Morgunblaðið - 08.08.1997, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞORVALDUR
Gylfason hagfræði-
prófessor er einn ötul-
asti talsmaður auð-
lindaskatts eða veiði-
gjalds hér á landi.
„Hugsum okkur til
einföldunar, að ávext-
ir allrar hagræðingar
rynnu óskiptir til
Ímeldu Marcos," sagði
hann á málþingi Sjáv-
arútvegsstofnunar
Háskólans 1992. „Nú
vaknar spurning:
Hefðu hagfræðingar
brennandi áhuga á að
kanna kosti og galla
frjálsra viðskipta og
heilbrigðra viðskiptahátta, ef við-
skiptahagurinn rynni allur til
ímeldu?“ Þorvaldur svaraði sjálfum
sér svo: „Ég leyfi mér að efast um
það. Og ég leyfi mér líka að efast
um, að margir vildu leggja stund
á læknisfræðirannsóknir, ef allar
framfarir í þeim fræðum væru
ætlaðar til þess eins að halda lífinu
í ímeldu Marcos eða yngja hana
upp.“ Með þessum rökum vill Þor-
valdur ekki leyfa íslenskum út-
gerðarmönnum að halda fiskveið-
iarðinum, - ávöxtum hinnar miklu
hagræðingar, sem orðið hefur síð-
ustu árin í fiskveiðum við ísland
vegna kvótakerfisins.
Það skýtur að vísu skökku við
að taka dæmi af ímeldu Marcos.
Þorvaldur Gylfason vill, að hið
opinbera hirði fiskveiðiarðinn með
sérstöku veiðigjaldi. Þá er auðvitað
langlíklegast, að þessi arður lendi
í höndum stjórnmála-
manna og þeir ráðstafi
honum síðan. En
Imelda Marcos var ein-
mitt stjórnmálamaður!
Hún var af þeirri stétt,
sem Þorvaldur virðist
vilja afhenda fiskveið-
iarðinn. En úr því að
Þorvaldur talar í nafni
hagfræðinnar, er
ómaksins vert að líta
á, hvað sjálfur faðir
hagfræðinnar, Adam
Smith, sagði um þetta
mál. Svo vel vill til, að
hann svaraði þeirri
spumingu í Auðlegð
þjóðanna árið 1776,
hvort hagfræðingar hefðu ekki
áhuga á bættum hag, nytu auð-
menn einir góðs af honum.
Smith taldi, að í fijálsum við-
skiptum yrði niðurstaðan að lokum
svipuð því, að öllum náttúrugæðum
hefði verið skipt jafnt í upphafi.
„Löngunin í mat takmarkast af
litlu magamáli manna,“ sagði
hann. „En löngunin í þægileg og
skrautleg hús, föt, hestvagna og
húsgögn virðist ekki eiga sér nein
takmörk. Þeir, sem eiga meiri mat
en þeir geta sjálfir torgað, eru
þess vegna ætíð reiðubúnir til að
skipta honum eða verði hans, sem
er hið sama, fyrir að fullnægja
hinum síðarnefndu löngunum.“
Kjarni málsins er sá, að auðmenn
njóta aldrei einir góðs af bættum
viðskiptahag. Aðrir njóta hans
jafnan líka. Fiskurinn, sem íslensk-
ir útgerðarmenn veiða, hverfur
ekki ofan í þá, heldur selja þeir
hann og nota andvirðið í útgerðar-
kostnað og ýmist í neyslu eða fjár-
festingu. Fyrr eða síðar skilar fisk-
veiðiarðurinn sér þannig til ann-
arra.
En það skiptir máli, hvernig
fiskveiðiarðurinn skilar sér til ann-
arra, hvort hann minnkar eða
stækkar á leiðinni. Hin raunveru-
lega spurning er því sú, hvorir séu
líklegri til þess að verja fiskveið-
iarðinum skynsamlega, tímabund-
inn þingmeirihluti atvinnustjórn-
málamanna eða nokkur þúsund
hluthafar í útgerðarfyrirtækjum.
Ég er ekki í neinum vafa um,
Fiskurinn, sem íslenskir
útgerðarmenn veiða,
hverfur ekki ofan í þá,
segir Hannes Hólm-
steinn Gissurarson, í
annarri grein sinni, held-
ur selja þeir hann og
nota andvirðið í útgerð-
arkostnað og ýmist í
neyslu eða fjárfestingu.
hvemig Adam Smith hefði svarað
þessari spurningu. Þótt íslenskir
stjómmálamenn séu ekki nærri því
eins spilltir og forsetafrúin fyrrver-
andi á Filippseyjum, hafa þeir ekki
beinlínis getið sér orð fyrir skyn-
samlega meðferð fjármuna. Vel
getur verið, að Þorvaldur Gylfason
sé í hópi þess fólks, sem ekki get-
ur sofið á næturnar, ef íslenskum
útgerðarmönnum gengur vel. En
eigum við ekki frekar að hlusta á
Adam Smith?
Höfundur er prófessor í stjórn-
málafræði í félagsvísindadeild
Háskóla íslands.
Smith svarar
Þorvaldi
Gylfasyni
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
„SVO LÍST mér
sem málum vorum sé
komið í ónýtt efni, ef
eigi hafa ein lög allir,
en ef sundur skipt er
lögunum þá mun
sundur skipt friðin-
um.“ Mér kom í hug
þessi djúphugsaða
setning Þorgeirs Ljós-
vetningagoða, þegar
kjaradómur birti dóm
sinn yfir laun æðstu
embættismanna ríkis-
ins. Kjaradómur er
skipaður af stjórn-
völdum sem eru að
vissu marki ábyrg fyr-
ir honum, en hvað sem
því líður, virðast þessum dómend-
um vera fyrirmunað að læra nokk-
uð af reynslunni, ætli þetta sé
Ég tek heilshugar undir,
segir Guðmundur Jó-
hannsson, að kjara-
dómur og kjaranefnd fái
hvíldina að eilífu.
ekki í þriðja sinn sem þeir með
úrskurði sínum valda úlfúð og
ófriði í þjóðfélaginu. Andúð og
óánægja með kjaradóminn nær
langt inn í raðir þeirra aðila, sem
eiga við hann að búa og þ.á m.
forsætisráðherra sem hefur lýst
óánægju með hann. Nógur var nú
launamunur í landinu fyrir, þó
ekki væri hann aukinn.
Ég tek því heilshugar
undir að Kjaradómur
og kjaranefnd fái
hvíldina að eilífu. í
Morgunblaðinu föstu-
daginn 25. júlí telur
forseti Kjaradóms að
nauðsynlegt sé að
finna leið til að ákveða
laun þessara aðila, sem
sátt geti orðið um. Mér
finnst hún liggja ljós
fyrir. Með vissu milli-
bili fara fram samn-
ingar á milli launþega
og vinnuveitenda, og
þar er lögð höfuð-
áhersla á, að þessir
samningar fari ekki fram úr því
sem atvinnuvegirnir og þjóðarbú-
skapurinn í heild geta borið án
þess að allt fari úr böndunum. Nú
hafa stjórnvöld fundið það út að
ellilífeyrisþegar og aðrir á því
launaplani fái meðalhækkun út úr
þeim samningum. Þar sem stjóm-
völd hafa sjálf varðað þessa leið,
getur ekki verið að þau hafni henni
fyrir sjálfa sig. Hins vegar tel ég
þennan útreikning á meðaltali vera
óraunhæfan og lít svo á að Alþingi
beri skylda til að tengja laun þess-
ara aðila hinni almennu launaþró-
un í landinu. Þannig að þessir aðil-
ar séu ekki háðir duttlungum
stjómvalda hveiju sinni, sem
breytingar á launum verða. Ég tel
þetia einfalda og góða lausn sem
þessi hálaunaaðall ætti að geta
sætt sig við nema því aðeins að
hann vilji hafa einhvem ófrið í
kringum laun sín. Ég er alfarið
mótfallinn því að alþingismenn
ákvarði laun sín sjálfir, þar em
vítin til að varast þau. Ég vil ekki
trúa því að þessir embættismenn
líti á sig sem æðri verur, er þurfi
að hafa sér dómstól til að ákvarða
laun sín, nei þeir era þjónar þjóðar-
innar á góðum launum. Með pró-
sentufyrirkomulaginu breikkar að
sjálfsögðu bilið við hveija launa-
breytingu af sjálfu sér. Þannig að
nauðsyn ber til að setja einhver
mörk þar á. Það ber að þakka þá
hækkun sem ellilífeyrisþegar o.fl.
fengu í framhaldi af kjaradómi,
en við teljum að ýmislegt sé enn
óuppgert við okkur, sem við höfum
ekki gleymt og munum ekki
gleyma.
Ég fagna afstöðu forseta Al-
þýðusambands íslands, Grétars
Þorsteinssonar, til þessarar hækk-
unar, og á hann skildar þakkir
fyrir sitt framlag, að hún gekk
fram og vænti þess að hann leggi
sitt lóð á vogarskálina til þess að
aldraðir nái rétti sínum á því sem
óuppgert er, það er bæði ellilífeyr-
irinn og hin óeðlilega tekjutenging.
Það er hveiju orði sannara sem
fram kemur í leiðara Morgunblaðs-
ins 28. júlí að stjómvöld hafí farið
offari í launatengingu, miðað við
hin lágu tekjumörk.
Rökin hjá kjaradómi fyrir sér-
stakri hækkun launa til dómara
hljómuðu sérkennilega í eyram og
vora vægast sagt hláleg og tvíræð.
Það blasti við í þessum rökum að
verið væri að kaupa þessa stétt til
að svíkjast ekki um og vera heiðar-
lega í störfum sínum. Mega aðrir
svíkjast um? Ég er nú af það göml-
um skóla að ég Iiélt að hveijum
og einum sem tæki störf að sér
bæri skylda til að inna þau af hendi
með fullri samvirkusemi, hvar í
stétt hann væri.
Höfundur er ellilaunaþegi.
Sundur slitinn
friðurinn
Guðmundur
Jóhannsson
FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 1997 31