hest út á Akranes til
að sækja hinn unga sumardreng.
Þó svo að hann væri lítt vanur hest-
um var honum komið fyrir á baki,
gefnar viðeigandi ráðleggingar og
blessun og svo var slegið í. Hestur-
inn átti að rata og velja leiðina sem
hann og gerði með mestu prýði.
Þar kynntist hann Andakílsá, sem
kveikti í honum mikla veiðibakteríu,
sem fylgdi honum æ siðan. Skóla-
göngu naut Soffi eins og þá tíðkað-
ist á Skaganum, börn lærðu að lesa
í heimahúsum, en gengu síðan í
barnaskólann frá tíu til fjórtán ára
aldurs.
Fimmtán ára hóf Soffí sjó-
mennsku, fyrst á hálfum hlut á
móti öðrum í skipsrúmi hjá Einari
Ingjaldssyni á Bakka og síðan á
ýmsum línuveiðurum á útilegu, m.a.
á Eldborginni. Taldi hann það mikla
gæfu er hinn mikli sómamaður,
Bjarni Ólafsson, skipstjóri, sem
hann leit mjög upp til, bauð honum
skipsrúm á aflaskipinu Ólafi
Bjarnasyni. Á því skipi var hann
nokkur ár fyrir stríð. Hann gekk í
Stýrimannaskólann í Reykjavík og
fékk skipstjórnarréttindi árið 1939.
Þegar togarinn Sindri var keyptur
til Akraness réðst Soffi á hann og
sigldi með honum næstu árin. I
hönd fóru ár styijaldar og ófriður-
inn náði víða, ekki síst á siglingar-
leiðinni til Englands, þar sem eng-
inn var óhultur. ísland missti marga
vaska syni og oft bárust sorgar-
fréttir af félögum á öðrum togurum.
íslenskir sjómenn unnu á þessurn
árum miklar hetjudáðir í óvissu
starfsumhverfi í návígi við tundur-
dufl, kafbáta og sprengjuflugvélar
og átti Soffi m.a. því láni að fagna
að taka þátt í giftusamlegri björgun
á rúmsjó. Eftir stríð tók hann m.a.
þátt í síldarævintýrinu i Hvalfirði
með Bergþóri Guðjónssyni á Ökr-
um. Það þótti honum sá skemmti-
legasti veiðiskapur sem hann hafði
verið með í. Síðan hóf hann eigin
útgerð á Skaganum. Á árunum
1953-56 gerði hann út Ægi AK 73
með Ingimundi Leifssyni, en vann
síðan um tveggja ára skeið hjá
Bæjarútgerðinni á Akranesi. Frá
árinu 1958 og til starfsloka vann
hann hjá Sementsverksmiðju ríkis-
ins, lengst af sem kranamaður á
sandspilinu. Hann vann öll sín störf
af stakri trúmennsku, og veganest-
ið frá Ólafi Ásmundssyni fylgdi
honum ætíð. Hugurinn hefur þó
sennilega oft tekið flug að unaðs-
semdum útiverunnar við fagrar lax-
veiðiár:
Munur er á því til fjalla fijáls
að fiska í vötnum og straumi
eða ráfa inní ofni með rykugan háls
í rammefldum slaghamraglaumi.
Soffí var mikill gæfumaður í sínu
einkalífí. í einni landlegunni á
Hellissandi sá hann fyrst unga bros-
milda stúlku frá Stóru-Hellu á
Hellissandi, Kristjönu Vigdísi Haf-
liðadóttur. Það var þó ekki fyrr en
hann var kominn í Stýrimannaskól-
ann og hún í nám í kjólasaumi í
Reykjavík, að með þeim tókust
kynni og haustið 1939 stofnuðu þau
heimili á Ljósvallagötu 14 í Reykja-
vík. Gengu þau síðan í hjónaband
25. maí 1940 og fæddist frumburð-
ur þeirra í Reykjavík. í október
1940 fluttust þau á Akranes og
bjuggu fyrstu þijú árin á Hóli við
Bragagötu (nú Akurgerði 10). Árið
1943 fluttust þau svo í nýbyggt hús
sitt að Heiðarbraut 8 (nú Heiðar-
gerði 8). Þar bjuggu þau til ársins
1955, að þau fluttust í nýbyggingu
sína að Stillholti 11, þar sem þau
bjuggu lengst, eða þar til þau
minnkuðu við sig húsnæði 1976 og
fluttu á neðri hæð hússins í Hjarðar-
holti 18, þar sem þau áttu heimili
æ síðan. Hjónaband þeirra var eink-
ar samstillt og farsælt. Þeim var
umhugað um farsæld fjölskyldu
sinnar og stór afkomendahópur
naut návista þeirra í ríkum mæli.
Þau höfðu bæði yndi af tijárækt
og þegar fjölskyldan festi kaup á
fæðingaijörð Jönu, Brautarholti í
Staðarsveit, var lagður grunnur að
umtalsverðri tijárækt sem þau nutu
bæði að sjá vaxa og dafna. Þangað
sóttu þau hjónin miklar ánægju-
stundir og var það Soffa mikið áfall
er hann missti sinn lífsförunaut í
einni slíkri ferð, við tijáræktarstörf
í „kotinu", 27. júlí 1992. Það var
sem lífskraftur hans bugaðist við
sorgina, en baráttuviljinn lifnaði og
á aðdáunarverðan hátt lagaði hann
sig að nýjum aðstæðum.
Samheldni fjölskyldunnar var
mikil og var Jana hið sterka samein-
ingarafl fjölskyldunnar sem vakti
yfir allri vegferð síns fólks. í upp-
eldi barnanna stóð Soffí ávallt hlés-
megin. Honum voru ljósir hinir
miklu manngildiskostir Jönu og ein-
stakir hæfileikar hennar til mann-
legra samskipta og því var honum
mikilvægt að þeir yrðu helgaðir
uppbyggingu innan veggja heimilis-
ins. Skaplyndi hans framan af ævi
var fomt og mótaðist af erfíðum
aðstæðum í æsku. Skoðanir hans
og afstaða til manna og málefna
var mjög afgerandi og hann sat
ekki á skoðunum sínum, hver sem
í hlut átti. Kröfur hans til samferða-
manna sinna voru lengst af miklar.
Kröfuharðastur var hann þó í eigin
garð og enginn reyndi hann að öðru
en að orð skyldu standa. Eftir fimm-
tíu ára tryggð við tóbakið lagði
hann pipunni. Frændi hans á Hliði
sagði þá við hann: „Þú þorir ekki
að segjast vera hættur að reykja,
því þá veistu að þú verður að standa
við það.“ Umburðarlyndi hans óx
þó jafnt og þétt eftir því sem árin
færðust yfír og Krossskapið var
hamið. Honum tókst með árunum
að draga fram alla sína miklu og
góðu kosti. Soffi var einstaklega
tilfinningaríkur og hrifnæmur mað-
ur. Hann hafði listrænt auga og
þörf fyrir að skapa fallega hluti.
Umgjörð um heimili þeirra hjóna á
Stillholtinu var eftirtektarverð og
hann var einna fyrstur til að hefja
ræktun tijáplantna í saltslegnum
húsagörðum Skagans. Heilsu-
hraustur var hann með eindæmum
alla tíð, aðeins einn dag var hann
frá vinnu allan sinn langa starfsald-
ur. Hann unni gönguferðum og úti-
t
SÆUNN JÓNSDÓTTIR
frá Vesturhlíð,
Lýtingsstaðahreppi,
Skagafirði,
til heimilis í Aspefelli 2,
Reykjavík,
lést á Sjúkrahúsi Suðurlands að morgni mið-
vikudagsins 28. maí.
Jarðarförin auglýst síðar.
Eyþór Gíslason,
María Eyþórsdóttir, Birna Eyþórsdóttir,
Gísli Eyþórsson, Ingibjörg Eyþórsdóttir,
Kári Eyþórsson, Jón Eyþórsson,
tengdabörn, barnabörn
og barnabarnabörn.
JON ZOPHONIAS
SIGRÍKSSON
veru, jafnt við iðandi læki og ár sem
og í sínu nánasta umhverfí. Á hveij-
um morgni er veður leyfði fór hann
langar gönguferðir í skógrækt Ak-
urnesinga eða á hinum fallega
Langasandi. Líkamlegu sem and-
legu atgervi hélt hann nær óskertu
til hinstu stundar. Honum.fannst
hann ekki vera á förum þegar kall-
ið kom. Hann var í óða önn að
undirbúa Rínarferð, dúntekju í
Breiðafjarðareyjum og margar lax-
veiðiámar biðu hans á komandi
sumri.
Allt frá unga aldri var Soffi
ástríðufullur laxveiðimaður, einn af
frumkvöðlunum á Akranesi, og
strax á fyrstu hjónabandsárunum
fóru þau hjónin reglulega í veiði-
túra, gistu í tjöldum og öfluðu bæði
vel. Síðar tók hann þátt í að stofna
Veiðifélag Akraness og starfaði þar
af eldmóði í áratugi. Hann var sann-
ur veiðimaður, gaumgæfði árnar
vel, kynnti sér allar aðstæður og
öðlaðist yfirburðaþekkingu á þessu
sviði, sem hann var síðan ósínkur
að miðla til annarra. Þar sem hann
var einn af þeim fyrstu sem stund-
uðu laxveiðiárnar í Dalasýslu, Fá-
skrúð, Flekkudalsá og Haukadalsá,
kom það töluvert í hans hlut að
merkja veiðistaði og gefa þeim
nafn. Skáldagáfa hans naut sín þar
vel. Hann átti þess kost að rifja upp
gömul kynni við Andakílsá, er hann
tók hana á leigu um árabil og hóf
þar ræktun með góðum árangri.
Þó svo að hann væri kominn á ní-
ræðisaldur var þrek hans og kraftur
slíkur að ekkert skyldi gefa eftir í
veiðiskapnum á komandi veiði-
sumri. í eldhúskróknum í Hjarðar-
holtinu mátu þeir Árni Braga,
Kjarri blikk og fleiri veiðifélagar
veiðilíkur í hinni eða þessari ánni
næsta veiðitímabil. Þeir ræddu um
fengsælar flugur og omuðu sér við
sögur af veiðiskap liðinna ára. Vet-
urinn er alltaf hægt að þreyja með
góðum veiðisögum. Sagnaíþróttin
var Soffa í blóð borin og hrein unun
var að hlusta á hann segja frá eftir-
minnilegum veiðiferðum. Frásagn-
arsnilld hans og látbragð allt hreif
hlustandann. Draumar voru ráðnir
og þeir látnir segja frá næstu veiði-
ferðum og svo einkennilegt sem það
virtist rættust þeir ávallt. Skáld-
skapur var honum mjög hugleikinn
og vísur lærði hann eftir að hafa
heyrt þær eða lesið einu sinni. Sjálf-
ur kastaði hann oft fram haganlega
gerðum vísum, en þrátt fyrir ítrek-
aðar tilraunir afkomendanna þver-
tók hann með öllu fyrir að þær
yrðu skráðar, og útskýrði ástæðuna
í vísu:
íslensku þjóðinni er borið í blóð
Bragaslóðir að kanna,
en skáldið eitt getur skapað ljóð
sem sker inn í hugi manna.
Þegar Soffí komst á eftirlaun fet-
aði hann í fótspor föður síns og
lærði bókband. Áskotnuðust honum
góð tæki til bókbands og lærði hann
fljótt að binda listilega inn bækur.
Hann hafði gott auga fyrir samsetn-
ingu bókbandsefna, skinns og
klæðningar. Nutu fjölmargir bóka-
unnendur og safnarar hans góða
handverks og voru margir sem gerð-
ust fastir viðskiptavinir hjá honum
og afköstin voru mikil og það hent-
aði vel hans skaplyndi að geta glað-
beittur gengið að verkefni að morgni
hvers dags. Ekki sakaði að alltaf
bættist eitthvað í veiðisjóðinn, en
mestu skipti að vera alltaf skapandi.
Fjölskylda Soffa stendur í mikilli
þakkarskuld fyrir að hafa notið
gæsku hans og trygglyndis á langri
vegferð. Þó svo að hið skyndilega
fráfall hafi komið sem reiðarslag
yfir okkur öll, er það þó huggun
harmi gegn að aldrei þurfti hann
að verða raunverulega gamall og
glíma við erfiðar sjúkdómsþrautir.
Minningin um hann og gerðir hans
er og verður góð og mun fylgja
okkur öllum til jákvæðrar eftir-
breytni.
Við kveðjum ástkæran föður,
tengdaföður og afa með sárum
söknuði, og þökkum fyrir alla ást
hans og umhyggju, sem mun fylgja
okkur öllum og vísa veginn.
Blessuð sé minning góðs manns.
Þorsteinn, Hrefna og börnin.