Morgunblaðið - 19.08.1998, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
plntgmmMfiM!
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
CLINTON I
GJÖRNIN GAVEÐRI
UMHEIMURINN hefur í forundran fylgzt með sífelld-
um uppákomum, sem leitt hafa af rannsókn Kenneths
Starrs, sérskipaðs saksóknara, á einkalífi Clintons
Bandaríkjaforseta. Misserum saman hefur bandarísk
stjórnsýsla og stjórnmálalíf verið í hálfgerðu uppnámi
vegna rannsóknarinnar og bandarískir fjölmiðlar hafa
farið hamförum í málinu. Pegar allt kemur til alls snýst
það ekki um embættisfærslu forsetans heldur um hjú-
skaparbrot, sem er einkamál hans og fjölskyldu hans.
Rannsókn Starrs hefur beinzt að því að sýna fram á, að
Clinton hafi ekki sagt sannleikann um brot sitt og svo
virðist sem ósannindi forsetans um það skipti mestu máli
en ekki embættisfærsla hans að öðru leyti.
Þeir, sem taka þátt í stjórnmálum, ganga ekki að því
gruflandi, að til þeirra eru gerðar miklar siðferðilegar
kröfur og meiri en almennt gerist. Þeir komast ekki held-
ur hjá því að vera í sviðsljósinu og verða að sæta því, að
athyglin beinist að þeim persónulega ekki síður en að
verkum þeirra. I því felst ákveðinn fórnarkostnaður við
þátttöku í opinberu lífi. Spurningin er sú, hve langt hægt
er að ganga í umfjöllun um einkalíf þessa fólks. Friðhelgi
þess er grundvöllur mannréttinda og stjórnmálamenn
eiga kröfu á að njóta hennar. Þar hljóta takmarkanir á
opinberri umfjöllun að liggja.
Ekki verður betur séð, en að rannsóknardómarinn og
fjölmiðlar hafi farið offari í umfjöllun um einkalíf Banda-
ríkjaforseta. Clinton er ekki eini Bandaríkjaforsetinn sem
hefur átt við kvensemi að stríða og reynt að leyna því með
þögninni. Það alvarlega í máli Clintons fyrir þjóð hans og
umheiminn er, að hann hefur mátt eyða ómældum tíma og
kröftum í málareksturinn, sem betur hefði verið varið í
umfjöllun um þau vandamál, sem við er að etja jafnt
heima fyrir sem erlendis.
Að sjálfsögðu skiptir siðferði einstaklinganna miklu og
ástarsamband utan hjónabands þykir ekki til fyrirmyndar
í Bandaríkjunum þótt vægar sé tekið á því í ýmsum lönd-
um öðrum, enda sýna skoðanakannanir að forsetinn virð-
ist halda velli andspænis almenningsálitinu þar vestra
þrátt fyrir játningar sínar. Slíkt eiga menn við samvisku
sína en ekki ríkjandi lög. Það liggur a.m.k. ekki fyrir að
forseti Bandaríkjanna hafi gerzt sekur um meinsæri en
slíkt hefði getað orðið honum skeinuhættara en þær
ávirðingar sem hann nú hefur játað og beðist afsökunar á.
AMINNING
BISKUPS
ALLAR GÖTUR frá því kristni var lögtekin á Þing-
völlum við Öxará árið eitt þúsund hefur kristin kenn-
ing - öllu öðru fremur - mótað lífsviðhorf, menningu og
siði þjóðarinnar. Kristnin er ein meginuppistaðan í menn-
ingararfleifð okkar og samfélagsgerð. Það veganesti, sem
þjóðin lagði upp með fyrir þúsund árum, „að a.llir menn
skyldu kristnir vera og skírn taka“, hefur reynzt einstak-
lingum og kynslóðum vel í blíðu og stríðu í tímans rás.
„Við erum að búa okkur undir að minnast þess,“ sagði
biskup landsins, herra Karl Sigurbjörnsson, á Hólahátíð,
„er þjóðin hafnaði heiðnum átrúnaði, heiðnum vættum, og
gekk Kristi á hönd. Síðan hefur Guð og góðir englar hans
verið ákallaðir um vernd og hlífð og sú vernd signir landið
okkar. Gleymum því ekki. Snúum ekki baki við því í oflæti
auðs og velsældar. Það varðar mestu um hverja vegferð,
sérhvern spöl, að Guð sé með í för.“
Saga okkar geymir ýmis dæmi þess að biskupar og
prestar blessuðu þjóðleiðir, einkum torfærur. Oftar en
ekki blessa og þjónar kirkjunnar ný mannvirki og nýja
starfsemi, ekki sízt á vegum ríkis og sveitarfélaga. Það
fer vel á því að halda þeim góða sið. Sjálfgefið er að taka
það trúanlegt að „útnefning bergtröllsins Staupasteins
sem verndara Hvalfjarðarganga" hafi á engan hátt verið
ætlað að vega að kirkju og kristni. Engu að síður eiga
áminningarorð biskupsins á Hólahátíð erindi við okkur
öll: „Það varðar mestu um hverja vegferð, sérhvern spöl,
að Guð sé með í för.“
Óvíst hvort
Clinton er
laus úr laga-
flækjum
Bandarískir fréttaskýrendur segja að svo
kunni að fara að Kenneth Starr kalli Bill
Clinton aftur fyrir rannsóknarkviðdóni þar
eð forsetinn hafí neitað að svara spurningum
sem hann hafí talið of nærgöngular. Þó segja
þeir líklegt að forsetinn hafí með breyttum
framburði komið í veg fyrir að Kenneth
Starr geti leitt að því líkum að hann hafí
gerst sekur um meinsæri.
BANDi
MEÐ því að játa að hann
hefði staðið í óviðeigandi
sambandi við Monicu
Lewinsky, fyrrverandi
starfsstúlku í Hvíta húsinu, tókst Bill
Clinton Bandaríkjaforseta á mánu-
dag að víkja sér undan því sem helst
hefði getað leitt til þess að hann yrði
ákærður fyrir embættisafglöp, að
mati bandarískra fréttaskýrenda.
Þrátt fyrir að öðru hafí löngum
verið haldið fram hefur rannsókn sér-
staks saksóknara, Kenneths Starrs,
að mestu snúist um kynlíf - og lygar
um kynlíf, segja fréttaskýrendur Los
Angeles Times í gær. Hefði Clinton
aftur þvemeitað, er hann kom fyrir
rannsóknarkviðdómi Starrs síðdegis
á mánudag, að hafa átt í kynferðis-
legu sambandi við Lewinsky - og þar
með hafnað nýjasta framburði henn-
ar - hefði Starr getað notfært sér það
sem hugsanlegt meinsæri í skýrsl-
unni sem hann mun senda þinginu
um rannsókn sína.
En ekki er þar með sagt að allur
vandi forsetans sé úr sögunni. David
Kendall, einkalögfræðingur forset-
ans, tjáði AP að Clinton hefði svarað
„sannleikanum samkvæmt", en sum-
um „mjög nærgöngulum spuming-
um“ hefði hann svarað af einlægni en
ekki í smáatriðum. Þetta kann að
leiða til þess að Starr stefni forsetan-
um aftur til að bera vitni.
Lögmenn sem L.A. Times segir
hafa „fylgst náið með rannsókn St-
arrs“ benda á að forsetinn geti legið
vel við höggi á að minnsta kosti fjór-
um sviðum. Meðal annars í tengslum
við gjafir hans til Lewinsky, atvinnu-
tilboðin sem henni voru gerð, fyrri
neitanir hans á kynferðislegu sam-
bandi í eiðsvömum yfirlýsingum og
fund hans með Lewinsky 28. desem-
ber þar sem þau kunna að hafa rætt
um leiðir til að hylma yfir sambandið.
Fréttaskýrendur sögðu í gær ein-
boðið að rannsókn Starrs væri ekki
lokið, þótt ráðgjafar forsetans hefðu
vonað að svo væri. Dick Morris, sem
var einn helsti ráðunautur forsetans
er hann sóttist eftir endurkjöri, tjáði
Fox-sjónvarpinu í gær að hann hon-
um hefði verið stefnt fyrir rannsókn-
arkviðdóminn. Morris lét af störfum
1996 vegna kynlífshneykslis.
Þá er ekki talið ólíklegt að Lewin-
sky, sem þegar hefur borið vitni fyrir
rannsóknarkviðdómnum, verði kölluð
til öðm sinni, og einnig er fastlega
gert ráð fyrir að Betty Currie, einka-
ritari forsetans, verði gert að bera
vitni.
Áhyggjur af gjöfum
„Áhyggjurnar snúast aðallega um
Betty Currie og gjafirnar," er haft
eftir fyrrverandi lögmanni í Hvíta
húsinu. Hafi forsetinn beðið Currie
að endurheimta gjafimar sem hann
gaf Lewinsky eða beðið Lewinsky að
skila þeim til Currie gæti saksóknari
haldið því fram að þar væri um að
ræða vísbendingar um að forsetinn
hefði reynt að hylma yfir ósannsögli
sína um sambandið.
Þegar Clinton gaf eiðsvarna yfir-
lýsingu í máli Paulu Jones, sem hún
höfðaði á hendur honum fyrir meint
kynferðislegt áreiti, var honum lesin
almenn skilgreining á kynferðisleg-
um samskiptum og að því loknu neit-
aði hann að hafa átt slík samskipti við
Lewinsky.
Fréttaskýrendur telja öruggt að á
mánudaginn hafi Clinton verði spurð-
ur út í þessa þversögn. f sjónvarps-
ávarpi sínu sagði hann svör sín í yfir-
lýsingunni hafa verið „í samræmi við
lög“, þótt þau hafi verið ónákvæm.
Engu að síður gæti Starr bent á svör
Clintons í máli Jones og sagt þau vís-
vitandi villandi, eiðsvarna yfirlýsingu
sem gæti orðið forsenda ákæru fyrir
embættisafglöp.
Starr hafði sent Clinton stefnu þar
sem forsetanum var gert að mæta
fyrir rannsóknarkviðdóminn, en
stefnan var afturkölluð gegn því að
GOTT kvöld. Síðdegis í dag, í þessu
herbergi, úr þessum stól, bar ég
vitni fyrir embætti sérstaks sak-
sóknara og rannsóknarkviðdómi.
Eg svaraði spurningum þeirra
sannleikanum samkvæmt, þar á
meðal spurningum um einkalíf
mitt, spurningum sem enginn
bandarískur ríkisborgari myndi
nokkurn tíma vilja svara.
Eigi að síður hlýt ég að axla
ábyrgð á öllum gerðum minum,
bæði á opinberum vettvangi og í
einkalífi. Þess vegna ávarpa ég
ykkur í kvöld. Svo sem ykkur er
kunnugt, gaf ég eiðsvarna yfirlýs-
ingu í janúar sl. um samband mitt
við Monicu Lewinsky. Þótt svör mín
væru nákvæm lögum samkvæmt
veitti ég ekki upplýsingar að eigin
frumkvæði.
I raun og veru átti ég samskipti
við ungfrú Lewinsky sem voru ekki
viðeigandi. Satt að segja var það
rangt [af mér]. Þarna var um að
ræða alvarlegan dómgreindarskort
og mistök af minni hálfu og ég einn
ber að öllu leyti ábyrgð á því.
En ég sagði rannsóknarkvið-
dómnum það í dag, og ég segi það
við ykkur nú, að ég bað aldrei
nokkurn tíma nokkurn að ljúga,
hylma yfir eða eyðileggja sönnun-
argögn eða bijóta Iög með nokkr-
um öðrum hætti. Mér er ljóst að op-
inberar yfirlýsingar mínar og þögn
mín um þetta mál voru villandi. Eg
blekkti fólk, þ. á m. eiginkonu
rnína. Það harma ég mjög.
forsetinn byðist til þess að svara
spurningum saksóknara. Washington
Post greindi frá því í gær að við yfir-
heyrsluna á mánudag hefði forsetinn
vikið sér undan því að svara spurn-
ingum sem hann hefði talið óeðlilega
nærgöngular og stöðvað spurningar
saksóknara þegar umsaminn tími var
liðinn, jafnvel þótt saksóknari hefði
ekki lokið sér af.
Önnur stefna?
Fréttaskýrendur telja að í ljósi
þess megi búast við því að Starr gefi
aftur úr stefnu og reyni að fá forset-
ann ákærðan íyrir vanvirðingu neiti
hann að verða við stefnunni. Sak-
sóknari nefndi þann möguleika er yf-
irheyrslan fór fram á mánudag. Lög-
menn forsetans gætu brugðist við
með því að draga í efa að stjórnar-
skráin heimilaði Starr að stefna sitj-
andi forseta.
Það telst óvenjulegt að Clinton
skuli hafa neitað að svara spurning-
um á þeim forsendum að þær væru of
nærgöngular, segir Washington Post.
Kendall sagði hins vegar að forsetinn
hefði haft fullan rétt á að neita að
svara því spurningarnar hefðu verið
Avarp (
CLINTON flytur sjónvarj
Allt sem ég get sagt, er að marg-
ir þættir réðu gjörðum mínum. í
fyrsta lagi löngun til að komast hjá
þeirri skömm sem gjörðir mínar
leiddu til. Mér var einnig mjög í
mun að vernda fjölskyldu mína. Þá
tók ég einnig tillit til þess að spurn-
inganna var spurt í tengslum við
lögsókn sem átti sér pólitískar ræt-
ur en hefur nú verið vísað frá.
Ennfremur hafði ég verulegar
áhyggjur af rannsókn sérstaks sak-