Morgunblaðið - 31.08.1997, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Pétur Kristjánsson
HUGSANLEGT er að nýrri álbræðslu verði valinn staður á eyðibýlinu Eyri við sunnanverðan Reyðar-
fjörð. Myndin er tekin suður yfir fjörðinn, Eyri er undir Qallinu hinum megin.
JARÐGONG STÆKKA
VINNUSVÆÐIÐ
Hugmjmdimar á bak við álver
Hydro Aluminium eru í grundvall-
aratriðum frábrugðnar því sem áð-
ur hefur þekkst í uppbyggingu stór-
iðju hér á landi, eins og fram kemur
annars staðar í þessari umfjöllun.
Viðskiptahugmyndin felst ekki í því
að erlenda fyrirtækið byggi og reki
álver og íslenska ríkið virki og selji
orkuna, heldur er rætt um að koma
á fót verkefnafjármögnuðu orkufyr-
irtæki með blandaðri eignaraðild og
að álbræðslan verði í meirihlutaeigu
Hydro Aluminium og íslenskra fjár-
festa. Áætla má að heildarfjárfest-
ing í orkuveri og álbræðslu verði á
bilinu 100-110 milljarðar kr.
Álver tekur 6-10% af orkunni
Lengi hefur verið rætt um fall-
vötnin og jarðhitann sem eina
helstu náttúruauðlind íslendinga.
Þó mikið hafi verið
virkjað síðustu ára-
tugina er það aðeins
brot af möguleikun-
um. Að því er fram
kemur í skýrslu iðnað-
arráðuneytisins um
innlendar orkulindir
til vinnslu raforku
hefur verið talið
tæknilega mögulegt
að nýta vatnsafl til að
framleiða um 64.000
gígawattstundir á ári.
Þegar tekið hefur ver-
ið tillit til samkeppnisstöðu gagn-
vart öðrum orkugjöfum er áætlað
að nýtanleg vatnsorka til raforku-
vinnslu sé um eða yfir 40.000 GWst
á ári. Þá hefur ekki verið tekið tillit
til takmarkana vegna umhverfis-
vemdar. Giskað hefur verið á að
þegar tekið hafi verið tillit til sjón-
armiða umhverfisvemdar og hag-
kvæmni megi virkja um helming
þeirrar vatnsorku sem talin er
tæknilega nýtanleg, eða liðlega
30.000 GWst.
Tæknilega vinnanlegur jarð-
varmi til raforkuframleiðslu hefur
verið áætlaður 19 milljónir
gígawattstundir. Hagkvæmasti
hluti hans er talinn svara til raf-
orkuvinnslu 20.000 GWst á ári,
miðað við að hann verði fullnýttur
á 100 ámm. Líklegt þykir að raf-
orkuvinnsla vegna jarðvarma
skerðist einnig vemlega þegar tek-
ið hefur verið tillit til umhverfis-
sjónarmiða.
Samkvæmt þessu er talið mögu-
legt að nýta vatnsafl og jarðgufu til
að framleiða um 50.000 gígawatt-
stundir af rafmagni á ári og hefur
þá verið tekið tillit til skerðingar á
nýtingu fallvatna vegna umhverfis-
sjónarmiða. Að loknum þeim virkj-
anaverkefnum sem þegar hafa ver-
ið ákveðin verður aðeins búið að
nýta 15% af þessum orkulindum,
það er að segja um 6.500 GWst af
vatnsorku sem er liðlega 20% af
nýtanlegu vatnsafli og 1.000 GWst
af jarðvarma sem er um 5% af nýt-
anlegri jarðgufu.
Eitt meðalstórt eða stórt álver
þarf 3.000-5.000 GWst af raforku,
eða 6-10% af vinnanlegri raforku í
landinu. Það er nokkuð hátt hlut-
fall en þrátt fyrir það ætti að vera
svigrúm fyrir fleiri en eitt slíkt fyr-
irtæki, það er að segja ef upplýs-
ingar um vinnanlega
raforku standast. Um-
hverfismálin vega sí-
fellt þyngra á vogar-
skálinni á móti efna-
hagsmálunum þegar
verið er að undirbúa
virkjanir. Því má búast
við enn meiri skerð-
ingu á virkjanamögu-
leikum en gert hefur
verið ráð fyrir.
Því er ákafiega mik-
ilvægt að sem fyrst
verði mörkuð stefna
um nýtingu hálendisins til orku-
framleiðslu og annarra nota, helst
áður en kemur að næstu ákvörðun-
um um virkjanir.
30 milljarða hálendislína
Þótt miklar ónýttar orkulindir
séu á íslandi er ekki einfalt að velja
nýju álveri stað. Á sínum tíma
gerðu íslensk stjómvöld og Atlant-
sál miklar rannsóknir á Keilisnesi
og var það talinn kjörinn staður
fyrir nýtt álver. Þá voru engin
vandræði með að afla raforku fyrir
stórt álver á þeim stað. Síðan hefur
ýmislegt breyst. Búið er að gera
þrjá stóriðjusamninga, eins og fyrr
er getið, og sífeUt gengur á virkjun-
ar- og miðlunarkosti á besta virkj-
anasvæði landsins, Þjórsár- og
Tungnaársvæðinu. Nú er svo komið
að ef taka á frá virkjanakosti fyrir
stækkun þeirra þriggja stóriðjufyr-
irtækja sem eru á suðvesturhorni
landsins og vegna aukningar á al-
EF ákveðið verður að reisa ál-
bræðslu Islendinga og Norð-
manna í Reyðarfirði, sem enn er
auðvitað of snemmt að fullyrða
um, myndi verkefnið ýta mjög á
samgöngubætur. Austfirðingar
gætu farið að láta sig dreyma um
jarðgöng, en vafasamt er að allir
yrðu sáttir við röðina.
Viðræðumar við Hydro AIu-
minium era ekki komnar svo
langt að farið sé að ræða staðar-
val í alvöru. Hins vegar hefur
Eyri í Reyðarfirði verið nefnd.
Eyri er eyðibýli, um 15 km út
með firðinum að sunnanverðu.
Svæðið er fulllítið til að taka
við mörg hundruð manna vinnu-
stað, hvað þá uppbyggingu virkj-
ana og iðjuvers. Ef miðað er við
klukkutúna ferð út á jaðrana búa
um 4.500 manns á vinnusvæðinu
og er þar miðað við Neskaupstað,
Eskifjörð, Reyðarfjörð, Fáskrúðs-
Qörð og Egilsstaði ásamt sveit-
um. Innan þessa svæðis eru ekki
öruggar samgöngur, Norðfirð-
ingar þurfa að fara um göng sem
standa hátt í Oddsskarði, Fá-
skrúðfirðingar þurfa að fara um
hættulegar skriður og Héraðsbú-
ar um Fagradal.
Ijóst er að flytja þyrfti að fólk
til að vinna við virkjanir og bygg-
ingu álbræðslu og einnig sérhæft
starfsfólk við reksturinn. Fram-
kvæmdirnar myndu því hafa
gríðarleg áhrif á svæðinu, sumir
tala um röskun.
Göng í Norðfjörð og Fáskrúðs-
fjörð
Forsvarsmenn Neskaupstaðar,
Eskifjarðar og Reyðarfjarðar
hafa rætt um sameinigu þessara
þriggja sveitarfélaga. Hugsan-
legt er að sameiningin verði lögð
fyrir atkvæðagreiðslu íbúanna
um miðjan nóvember. Við undir-
búning sameiningarinnar er lögð
mikil áhersla á að boruð verði
göng í 100-200 metra hæð milli
Norðfjarðar og Eskifjarðar til
þess að öruggar heilsárssam-
göngur verði innan nýja sveitar-
félagsins. Einnig að gerð verði
göng milli Reyðarfjarðar og Fá-
skrúðsfjarðar. Ljóst er að hvor
framkvæmdin fyrir sig myndi
kosta nokkuð á annað milljarð
kr.
Þessar gangahugmyndir falla
vel að hugmyndum um stóriðju í
Reyðarfirði. Samgöngur yrðu
mun greiðari og svæðið myndi
stækka með þv/ að Stöövarfjörð-
ur og Breiðdalsvík kæmust inn á
vinnusvæði álversins. Hins vegar
falla þessi áform illa að hagsmun-
um Seyðfirðinga sem yrðu útund-
an, að minnsta kosti í bili. Þeir
hafa barist fyrir göngum sem
tengja Seyðisfjörð og Neskaup-
stað við Hérað með þrennum
göngum til og frá Loðmundar-
firði. Það er hins vegar mun dýr-
ari framkvæmd en tenging Mið-
fjarðanna.
Iðnaðarráðherra tekur vel /
þessar hugmyndir. „Það færu
tugir milljarða / hálendisl/nu.
Væri hluta af þeim peningum
ekki betur varið til að flýta jarð-
göngum á Austurlandi," segir
Fiimur Ingólfsson.
K/silmálmverksmiðja enn á dag-
skrá
ísak J. Ólafsson, sveitarstjóri á
Reyðarfirði, segir að bygging ál-
bræðslu hafi ekki mikið verið
rædd þar eystra, menn hafi verið
að hugsa um smærri verkefni
sem henti svæðinu. í þeim til-
gangi hafi nýlega verið gert sam-
komulag við Markaðsskrifstofu
iðnaðarráðuneytisins og Lands-
virkjunar um að dusta rykið af
gömlum áformum um k/silmálm-
verksmiðju á Reyðarfirði. Hann
tekur þó fram að menn myndu
skoða alla kosti.
Raforkuframleiðsla 1930 - 2000
Aflstöðvar Landsvirkjunar Afl MW Upphaf rekstrar
Vatnsorkuver 1017
Ljósafoss 15 1937
Laxá I 5 1939
írafoss 48 1953
Laxá II 9 1953
Steingrímsstöð 26 1959
Búrfeíl 270 1969/1998
Laxá III 14 1973
Sigalda 150 1977
Hrauneyjafoss 210 1981
Blanda 150 1991
Sultartangi 120 1999/2000
Varmastöðvar 105
Staumsvík 35 1969
Bjarnarflag 3 1969
Krafla 60 1978/1998
Akureyri 7 1975
Alls uppsett afl 1122
f <o
C3
Vatnsafl
-8.000
GWh/ár
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
.. .............1
yofö ^9 j9S^ ^9%° ^9%^
Þá má ekki
gieyma mögu-
leikum á
stækkun
þeirra þriggja
stóru iðjuvera
sem hér eru
fyrir