Morgunblaðið - 14.06.1998, Síða 6

6 SUNNUDAGUR 14. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
EÞÍÓPSKIR þorpsbúar fagna hermönnum á leið tii átakasvæðanna við Iandamæri Eþfópíu og Erítreu.
X m i
t íK-í 1 %
Átök vegna landamæradeilu Eþíópíu og Erítreu
Gamlir bandamenn
berast á banaspjót
Erítrea fékk sjálfstæði frá Eþíópíu árið
1993, tveimur árum eftir að ráðamenn
ríkjanna steyptu marxistastjórninni í
Addis Ababa. Aðskilnaðurinn var frið-
samlegur en þessir gömlu bandamenn
berast nú á banaspjót vegna þess að
landamæri ríkjanna hafa aldrei verið af-
mörkuð nógu skýrt frá nýlendutímanum.
ITALIR stofnuðu nýlendu í
Erítreu árið 1890 og Bretar
fóru með stjóm landsins frá
1941 þar til Eþíópíustjóm
innlimaði það 1952 með samþykki
Sameinuðu þjóðanna. Erítrea var
gerð að héraði í Eþíópíu tíu árum
síðar og eftir sameininguna hóf
Þjóðfrelsisfylking Erítreu baráttu
fyrir sjálfstæði með skæruhemaði.
Erítreumenn börðust fyrst gegn
her Haile Selassie Eþíópíukeisara
þar til honum var steypt af stóli
árið 1974. Eþíópíski herinn tók þá
völdin í sínar hendur og stofnaði
sósíalískt ríki. Mengistu Haile
Miriam komst til valda þrem árum
síðar og undir hans stjóm barði
herinn niður alla andspyrnu með
harðri hendi.
Gamlir vopnabræður deila
Núverandi ráðamenn Eþíópíu
vora flestir í Þjóðfrelsisfylkingu
Tigre, sem barðist með Þjóðfrels-
isfylkingu Erítreu gegn Mengistu.
í sameiningu tókst þeim að steypa
einræðishemanum af stóli árið
1991 og nýju ráðamennirnir í Add-
is Ababa launuðu Erítreumönnum
samstarfið með því að veita þeim
sjálfstæði tveimur áram síðar.
Ríkin tóku strax að munn-
höggvast um landamærin en von-
ast var til að deilan yrði leyst með
friðsamlegum hætti. Tekist er á
um 400 ferkílómetra hrjóstragt
landsvæði, Badme, sem Erítreu-
menn saka Eþíópíumenn um að
hafa innlimað. Átök, sem blossuðu
upp á landsvæðinu í maí, hafa
magnast smám saman og nú er
svo komið að hætta er á allsherjar-
stríði milli ríkjanna.
„Fáránleg" deila
Margir erlendir stjórnarerind-
rekar í Afríkuríkjunum eiga erfitt
með að skilja hvers vegna svo mik-
il harka hefur færst í deiluna,
segja hana „fáránlega" og
„ómerkilega".
ATAKASVÆÐIÐ
í EÞÍÓPÍU
SUDAN
Rauðahaf
ERITREA', .
Massawa ®
Asmara 0 f|
Zalambessa
® Mekele'-
1 Atakasvæðið
EÞÍÓPÍA
100 km -
V •,
YEMEN
.v
4
\
W v'v,
/djibouti
0 Addis Ababa
Heimild: Royal Geographic Sociely
Landamæri
ríkjanna hafa
aldrei verið
afmörkuð
nógu skýrt
Tígremenn og
Erítreumenn
hafa eldað
grátt silfur
Eiga næg vopn
til að heyja
mjög blóðugt
stríð
Erítreumenn skírskota til korta
af löndunum, sem ítölsku nýlendu-
herrarnir gerðu, og segja þau
sanna að Eþíópíumenn hafi lagt
undir sig erítreskt landsvæði. Til
era þó önnur kort frá nýlendutím-
anum sem benda til þess að svæðið
hafi tilheyrt Eþíópíu.
Embættismenn í báðum ríkjun-
um hafa sagt að á landamæra-
svæðinu kunni að finnast gull og
ýmsir verðmætir málmar. Frétta-
skýrendur segja hins vegar að
auðlindimar geti ekki verið nógu
verðmætar til að það borgi sig fyr-
ir ríkin að heyja blóðugt og kostn-
aðarsamt stríð vegna þeirra.
Margir fréttaskýrendanna telja að
eina skýringin á átökunum sé sú
að leiðtogar landanna - Isaias
Afewerki, forseti Erítreu, og Mel-
es Zenawi, forsætisráðherra
Eþíópíu - séu einfaldlega í víga-
hug. Báðir hafa þeir hvatt til þess
að deilan verði leyst með friðsam-
legum hætti en samt haldið áfram
að auka vígbúnaðinn við landa-
mærin.
Tigremenn gegn
Erítreumönnum
Þótt ráðamenn ríkjanna tveggja
hafi verið bandamenn í stríðinu við
Mengistu og marxistastjórn hans
hefur alltaf verið allmikil spenna í
samskiptum þeirra frá því Erítrea
varð sjálfstætt ríki fyrir fimm ár-
um. Erítreumenn tóku t.a.m. upp
eigin gjaldmiðil í nóvember, sem
skaðaði viðskiptatengsl ríkjanna.
Við aðskilnaðinn misstu Eþíópíu-
menn hafnir sínar við Rauðahaf og
það hefur einnig kynt undir spenn-
unni.
Chester Crocker, aðstoðaratan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna, hef-
ur ennfremur bent á að þótt Tígre-
menn, sem eru áhrifamestir í
stjórn Eþíópíu, og Erítreumenn
hafi barist saman gegn Mengistu
hafi alltaf verið grannt á því góða
með þeim. Ekki sé rétt að líta svo
á að allir Eþíópíumenn séu að
berjast við Erítreumenn. „Reynd-
in er sú að það era Tígremenn og
Erítreumenn sem berast á bana-
spjót.“
Tígre er við landamærin að
Erítreu og þótt samskipti þjóð-
anna hafi verið mikil hafa alltaf
verið úfar með þeim og það kann
að vera undirrót fjandskaparins
milli Meles Zenawis og Isaias
Afewerki.
Enginn skortur á vígvélum
Þegar Erítrea fékk sjálfstæði
skiptu ríkin á milli sín vígvélunum
sem her Mengistu fékk frá Sovét-
ríkjunum og fleiri kommúnista-
ríkjum á síðasta áratug. Bæði Af-
ríkuríkin eiga því nægan vopna-
búnað til að heyja mjög mann-
skætt stríð þótt þau séu á meðal
fátækustu landa heims.
Talið er að Erítreumenn eigi
200-300 skriðdreka og Eþíópíu-
menn 350-400. Bæði ríkin eiga
gnótt stórskotaliðsvopna og geta
sjálf framleitt skotfæri fyrir fót-
göngulið sitt. Eþíópíumenn eiga
um 30 MiG-orrustuþotur, smíðað-
ar í Sovétríkjunum, og flugher
þeirra er mun öflugri en hinn er-
ítreski. Erítreumenn standa þó
betur að vígi að því leyti að þeir
eiga nýrri vélar þar sem þeir hafa
keypt sex ítalskar herþotur.
Ibúar Eþíópíu era 60 milljónir
og fimmtán sinnum fleiri en íbúar
Erítreu, sem éru um fjórar millj-
ónir. Fastaher Eþíópu er með
120.000 menn undir vopnum og
þrefalt fjölmennari en her ná-
grannaríkisins.
Þetta segir þó ekki alla söguna
þar sem bæði ríkin geta hæglega
þrefaldað mannaflann með því að
bæta við varaliðsmönnum, fyrr-
verandi hermönnum og sjálfboða-
liðum. Fari allt á versta veg gæti
því um hálf milljón manna tekið
þátt í hernaðinum.
Þótt Erítreumenn séu miklu fá-
mennari er Ijóst að þeir geta veitt
Eþíópíumönnum öfluga mót-
spymu þar sem þeir búa yfir mik-
illi reynslu af stríðsrekstri eftir 30
ára frelsisstríð.
Blossi upp allsherjarstríð milli
ríkjanna stendur Eþíópía verr að
vígi að því leyti að landið liggur
ekki að sjó og er háð höfnum Erít-
reu. Eþíópíumenn gætu því orðið
uppiskroppa með eldsneyti
drægist stríðið á langinn og hætta
er á efnahagshruni missi eþíópísk
fyrirtæki aðganginn að erítreskum
höfnum.
í nánum tengslum
við Bandaríkin
Bæði ríkin hafa verið í nánum
hernaðarlegum tengslum við ísra-
el og Bandaríkin. ísraelar hafa
þjálfað herflugmenn beggja ríkj-
anna og Bandaríkjamenn hafa séð
þeim báðum fyrir vopnum. Á síð-
ustu tveim árum hafa Eþíópíu-
menn fengið bandarísk vopn fyrir
sjö milljónir dala, andvirði 500
milljóna króna, og Erítreumenn
fyrir fjórar milljónir dála, tæpar
300 milljónir króna.
Þessi aðstoð er liður í tilraunum
Bandaríkjamanna og Israela til að
halda íslömsku stjórninni í ná-
grannaríkinu Súdan í skefjum.
Erítreumenn hafa stutt uppreisn-
armenn í suðurhluta Súdans, og
litlu munaði að þeir lentu í stríði
við Jemena vegna deilu um eyjar í
Rauðahafi.
Bandaríkjamenn hafa reynt að
knýja stjórnvöld í Eþíópíu og Erít-
reu til að leysa landamæradeiluna
í samningaviðræðum en án árang-
urs. Bandaríkjastjórn hefur bent á
ráðamenn landanna tveggja sem
dæmi um nýja kynslóð stjórnmála-
manna í Afríku, fyrrverandi upp-
reisnarleiðtoga sem aðhyllist lýð-
ræði og markaðshyggju og séu að
gerbreyta þessari stríðshrjáðu og
fátæku álfu. I ljósi síðustu atburða
virðist þetta bjartsýna mat harla
barnalegt.