Morgunblaðið - 31.08.1997, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Gullið sótt í greipar
Breiðafjarðar
vmsnpn/AwiNNuiiF
Á SUNNUDEGI
► Rekstur Þörungaverksmiðjunnar á Reykhólum hefur
gengið vel hin seinni misseri og þar hefur verið tekið á mál-
unum. Nánast vonlausum rekstri snúið í vöxt og hagnað.
Breytingarnar fylgdu framkvæmdastjóranum Bjarna Osk-
ari Halldórssyni í hús og Morgunblaðið tók hús á honum
fyrir vestan fyrir skömmu.
Eftir Guðmund Guðjónsson
JARNI er fæddur í
Reykjavík 1958 og uppal-
inn í höfuðstaðnum. Hann
varð stúdent frá Fjöl-
brautaskólanum í Breiðholti og eft-
ir að hafa unnið ýmis störf, m.a. við
verslunarstörf í ljósmyndaverslun
og skrifstofuvinnu hjá Skýrsluvél-
um ríkisins, fór hann til náms til
Kaupmannahafnar árið 1983.
Þremur árum síðar útskrifaðist
hann frá Handelshöjskolen í Höfn
með BS gráðu í rekstrarhagfræði
og 1988 hafði hann lokið auknu
námi þar sem hann sérhæfði sig í
rekstrarfræðum. Þá kom hann
heim og við tóku ýmis störf á næstu
árum. Hann var m.a. verkefnis-
stjóri hjá Iðntæknistofnun og
einnig í verkefnum hjá Sölusamtök-
um lagmetis. Loks var hann ráðinn
markaðsstjóri hjá Borgarplasti þar
sem hann var til ársins 1994. Þá var
auglýst staða sem honum þótti fýsi-
leg; hjá Þörungaverksmiðjunni á
Reykhólum.
„Eg sótti um þessa vinnu svona af
rælni. Það var ákveðin spenna i okk-
ur hjónunum um að brjóta upp til-
breytingarleysið og flytjast út á
land. Eg var valinn úr hópi 41 um-
sækjanda, en áður en ég byrjaði fór
ég yfir ársreikninga og fleíri gögn.
Eg sá að staðan var afar slæm og
setti það sem forsendu fyrir því að
ég tæki við starfmu að farið yrði í
gagngera endurskipulagningu á
fjármálum og vinnuskipulagi. Eg
fékk vilyrði fyrir því hjá stjórn fyrir-
tækisins að hún myndi beita sér fyr-
ir niðurfellingu á skuldum og leitað
yrði eftir nýjum rekstraraðilum. Þá
fannst mér vera kominn starfs-
grundvöllur," segir Bjami.
Haft er fyrir satt að fátt annað hafi
verið eftir að gera en að loka verk-
smiðjunni. Var staðan svo slæm?
„í reynd væri ekki of sterkt að
segja að fyrirtækið hafi verið gjald-
þrota. Það var aðeins eftir að hnýta
endahnútinn. Það hafði margt kom-
ið til, ýmis skakkaföll. Markaðir
höfðu breyst, stórar pantanir voru
ógreiddar og viðskiptavinir höfðu
tapast. Þetta leit ekki vel út og fyr-
irtækið var á vonarvöl. Stærsti
hluthafmn var norska fyrirtækið
Pronova með 40% eignarhlut og var
fyrst leitað til þeirra um aukningu á
hlutafé. Þegar ljóst var að norska
fyrirtækið hafði ekki hug á slíku
var leitað víðar og þetta var kapp-
hlaup við tímann, því það var mikil
skuld við ríkið og þó unnið væri í
því að fá niðurfellingu þá var alls
ekki gefíð að það heppnaðist. Það
sem tókst var þó, að 40% af skuld-
unum var umbreytt í hlutafé, 40%
voru niðurfelld, en eftir stóðu 20%
af skuldinni.
Þessar hræringar opnuðu leiðina
inn í fyrirtækið fyrir skoska fyrir-
tækið Nutrasweet/Kelco, sem var
stærsti viðskiptavinur Þörungaverk-
smiðjunnar. Framkvæmdastjóri inn-
kaupa hjá fyrirtækinu, Richard Se-
arle, og kona hans komu hingað til
íslands, og góður kunningsskapur
tókst milli þeirra og okkar hjónanna.
í kjölfarið á þvi lagði ég spilin á
borðið og spurði hvort fyrirtækið
hefði áhuga á því eða sæi sér hag í að
koma inn í reksturinn. Eftir gaum-
gæfilega athugun varð það úr og
þetta var m.a. grundvöllur þess að
Þörungaverksmiðjan gat rétt úr
kútnum,“ segir Bjami.
Byggðastofnun kom mjög við sögu
er endurskipulagningin fór fram og
við það eignaðist íslenska ríkið meiri-
hluta í fyrirtækinu um tíma, eða þar
til að skoska fyrirtækið kom inn í
starfsemina. Fulltrúar Byggðar-
stofnunar og fjármálaráðuneytis,
sem tóku sæti í stjórn Þörungaverk-
smiðjunnar vorið 1995, unnu ásamt
Bjama að endurskipulagningunni og
er Nutrasweet/Kelco keypti sig inn
varð Byggðastofnun við ósk hins
nýja eignaraðila um tímabundna að-
stoð með því að hafa fulltrúa sinn í
stjóm félagsins og bíða með sölu
hlutabréfa stofnunarinnar.
Miklar breytingar
„Þessi kúvending breytti miklu,
því í kjölfarið urðu gífurlegar breyt-
ingar. Strax vora sendir menn að ut-
an til að yfirfara öryggismál í verk-
smiðjunni, skoska fyrirtækið sendi
mikla fjármuni upp í skuldir með
þeim árangri að fyrirtækið er engin
afurðalán með í dag. Þá var loks far-
ið að fjárfesta í löngu tímabæram
hlutum. Tíu milljónir vora t.d. settar
í að betrambæta þurrkarana, aðrar
tíu milljónir í að byggja upp skipið
okkar, þá voru nýir skurðarpramm-
ar smíðaðir, hitaveitulagnir endur-
bættar og þannig mætti áfram
telja,“ segir Bjarni.
Þörangaverksmiðjan hf. var
stofnuð árið 1986. Verksmiðjan var
hins vegar byggð mun fyrr, eða á ár-
unum 1974-75 og starfsemi hófst þar
undir nafni Þörangavinnslunar hf.
árið 1975. Bjarni er spurður hvað
verið sé að vinna í verksmiðjunni og
hann svarar:
„Fyrirtækið framleiðir mjöl úr
klóþangi og hrossaþara og er hrá-
efnið sótt vítt og breitt um allan
Breiðafjörð. Þetta er sérstaklega
hagstætt svæði til þessa, því hvergi
gætir jafnrækilega flóðs og fjöra.
Framleiðslan hefur numið 3.000
tonnum af þangmjöli og 400-500
tonnum af þaramjöli á ári. Þessar
tölur hafa þó farið hækkandi og á
síðasta ári vora tekin um 10.000
tonn af hráefni og í ár stefnir í að
talan hækki í 14.000 tonn. Klóþang-
ið er skorið við sjávarmál með okk-
ar sérsmíðuðu skurðarprömmum.
Hrossaþarinn er sóttur lengra út
og notum við til þess 185 brúttó-
tonna skip sem fyrirtækið á. Þarinn
er tekinn með þar til gerðum plógi
sem dreginn er á eftir skipinu.“
Hvað gerið þið svo við þennan
sjávargróður?
„Hráefnið er allt flutt í verksmiðj-
una og þar er það þurrkað með heitu
lofti í sérstökum þurrkara sem nýtir
heitt vatn úr borholum í nágrenni
Reykhóla. Alls er vatnið leitt 3 km
vegalengd að verksmiðjunni. Þegar
hráefnið hefur verið þurrkað er það
malað niður og þannig flutt til
Skotlands þar sem það er fullunnið."
Eruð þið að allt árið?
„Já. Framleiðsla á mjöli úr kló-
þangi á sér stað frá vori og fram á
vetur og ræður árferði hvenær hægt
er að byrja og hve lengi er hægt að
halda áfram. Hvert tonn af þang-
mjöli fæst að jafnaði úr 4 tonnum af
blautu þangi. Yfir vetrarmánuðina
framleiðum við mjöl úr hrossaþara
og þá þarf 8 tonn af blautu hráefni
fyrir hvert tonn af mjöli."
Þetta eru stórar tölur, er verið að
fremja náttúruspjöll í Breiðafírðin-
um, eða er af nógu að taka?
„Út í svona lagað er ekki farið
nema að undangengnum rannsókn-
um á umhverfinu. Breiðafjörðurinn
hefur verið rannsakaður mjög náið
og niðurstaðan sem að okkur lýtur
er, að nýtanlegt magn af þangi og
þara er um 500.000 tonn á ári. Miðað
við tölumar sem við vorum að nefna
áðan má sjá að við erum langt frá því
að fullnýta auðlindina og því langur
vegur í að framin séu náttúraspjöll.
Kortleggja stórþara
Fjárfestingar og bættur aðbúnað-
ur síðustu árin hefur orðið til þess
að menn líta nú betur í kringum sig í
Breiðafirðinum og Bjami er spurður
út í stækkun á verksmiðju eða aukn-
ingu á vinnslu. Hann svarar:
„Það er verið að skoða stórþar-
ann. Kortleggja hann og það gera
tveir menn erlendis frá auk þess
sem notið var liðsinnis Karls Gunn-
arssonar frá Hafrannsóknarstofnun.
Það má vel vera að það sé snjallt að
vinna stórþara, en það er samt stórt
dæmi fyrir okkur. Það hefði í för
með sér meiri vatnsnotkun, veru-
lega stækkun á lager- og verk-
smiðjurými, frekari skipakaup og
nýjan þurrkara, auk þess sem þróa
þarf aðferð til að ná þaranum svo
eitthvað sé nefnt. Þetta er gott
dæmi um eitthvað sem ekki verður
flanað að. Hins vegar er þetta í
skoðun og línur munu væntanlega
skýrast fyrri hluta vetrar hvað gert
verður."
Og Bjarni segir einnig: „Sú aukn-
ing sem orðið hefur í framleiðslunni
síðustu ár byggist á því að kaupend-
ur okkar hafa keypt meira og verðið
hefur verið betra en áður. Það felur
ekki í sér að við höfum bætt við okk-
ur viðskiptavinum. Hvort einhver
breyting verður á næstunni verður
að koma í ljós, en víst er að nóg er
hráefnið. Eg nefndi nýtanlegar hrá-
efnistölur úr Breiðafirði áðan, en gat
þess ekki, að við getum farið í sömu
slægjurnar á 3-5 ára fresti."
Matvæli, hleypiefni, snyrtivörur
og nautgripafóður
Þegar Bjarni er spurður hvað sé
gert við þangmjölið, brosir hann og
segir að það sé langur lestur. Úr
miklu af þanginu sé t.d. unnið svo-
kallað algenat, sem er m.a. notað í
matvælaiðnaði. Ýmis hleypiefni era
og unnin úr þanginu, efni sem
hleypa upp t.d. bjór, búðingum o.fl.
Úr þanginu er einnig unninn lífrænn
áburður og minka-, hrossa- og naut-
gripafóður, auk þess sem örlítið er
framleitt af þangtöflum. Botnþarinn
kemur meira við sögu við fram-
leiðslu á snyrtivöram og dýrafóðri,
en helstu innflutningslöndin era
Skotland, Bandaríkin, Þýskaland,
Frakkland og Japan.
Hversu margir vinna hjá Þör-
ungaverksmiðjunni?
„Á veturna eram við 18-19 og á
sumrin bætist við skólafólk og þá er-
um við svona 24-25. Við höfum sem
betur fer alveg sloppið við uppsagn-
ir. Annars er ekki öll sagan sögð, því
miklu fleiri koma að þessu. Það era
sex prammar með 1,5-2 starfsgild-
um hver og það era verktakar sem
sjá um sláttinn. Þá höfum við samn-
ing við fyrirtæki í sveitinni um
keyrslu á hráefninu."
En hvað veltir fyrirtækið háum
fjárhæðum?
„Það er ekkert leyndarmál, það
era um 150 milljónir á síðasta ári og
hefur verið 50% aukning á milli ára.
Þetta hefur gengið vel og við stefn-
um að meiri hagnaði en á síðasta ári.
Horfur á því era sem stendur mjög
góðar þó rétt sé að spara stóra orð-
in. Hlutimir geta nefnilega verið
fljótir að breytast."
Hvað gæti breyst?
„Það þyrfti e.t.v. ekki annað en
óhagstætt veður í hálfan mánuð og
þá gætum við komist í vandræði
með að standa skil á pöntunum. Það
eru engar birgðir og ef hráefnið
fæst ekki hjá okkur, þarf að sækja
það annað.“
Og hvað gerist þá?
„Við verðum að útvega hráefni og
leitum þá til annarra sem era í
þessu. Þetta hefur nauðasjaldan
gerst sem betur fer, en við höfum
þurft að leita til Irlands. Þar era
þörangaverksmiðjur, einnig í Nor-
egi og Nova Scotia.“
Hvað með samkeppnina, er hún
hörð og óvægin?
„Já, hún er það svo sannarlega og
við finnum oft fyrir því að keppi-
nautar era að reyna undirboð. Það
era margir um hituna og samkeppn-
in eftir því. Við höfum hins vegar
staðið okkur það vel að við höfum
getað verið frakkari í seinni tíð.
Ekki látið menn pína okkur með
verð. Þetta lýtur að mörgu leyti
sömu lögmálum og fiskbransinn, t.d.
gagnvart Noregi sem með beinum
framlögum niðurgreiðir vinnsluna.
Á móti kemur, að við eram ofarlega
í hópnum varðandi tækni og þekk-
ingu. Sums staðar þar sem þessi
þörangavinnsla er viðhöfð, t.d. á ír-
landi, er þetta mjög framstæð at-
vinnugrein. Á írlandi vinna 400
manns við það að slá þang og þara
með höndunum.
Fyrir vikið erum við með góða af-
urð og betri samkeppnisstöðu. Við
þurrkum við lágt hitastig og það
ræðst af heita vatninu okkar. I því
liggur m.a. staðsetning verksmiðj-
unnar. Hér er mikill jarðhiti og fer
það saman við ótrúlega hagstætt og
ríkt svæði til þang- og þaratöku,"
era lokaorð Bjarna Ó. Halldórsson-
ar.