Morgunblaðið - 01.02.1998, Síða 42

■**42 SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA í DAG

Söngur íslenzku
kirkjunnar
*
I hugleiðingu mikla söng „í Jesú nafni áfram
dagsins segir sr.
Heimir Steinsson
m.a.: Vér minn-
umst séra Valdi-
mars í dag, á
hálfrar annarrar
aldar afmæli hins
farsæla sálma-
skálds.
ALLA þessa öld hefur ís-
lenzka Þjóðkirkjan öðru
fremur sungið sálma fjög-
urra snillinga, þeirra Hallgríms
Péturssonar, Matthíasar Joch-
umssonar, Helga Hálfdánarson-
ar og Vaídimars Briem. í dag
eru liðin 150 ár frá fæðingu hins
síðast talda. Hér fer á eftir lítil-
væg tilraun til að minnast
skáldsins í fáum orðum innan
þeirra marka, sem sunnudags-
hugvekju eru sett.
Séra Valdimar Briem
Valdimar Briem fæddist á
Grund í Eyjafirði 1. febrúar
1848. Hann lauk kandídatsprófi
frá Prestaskólanum í Reykjavík
árið 1872 og vígðist prestur litlu
síðar. Árið 1880 var séra Valdi-
mar settur til að þjóna Stóra-
Núpi í Gnúpverjahreppi í Ames-
sýslu. Var hann prestur þar upp
frá því til ársins 1918 og bjó að
Stóra-Núpi til dauðadags 3. maí
1930.
Séra Valdimar Briem var
skipaður vígslubiskup í Skál-
holtsbiskupsdæmi árið 1909 og
vígður biskupsvígslu í Dóm-
kirkjunni í Reykjavík af Þórhalli
biskupi Bjamarsyni í ágústmán-
uði árið eftir. Hann naut margs
konar virðingar annarrar á
langri ævi.
Séra Valdimar tók sæti í
Sálmabókarnefnd þrítugur að
aldri. I Sálmabókinni, sem út
kom árið 1886, átti hann 102
sálma, en í Sálmabókinni frá
1945 89 sálma. í núverandi
„Sálmabók íslenzku kirkjunnar“
frá árinu 1972 eru 80 sálmar
séra Valdimars frumsamdir og
þýddir. Séra Valdimar var eink-
ar mikilvirkur ljóðasmiður. Fyr-
ir réttum hundrað ámm komu
út Biblíuljóð hans, en þar er
hjálpræðissaga Heilagrar ritn-
ingar rakin í bundnu máli
spjaldanna á milli. Veigamikill
hluti þessa stórvirkis er Davíðs
sálmar, en þeim sneri Valdimar
öllum í ljóð að íslenzkum hætti.
Stórhátíðir kirkjuársins
Ekki er ofmælt, þótt sagt sér,
að hátíðasöng íslenzku Þjóð-
kirkjunnar um vora daga höfum
vér í ríkum mæli þegið af vörum
séra Valdimars Briem. Upphafs-
sálmur kirkjuársins fer þar í
fararbroddi, „Slá þú hjartans
hörpustrengi". Tveir af þremur
ástsælustu sálmum íslenzkra
jóla eru í núverandi mynd frá
séra Valdimar komnir, „I BeL
lehem er barn oss fætt“ og „í
dag er glatt í döprum hjörtum".
Sízt skyldi hér gleymast hinn
einkar hugnæmi sálmur, „Jesú,
þú ert vort jólaljós".
Áramótum fögnum vér hverju
sinni í föruneyti skáldsins á
Stóra-Núpi. Úr höndum Valdi-
mars Briem fékk þjóðin höfuð-
verkið „Nú árið er liðið í aldanna
skaut“, en einnig hinn þrótt-
Tveir af páskasálmum Sálma-
bókarinnar eru verk séra Valdi-
mars, annar frumsaminn, en
hinn þýddur, svo og uppstign-
ingardagssálmurinn „Hví ertu
sál mín í jarðneskar hugsanir
hnigin?“, en þar fer höfundur á
kostum bragfimi og bjartrar trú-
ar.
Skáld heilags anda
Böm að aldri lærðum vér
hvítasunnusálm séra Valdimars,
„Skín á himni sltír og fagur hinn
skæri hvítasunnudagur". Valdi-
mar hefur víðar kveðið um and-
ann helga. Skírnarsálmurinn
,Andi Guðs sveif áður fyrr“ er
þar hendi nærri, en í því sam-
bandi er hins að geta, að vér eig-
um séra Valdimar að þakka tvo
helztu skfrnarsálma kirkjunnar,
„O, blíði Jesú, blessa þú“, og
„Guð faðir sé vörður og verndari
þinn“. Sálmurinn „Sannleikans
andi, lát sannleikans ljós þitt oss
skína“ er annar sálmur Valdi-
mars Briem, þar sem andinn er
ákallaður, en hinn þriðji í Sálma-
bókinni er „Þinn andi, Guð, til
Jesú Krists mig kalli“. Stundum
er því haldið fram, að „kirkja
fagnaðarerindisins" sinni helgun
einstaklingsins miður en ýmsar
kirkjur aðrar. I því efni lagði
séra Valdimar m.a. eftirfarandi
orð í belg: „Þinn andi, Guð, mitt
helgi og betri hjarta og hreinsi
það frá allri villu og synd og höll
þar inni byggi dýra og bjarta, er
blíða sífellt geymi Jesú mynd.“
Eins og vænta má, kveður
skáld heilags anda um bænina.
Sálmurinn „Mitt höfuð, Guð, ég
hneigi, að hjartað stíga megi í
bljúgri bæn til þín“ er í Sálma-
bókinni prentaður á milli bæna-
sálma séra Hallgríms. Einkar
vel fer á því.
Þjónn kirkjunnar
í sálmum sínum er séra Valdi-
mar Briem öðru fremur fundvís
kirkjunnar þjónn og leggur söfn-
uðum landsins í hendur trúar-
ljóð, er bregða birtu yfir guðs-
þjónustuna árið um kring. Þar á
meðal eru guðspjallasálmar
margir og annað efni til afnota
við messugjörð. Sumt af því er
sótt í þann sjóð umortra Davíðs
sálma, sem út kom árið 1898.
Séra Valdimar fylgir lesend-
um sínum um dimman dal ekki
síður en um bjarta stigu. Til
hans sótti íslenzka kirkjan sálm-
inn „Kallið er komið“. Tveir gim-
steinar eru þeim sálmi næst,
voru jafnan sungnir í kirkju-
garði annar hvor á uppvaxtarár-
um mínum og eru sjálfsagt víða
hafðir yfir enn: „I friði látinn
hvíli hér“ og „Sofðu vært hinn
síðsta blund“.
Að lyktum nefni ég þann sálm
séra Valdimars, sem mér e.t.v.
er hugleiknastur allra, og svo oft
hentar að syngja í kirkjunni við
margvísleg tækifæri: „Þú, Guð,
sem stýrir stjama her.“
Verið minnugir
leiðtoga yðar
I Hebreabréfinu standa þessi
orð: „Verið minnugir leiðtoga yð-
ar, sem Guðs orð hafa til yðar
talað“ (Hebr. 13:7). Vér íslend-
ingar höfum í aldanna rás eign-
azt nokkra leiðtoga, er bera
langt af öðrum mönnum. Einn
þeirra var séra Valdimar Briem.
Vér minnumst séra Valdimars í
dag, á hálfrar annarrar aldar af-
mæli hins farsæla sálmaskálds,
og vermum oss við þann kyndil,
sem hann bar fýrir íslenzkri þjóð
og mun að öllu sjálfráðu um
langa framtíð bera.
VELVAKAMH
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
• •
Orfáar leiðréttingar við
miklar rangfærslur
I MORGUNBLAÐINU
25. janúar 1998 er viðtal
við Harald Guðbergsson.
Að loknum lestri viðtalsins
íylltist ég reiði, síðan vor-
kunnsemi.
Haraldur fer með mikl-
ar rangfærslur og gerir
eins lítið úr okkur sveita-
fólkinu og hann getur.
Haraldur heldur því fram,
að vistfólkið í Reykjalundi
hafi ekki fengið að koma á
samkomur eða ferðast
með rútunni. Þvílíkt rugl.
Frá upphafi var mikill
samgangur og samstarf á
milli vistfólks og starfs-
fólks í Reykjalundi og
sveitafólksins. Vorið 1946
fóru fram Alþingiskosn-
ingar, þá komu margir
vistmenn á fundi í Brúar-
land. I Brúarlandi var sím-
stöð og bréfhirðing. Ég
veit ekki til þess að vist-
fólki hafi verið neitað um
þjónustu í Brúarlandi.
Á meðan verið var að
byggja læknishúsið í
Reykjalundi fékk fyrrver-
andi berklasjúklingur,
Oddur Ólafsson læknir,
húsnæði í Brúarlands-
barnaskóla fyrir sig og
sína fjölskyldu.
„Við neyddumst til að
kaupa Rauðakrossbfl"!
Haraldur man það líklega
ekki lengur frekar en
margt annað að það voru
bara 3 rútuferðir á dag
virka daga og 5 um helg-
ar. Vinnuheimilið þurfti
nauðsynlega að hafa bíl í
sendiferðir til Reykjavík-
ur og jafnvel að fara með
vistmenn í myndatöku í
Líkn.
Ekki veit ég til þess að
Reykjalundur hafi gert
eitthvað fyrir Gunnar
Gunnarsson, en í Reykja-
lundi var starfræktur iðn-
skóli og þar kenndi Gunn-
ar fríhendisteikningu þeim
sem voru í iðnnámi.
Allir landsmenn vita, að
það var SÍBS sem lagði
grunninn að Reykjalundi,
nema Haraldur Guðbergs-
son.
Magnús Lárusson
frá Brúarlandi.
Kannast einhver
við kvæðið?
Jónsmessunótt, þú mátt ei
flýja frá oss
fjöldinn þó hylli þig með ys
oggný
undranótt slík þú átt að dveja
hjá oss
einsogþúlifirfomum
sögum í.
Lækninganótt með lyf í daggar
támm
Ijósálfanótt með dularbros á
kinn
Minninganótt þá liðnum
æskuárum
albjarta nótt, þig tignar hugur
Ef einhver veit hvað
þetta Ijóð heitir og hver
orti það er sá hinn sami
vinsamlegast beðinn um að
hafa samband við:
Sigríði Beinteinsdóttur,
Hávarsstöðum, Leirár-
sveit, 301 Akranesi.
Sími: 433-8877.
Tapað/fundið
Kvenhjól í óskilum
KVENHJÓL, Raleigh M-
40, fjallahjól, er í óskilum í
Fossvogi. Uppl. í síma 568
4755.
Lyklar í
óskilum
6 LYKLAR á kippu fund-
ust á Vitastíg. Uppl. í síma
552 1649.
Dýrahald
Kettlinar fást
gefins
KETTLINGAR, skógar-
kettir, fást gefins. Upplýs-
ingar í síma 586 1485.
Tveir kettlingar
fást gefins
TVEIR kettlingar fást gef-
ins, kassavanir og vel upp
aldir. Upplýsingar í síma
557 5918.
Páfagaukur
týndist
PÁFAGAUKUR, blár,
týndist frá Fjölnisvegi 6 sl.
fimmtudag. Fuglinn er
óvenju mannelskur.
Þeir sem hafa orðið var-
ir við páfagaukinn vinsam-
lega hafi samband í síma
551 4792 eða 551 7639.
Morgunblaðið/Júlíus
Víkverji skrifar...
FYRSTI dagur febrúarmánaðar
er merkur sögudagur. Þann dag
árið 1904 varð Hannes skáld Haf-
stein, þá þigmaður Eyfirðinga og
bæjarfógeti á ísafirði, fyrstur manna
ráðherra hér á landi. Þá tók við
heimastjórn á Islandi með stofnun
sérstaks stjómarráðs í Reykjavík.
Það skiptist í þrjár deildir eftir mála-
flokkum.
Það var einnig í febrúar, nánar til-
tekið 4. dag febrúar 1942, að fyrsti
ríkisráðsfundurinn var haldinn að
Bessastöðum. Sveinn Björnsson,
fyrsti forseti lýðveldisins, var skipað-
ur ríkisstjóri árið 1941, eftir að
heimsstyrjöldin síðari skar á tengsl
íslenzka ríkisins við konung, er sat í
Kaupmannahöfn. Hann var í forsæti
á ríkisráðsfundum frá 27. júní 1941.
Fyrsti ríkisráðsfundurinn á Bessa-
stöðum var síðan haldinn sem fyrr
segir 4. febrúar 1942. Fyrsti fundur
ráðuneytis íslenzka lýðveldisins var
haldinn í konungshúsinu á Þingvöll-
um 17. júní 1944.
XXX
FRAM hefur verið lögð á Alþingi
tillaga til þingsályktunar um
stöðvun hraðfara jarðvegsrofs. Til-
lagan gerir ráð fyrir því að verja
fram til ársins 2005 samtals 1,5 millj-
örðum króna til Landgræðslu ríkis-
ins til að stöðva hraðfara jarðvegsrof
á helztu uppblásturssvæðum lands-
ins. Flutningsmaður er Egill Jóns-
son, þingmaður Sjálfstæðisflokks úr
Austurlandskjördæmi.
Sífellt gengur á gróðurkragann
umhverfis hálendið. Sumir ganga svo
langt að segja að fósturjörðin sé að
fjúka á haf út. Það er því meira en
tímabært að snúa vöm í sókn. Sitt-
hvað hefur verið gert í þeim efnum.
Við þurfum að gjalda fjallkonunni
ellefu alda fósturlaun.
I greinargerð eru helztu rofsvæð-
in, þar sem hættan er mest, sögð: 1)
Krísuvík - Kleifarvatn, 2) Hólsfjöll,
3) Skaftárhreppur, 4) Haukadals-
heiði, 6) Hagavatnssvæðið, 7) Þor-
lákshöfn.
XXX
SKRIFANDI um gróðurvernd og
landgræðslu fagnar Víkverji nýj-
um samningi Skógræktarfélagsins
og Hitaveitu Reykjavíkur um skóg-
rækt og uppgræðslu í landi jarðanna
Hvamms og Hvammsvíkur í Kjós.
Ætlunin er að koma þarna upp
skipulögðu trjáræktar- og útivistar-
svæði fyrir borgarbúa. Sem og að
hópar, félög og fyrirtæki í Reykjavík
geti fengið til ræktunar „landnema-
spildur“, sem verða hluti af útivistar-
svæðinu.
Já, framtak sem þetta er fagnað-
arefni. Víkverji trúir því að mikill
fjöldi þéttbýlisbúa vilji gjarnan
leggja hönd á plóg í skógrækt og
landgræðslu. Það sanna m.a. fjöl-
mörg sumarbústaðasvæði. Gróður-
rækt af þessu tagi er góð leið til
tengsla við landið og umhverfið. Og
sá, sem græðir upp land, græðir í
leiðinni upp eigin hugarheim - sinn
irinri mann.
XXX
KVÆNTIR karlar eru af ein-
hverjum ástæðum staðir sem
klárar þegar konur þeirra beina för í
verzlunarhús. Stjórnendur brezkrar
verzlunarmiðstöðvar hafa ákveðið,
að því er sagði í frétt hér í blaðinu,
að koma til móts við þá fjölmörgu
karla sem dregnir eru nauðugir vilj-
ugir í verzlunarhallir. Opnað verður
sérstakt karlahorn þeim til dundurs.
„Það er um margt líkt barnagæzlu
sem er að finna í mörgum stærri
verzlunarmiðstöðvum", segir í frétt-
inni, „nema hvað karlarnir leika sér í
tölvum, horfa á fótbolta í stað teikni-
mynda og drekka bjór“!
Tilgangurinn? „Draga úr neikvæðu
viðhorfi karla gagnvart innkaupum,"
segja sölumenn. Og rúsínan í pylsu-
endanum: „Hugmyndin að karlahom-
inu kviknaði eftir að könnun hafði
leitt í Hjós að önnur hver verzlunar-
ferð hjóna endaði með rifrildi.
Er ekki illa komið fyrir karl-
mennskuimyndinni þegar hún er
þannig tengd tegundarheitinu horn-
rekur?!