Morgunblaðið - 31.08.1997, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
mennri raforkunotkun þá er orðið
lítið svigiúm eftir fyrir stórt álver á
Keilisnesi. Raforkan þarf því að
koma annars staðar frá, að minnsta
kosti að hluta. Það hefur einnig
breyst á þeim tíma sem liðinn er frá
því samningar voru að nást um Atl-
antsál að nú er flutningskerfi raf-
orkunnar að verða fullnýtt.
Næst mikilvægasta virkjana-
svæðið er á Austurlandi. Þar hefur
verið talið mögulegt að afla næstum
jafn mikillar raforku með vatnsafls-
virkjunum eins
Efast um
alvöru Atl-
antsálsfyr-
irtækjanna
og á Þjórsár-
Tungnaársvæð-
inu. Hins vegar
má búast við að
vaxandi tillit til
umhverfissjón-
armiða muni
takmarka veru-
lega virkjanamöguleika þar.
Til þess að virkja fyrir austan og
selja orkuna til stóriðju á Suður-
eða Vesturlandi þarf að byggja
volduga háspennulínu yfir miðhá-
lendið. Framkvæmdir við tengingu
orkusvæða yfir hálendið ásamt
tengivirkjum eru taldar kosta um
30 milljarða kr. samkvæmt upplýs-
ingum frá Landsvirkjun. Mun
þessi framkvæmd því geta haft
mikil áhrif á orkuverð til stóriðju,
einkum á Suðvesturlandi, og eru
menn nú að velta því fyrir sér
hvemig best sé að leysa málin.
Halldór Jónatansson, forstjóri
Landsvirkjunar, segir að það hafi
verið venjan í samningum um
orkusölu til stóriðju að láta við-
komandi fyrirtæki greiða allan
kostnaðinn við að flýta hlutaðeig-
andi virkjunarframkvæmdum, um-
fram það sem þörf væri fyrir vegna
almennra þarfa. Það væri hins veg-
ar afar erífitt að láta eitt stóriðju-
verkefni greiða flýtingarkostnað-
inn við háspennulínu yfir hálendið
þegar hennar yrði þörf vegna slíks
verkefnis. „Það er óeðlilegt að láta
þann sem fyrstur kemur greiða
þennan mikla aðgangseyri einan og
óliklegt að nokkur myndi fást til
þess. Það verður því að finna leiðir
til þess að leysa þennan vanda ef
frekari uppbygging stóriðju á að
geta orðið að vemleika þegar til
lengri tíma er litið,“ segir Halldór.
Virkjun og álver á Austurlandi?
Hin leiðin er að þróa iðnað á
hvom landsvæði fyrir sig með tilliti
til orkuöflunarmöguleika innan
svæðanna. Sú stefna á vaxandi fylgi
að fagna og telur Finnur Ingólfsson
iðnaðarráðherra skynsamlegt að
athuga hana vel áður en ráðist
verði í fjárfrekar framkvæmdir við
hálendislínu. Er þá verið að ræða
um byggingu álvers í samvinnu við
Hydro Aluminium í Reyðarfirði og
að virkja Jökulsá á Brú og Jökulsá í
Fljótsdal til að sjá því fyrir orku.
Iðnaðarráðherra telur einnig að
þessi leið myndi styrkja gmnn fyrir
útflutning raforku með sæstreng
vegna þess að meira öryggi væri í
fleiri virkjunum.
Halldór Jónatansson segir nauð-
synlegt að leggja háspennulínu yfir
miðhálendið í framtíðinni til að
tryggja afhendingaröryggi, hag-
kvæma nýtingu og stöðugleika raf-
orkukerfísins. Hins vegar bendir
hann á að verði stóriðjan staðsett á
Austurlandi megi komast af með
veikari tengingu yfir hálendið,
hugsanlega eina 220 kílóvolta línu í
stað einnar eða tveggja 400 kV.
orkumannvirkja vegna stóriðju
þar sem leitað yrði eftir íjár-
magni á innlendum og erlendum
fjármagnsmarkaði. Ríkið myndi
ekki gangast í ábyrgð fyrir
skuldum orkufyrirtækisins og
reksturinn sjálfur yrði að standa
undir endurgreiðslu lána. Eig-
endur myndu auðvitað einnig
taka sína áhættu með hlutafé,
sem í þessu tilviki yrði hugsan-
lega 25% af fjárfestingunni.
Þetta er vitanlega áhættusam-
ara fyrir þá sem fjármagna
verkið en ef íslenska ríkið skrif-
aði upp á Iánin og myndu vextir
taka mið af því. Skotið hefur
verið á að þeir gætu orðið 1-2%
hærri en á lánum Landsvirkjun-
ar. Það þýðir auðvitað hærra
raforkuverð og dregur úr sam-
keppnisfærni Islands. Þess má
geta að álver Columbia
Ventures, Norðurál á Grundar-
tanga, er Ijármagnað með þess-
um hætti og einnig Hvalfjarðar-
göng að verulegu leyti. Væntan-
lega myndi ríkið eignast orku-
verin að tilteknum tíma liðnum.
Opnun íslenska verðbréfa-
markaðarins og aukið fé í um-
ferð hefur opnað möguleika á
þátttöku almennra íslenskra
ljárfesta í byggingu álbræðslu
og tilheyrandi orkufyrirtæki. ís-
lensku samningamennirnir telja
sig hafa fengið góðar undirtekt-
ir á markaðnum en á þetta reyn-
ir ekki fyrr en menn hafa út-
færðar hugmyndir að bjóða.
Fyrirhugað er að selja hluta af
eign íslenskra ríkisins í íslenska
járnblendifélaginu á Grundar-
tanga. Áhugi fiárfesta á hluta-
bréfunum gæti verið vísbending
um áhuga þeirra á öðrum stór-
iðjuverkefnum eins og hér er
verið að ræða um.
Fjárfesting útlendinga í virkjun-
um
Með aðild íslendinga að Evr-
ópska efnahagssvæðinu var opn-
að fyrir hina meginbreytinguna,
það er þátttöku erlendra aðila í
virkjun íslenskra fallvatna. fs-
lendingar samþykktu að veita
fólki í hinum ríkjum EES sömu
möguleika og íslendingum til að
eiga virkjanir og hefiir það verið
fest í lög hér á landi. Iðnaðar-
ráðherra telur að verkefnafjár-
mögnunin muni standast EES-
samninginn.
Finnur Ingólfsson iðnaðarráð-
herra er ekki hræddur við að
auka erlenda ijárfestingu.
„Fram til ársins 1995 var erlend
íjárfesting hér á landi um 0,1%
af landsframleiðslu á meðan
þjóðirnar í kringum okkur voru
með um 1% erlenda Qárfestingu
og mörg Evrópulönd með 2-3%.
Með þeim verkefnuin sem nú er
unnið að tíföldum við erlenda
ljárfestingu í landinu og jöfnum
það sem algengast er í ná-
grannalöndunum. Almenn íjár-
festing fer úr 15 í 24% og verður
nálægt meðaltali í löndum
OECD. Ef við eigum að bjóða
fólkinu sömu li'fskjör og ná-
grannalöndin verðum við að
hafa sömu aðstöðu, meðal ann-
ars jafnmiklar fjárfestingar.
Þeir sem ekki vilja hleypa er-
lendum ljárfestum inn í landið
eru með því að segja að þeir vilji
skapa fólki verri lífskjör en fólk
í löndunum í kringum okkur
nýtur,“ segir iðnaðarráðherra.
NÚ er unnið að byggingu Sultatangavirkjunar.
Morgunblaðio/Julius
VERKEFNAFJARMOGNUN
í STAÐ RÍKISÁBYRGÐAR
HUGMYNDIN um byggingu ál-
vers í samvinnu við Hydro Alum-
inum Metal Products felst í
stofnun tveggja sjálfstæðra fyr-
irtækja með mismunandi eignar-
aðild. Annað um álbræðsluna og
hitt um verkefnafjármagnað
orkufyrirtæki til að reisa og
reka virkjun beinlínis fyrir ál-
bræðsluna.
Álbræðslan yrði í meirihluta-
eigu Hydro Aluminum og ís-
lenskra fjárfesta, skráð á verð-
bréfaþingum á íslandi og í Nor-
egi og um reksturinn yrði gerð-
ur stjórnunarsamningur við
Hydro.
Orkusamningur til langs tíma
Orkufyrirtækið gæti orðið í
eigu raforkufyrirtækja og lang-
tíma stofnanafjárfesta, jafnt inn-
lendra sem erlendra. Ekki er
ólíklegt að Landsvirkjun yrði
hluthafi og benda má á að
Hydro Energi, dótturfélag
Norsk Hydro, er næststærsti
orkuframleiðandi í Noregi. Gert
er ráð fyrir að gerður verði
sljórnunarsaniningur við Lands-
virkjun. Samið yrði við Lands-
virkjun eða sjálfstæðan aðila um
að flytja rafmagnið til álbræðsl-
unnar.
Viðskiptahugmyndin gerir ráð
fyrir að gerður verði orkusamn-
ingur til langs tíma með ákveð-
inni áhættuskiptingu með því að
tengja orkuverð við álverð með
lágmarki og hámarki eins og
þekkist í öðrum orkusamningum.
Fjármögnun beggja verkefna
yrði byggð á mati á hagkvæmni
verkefnisins í heiid. Virðast
þessir tveir þættir falla ágæt-
lega saman, virkjun fylgir venju-
lega lítil áhætta og hæfíleg arðs-
von en álbræðsla er talin
áhættusamari og gefa von um
meiri arð.
Dregið úr hlut ríkisins
I þessum hugmyndum felast
grundvallarbreytingar á þeirri
stefnu sem fylgt hefur verið hér
á landi til þessa, bæði varðandi
eign orkumannvirkja og þátt-
töku og ábyrgð ríkisins á orku-
öflun fyrir stóriðju.
Ríki og sveitarfélög hafa hing-
að til staðið fyrir öllum virkjun-
um sem eitthvað kveður að hér á
Iandi. Meginhlutinn er nú í
höndum Landsvirkjunar sem
ríkið, Reykjavíkurborg og Akur-
eyrarbær eiga. Þessir opinberu
aðilar eru ábyrgir fyrir öllum
skuldum Landsvirkjunar, einn
fyrir alla og allir fyrir einn.
Þannig getur lánardrottinn
gengið að þeim eiganda sem
honum líst best á ef Landsvirkj-
un greiðir ekki skuld sína á rétt-
um tíma, sem reyndar hefur
aldrei gerst. Landsvirlqun hefur
tekið á sig miklar skyldur vegna
virkjana til að afla orku vegna
þriggja stóriðjusamninga og er
þessi árin að uppfylla þær.
Koma þær til viðbótar fyrri
skuldum fyrirtækisins.
Þeir sem nú eru við völd í
orku- og iðnaðargeiranum vilja
dreifa áhættunni, þykir ekki
skynsamlegt að virkja í skjóli og
á ábyrgð opinberra aðila til að
útvega rafmagn til nýrrar ál-
bræðslu með því að safna upp
meiri skuldum hjá Landsvirkjun.
Kom þessi stefna meðal annars
fram í tillögum nefndar um
framtíðarskipan orkumála sem
skilaði iðnaðarráðherra áliti í
haust. Þar er lagt til að vinnsla
raforku verði gefin frjáls í
áföngum og sérstaklega vakin
athygli á mikilvægi þess að
virkjanaframkvæmdir vegna
stóriðju verði á markaðsgrund-
velli. Þetta hlýtur ekki síst að
eiga við um nýtt álver því
Landsvirkjun er auðsjáanlega
mjög háð þróuninni á álmörkuð-
unum vegna þess hvað stór hluti
af raforkusölu hennar verður til
álbræðslu eftir að Norðurál hef-
ur starfsemi.
Áhættusamari ljárfesting
Þess vegna kom upp hugmynd
um verkefnafjármögnun nýrra
Faxafeni, Skipholti og Langarima í Rvík. Upplýsingasími 568-9915.
Þolfimi og æfingum á tæki blandað saman. Vinsælasta samsetningin.
Þolfimitímar í Grafarvogi.
Ný og spennandi tæki í Grafarvogi.
Ráðleggingar íþróttakennara áður en æfingar hefjast.
Frjáls mæting í stöð, í tæki og leikfimi í Faxafeni og Grafarvogi.
Verð: Kynningarkort (1 mánuður) 3.500- kr.