Morgunblaðið - 24.09.1998, Page 35

34 FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1998 35,-
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BLIKUR í SÖLU
SJÁVARAFURÐA
YMSAR BLIKUR eru á lofti í markaðsmálum sjávarút-
vegsins um þessar mundir, sem gera það eðlilegt að
staldra við og átta sig á hugsanlegum áhrifum á efnahags-
þróunina hér á landi. íslendingar hafa búið við mikið góð-
æri undanfarin misseri og allar spár hafa bent til áfram-
haldandi hagvaxtar næstu árin. Verð á sjávarafurðum hef-
ur almennt verið mjög hátt og í sögulegu hámarki á sum-
um tegundum eins og t.d. mjöli og lýsi, en aftur á móti hef-
ur verð lækkað á öðrum tegundum eins og t.d. á rækju í
sumar. Sala á sjávarafurðum hefur gengið mjög vel og eft-
irspurn víða meiri en framboðið, sem skýrir að sjálfsögðu
hið háa afurðaverð.
Mikil óvissa ríkir á síldarmörkuðum í upphafi haustver-
tíðar. Sölufyrirtækin segja nú útlit fyrir verðlækkanir á
freðsíld og saltsíld. Ástæðan er fyrst og fremst hörmulegt
efnahagsástand í Rússlandi, sem hefur verið stærsti mark-
aðurinn fyrir síldina. Norðmenn hafa selt mikið magn
þangað, en eiga nú í erfíðleikum með það vegna þess, að
Rússar hafa einfaldlega hvorki fjárhagslegt bolmagn til að
kaupa jafnmikið og fyrr eða greiða jafnhátt verð og áður.
íslenzkir framleiðendur óttast, að þetta verði til þess að
Norðmenn reyni að afsetja síldina á aðra markaði í Evr-
ópu og stóraukið framboð muni leiða til lækkunar verðs.
Það hjálpar norskum síldarseljendum, að norska krónan
hefur fallið um ca. 10% á árinu og auðveldar þeim að
lækka verðið.
Jafnframt má benda á, að afturkippurinn í efnahagslífi
Asíulanda eykur enn á vandann, því hann veldur þrýstingi
til lækkunar afurðaverðs þar og dræmari sölu. Almennt
má segja, að efnahagssamdrátturinn í Asíu og ástandið í
Rússlandi hafí neikvæð áhrif á aðra markaði. Á það má
benda, að forustumenn norskra mjöl- og lýsisframleiðenda
spá lækkandi verði á mjöli, m.a. vegna þess að Kínverjar,
sem verið hafa stórir kaupendur mjöls, þurfa ekki á því að
halda vegna aukningar á jurtamjölsframleiðslu sinni. Aft-
ur á móti reikna Norðmenn með svipuðu verði áfram á
lýsi.
Þessar blikur í markaðsmálum síldar og loðnuafurða
minna okkur íslendinga enn og aftur á það, að veður geta
skipast fljótt í lofti í markaðsmálum sjávarútvegsins. Af-
urðaverð er enn hátt á flestum tegundum sjávarafurða og
engin ástæða til svartsýni. Allur er þó varinn góður eins
og reynsla landsmanna sýnir.
BROTGJARNT
GÓÐÆRI
GÓÐÆRI ríkir í landinu, en samt hafa skuldir heimil-
anna aukizt um 43 milljarða króna á einu ári. Sé litið
til síðustu tveggja ára nemur skuldaaukningin við opinber-
ar lánastofnanir, lífeyrissjóði, tryggingafélög og banka-
kerfi 71 milljarði. Skuldaaukningin er svo mikil þrátt fyrir
mestu hækkun ráðstöfunartekna á síðari tímum. Þau
þáttaskil eru orðin í ríkisrekstrinum, að skuldir eru
greiddar niður, en landsmenn sjálfir halda áfram að binda
sig á skuldaklafa.
Góðærið, sem nú ríkir, getur verið stopult og þá er gott
að eiga í handraðanum til þess að fleyta sér yfír erfiðleik-
ana, sem fyrr en síðar fylgja í kjölfarið. Ymsar blikur hafa
verið á lofti og varaði Seðlabankinn sl. sumar við ofþenslu-
merkjum, svo sem eins og miklum viðskiptahalla. Bill
Clinton Bandaríkjaforseti varaði í síðustu viku við mestu
efnahagshættu heims í hálfa öld, sem birtist í samdrætti
efnahagslífsins í Japan og öðrum Asíuríkjum. Hann hvatti
helztu iðnríki heims til þess að bregðast við og taka saman
höndum um aðgerðir til að auka hagvöxt og bregðast
þannig við þeirri samdráttarsveiflu, sem gengið hefði yfir
fjármálamarkaði heimsins að undanförnu, og ógni vel-
gengni efnahagslífsins, sem einkennt hefur forsetatíð
hans.
íslendingar þurfa að hafa varann á og eiga varaforða
upp á að hlaupa magnist sá samdráttur í efnahagslífi um-
heimsins, sem þegar er tekið að brydda á.
Náttúrufarsbreytingar og áhrif þeirra í Norður-Atlantshafí
Lykilhlut-
verk í
hnattræn-
um ferlum
Norður-Atlantshafssvæðið gegnir lykilhlut-
verki í hnattrænum ferlum hafstrauma og
veðurfars en samspil breytinga á náttúrunni
og áhrif þeirra eru flókið viðfangsefni. Karl
Blöndal fylgdist með ráðstefnu um málið,
sem nú er haldin í Reykjavík.
Morgunblaðið/Ásdís
RÁÐSTEFNUGESTIR fylgdust grannt með umræðum um náttúrufarsbreytingar og áhrif þeirra á Norður-Atl-
antshafi. Fremst á myndinni situr dr. Peter Wadhams, sem starfar við Scott-heimskautarannsóknarstofnunina við
Cambridge-háskóla. Hann talaði í gær um Odden-ístunguna, sem árlega myndast út frá ísnum austur af Græn-
landi og hverfur á ný.
SAMSPIL breytinga á náttúr-
unni og áhrif þeirra á Norður-
Atlantshafí er flókið og ekki
auðvelt að segja fyrir um þau
að því er fram kom á fyrsta degi fjög-
urra daga ráðstefnu um efnið, sem
hófst í gær á Grand Hóteli í Reykja-
vík. Svæðið gegnir hins vegar lykil-
hlutverki í hnattrænum ferlum.
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra ávarpaði ráðstefnuna og kvaðst
hafa hvatt til þess að hún yrði haldin
af tveimur ástæðum. Annars vegar
væri ljóst að auknar og efldar rann-
sóknir á svæðinu umhverfis ísland
myndu veita svör við fjölda spurn-
inga, sem skiptu máli um allan heim,
og hins vegar vegna þess að ómetan-
legt væri að bandarískir og evrópskir
vísindamenn kæmu saman til að ræða
þessi mál.
Athyglin beinist
að N-Atlantshafí
Vilhjálmur Lúðvíksson, fram-
kvæmdastjóri Rannsóknarráðs Is-
lands, sagði í gær að athygli vísinda-
manna vestan hafs væri nú mjög að
beinast að Norður-Atlantshafi eftir að
hafa verið bundin við veðuríyrirbærið
E1 Nino í Kyrrahafi.
„Bandaríkjamenn vilja beina meira
athyglinni að þessu svæði vegna þess
að það er talið gegna lykilhlutverki í
þessum hnattrænu ferlum,“ sagði
hann. „Hlutverk okkar er að leiða
hópana saman og hér verður mjög
spennandi umræða.“
Á ráðstefnunni eru vísindamenn frá
Evrópu og Norður-Ameríku. Vil-
hjálmur kvaðst mjög ánægður með
það hversu vel hefði tekist til með
ráðstefnuna.
„Þetta er það fólk, sem er hvað
fremst í fræðunum," sagði hann. „Við
stefnum fyrst og fremst að því að skil-
greina verkefni næstu ára. Þetta er
ekki ráðstefna þar sem birtar eru
greinar og miðað við útgáfu, heldur
bera menn saman bækur sínar og
leggja mat á stöðuna með tilliti til
þess hvað þurfi að skoða næst, hvern-
ig eigi að fara að því, hvers konar
samvinnu eigi að leggja út í austan
hafs og vestan.“
Hvöttu Rannsóknarráð
Hann sagði að bandarískir aðilar
hefðu, í fyrra haust, hvatt Rannsókn-
arráð til þess að beina athyglinni að
Norður-Atlantshafinu.
„Tilgangurinn með svona fundi er
að leiða hóp manna saman, sem
koma hver úr sinni áttinni og jafnvel
hver af sínu fagsviðinu, og fá þá til að
bera saman bækur sínar,“ sagði Vil-
hjálmur Lúðvíksson, framkvæmda-
stjóri Rannsóknarráðs Islands, sem
skipuleggur ráðstefnuna. „Sumt af
því sem fram kemur virðist vera mis-
vísandi og get ég þar til dæmis nefnt
að það virðist vera að kólna á 'íslandi
um leið og heimurinn er að hitna.
Hver er skýringin á því? Menn horfa
á það hver upptaka hafsins á koltví-
sýringi er og hvar svæðin, þar sem
koltvísýringsupptakan fer fram, séu.
Svæðið í kringum okkur er eitt mikil-
vægasta svæði jarðar í þeim efnum,
en hvað þýðir það og hvað verður um
þennan koltvísýring og hvaða áhrif
hefur það á lífríkið? Sú spurning var
borin upp, en það var ekkert svar við
henni.“
Vilhjálmur sagði að spurningar af
þessu tagi skiptu mjög miklu máli,
ætti að túlka það sem gerðist í lífrík-
inu. Hann benti einnig á fyrirlestur
Roberts Dickmans um hina svoköll-
uðu Norður-Atlantshafssveiflu, fyrir-
bæri, sem virtist breytast með nokk-
urra áratuga millibili, en gæti einnig
verið tengd aldasveiflu.
„Spurningin er hvort þetta sé ein-
hlítt og í hve miklum mæli það er
reglubundið, og hvort það fari jafnvel
stækkandi," sagði hann. „Það mátti
skilja á þremur síðustu sveiflum að
þær færu stækkandi."
Hann sagði að sveiflan snerist bæði
um andrúmsloft og sjó: „Það er svæði
á Norður-Atlantshafi, sem færist til,
frá Suðvestur-Atlantshafi, norður til
okkar og allt að Labradorströndum.
Ákveðinn hluti svæðisins er kaldur og
ákveðinn hluti heitur. Við erum nú í
heita hlutanum og Labrador í kuldan-
um. Spurningin er hvernig þessi
svæði hreyfast, hvort við lendum aft-
ur í kuldanum og þá hvenær, eða eins
og gefið var til kynna að það virðist
fara hitnandi norður með ströndum
Noregs og austur með strönd Síberíu.
Hvað þýðir það?“
Vilhjálmur sagði að talað væri um
einangrunarlag milli íshellunnar og
hlýsjávar djúpt undir. Nú væri talið
að þetta millilag hefði þynnst og hvað
myndi gerast ef það leiddi til þess að
íshellan hyrfi.
Um þessar mundir eru að verða
miklar breytingar á möguleikum til
rannsókna. „Nú er hægt að nota
miklu fleiri tæki og tól,“ sagði Vil-
hjálmur. „Gervitungl, baujur, raf-
eindatækni og upplýsingatækni, sem
hægt er að beita til að safna gögnum,
opnar mikla möguleika."
Vilhjálmur sagði að ráðstefnan
snerti mörg rannsóknarsvið, jarð-
fræði, fornveðurfræði, hagfræði, veð-
urfræði og líffræði hafs og lands um
leið og hún varðaði nýtingu auðlinda á
landi og í sjó.
„Og við Islendingar erum auðvitað
meira en nokkur önnur þjóð háðir
þessum umhverfisskilyrðum vegna
þess hvernig okkar atvinnuvegir eru
uppbyggðir og hvar við eram stödd,“
sagði hann. „Við erum staðsett á
markalínunni, átakalínunum milli
norðurskauts og tempraða beltisins
þar sem hafstraumarnir mætast og
fara hvor í sína áttina; kaldi straum-
urinn meðfram Grænlandsströnd suð-
ur og hlýir straumar sunnan úr höfum
í kringum okkur austan megin. Þá era
einnig yfirborðsstraumar, sem fara
norður, saltlitlir og hlýir, og djúp-
straumar, sem fara suður, kaldir og
saltir."
Ráðstefnan er haldin í samvinnu við
Vísindastofnun Bandaríkjanna og
framkvæmdastjóm Evrópusambands-
ins og stendur til 26. september.
HVER eru áhrif umhverfisins á
fiskaseiði? Ransom Myers, doktor í
líffræði við Dalhousie-háskóla f
Halifax í Nova Scotia í Kanada,
Ijallaði í gær um málið á ráðstefnu
um náttúrufarsbreytingar og áhrif
þeirra á Norður-Atlantshafi og lýsti
þar allsheijargreiningu, sem hann
hefði gert á viðgangi fiskstofna út
frá umhverfisþáttum.
Myers sagði í samtali við Morgun-
blaðið að margar rannsóknir hefðu
verið gerðar og oft virtist sem við
það að nýjar upplýsingar bættust
við hyrfi samband, sem áður hefði
virst vera fyrir hendi.
Gerði allsherjargreiningu
„Ég ákvað því að gera allsherjar-
greiningu,“ sagði hann. „Hún er
fólgin í því að taka allar kannanir,
sem birtar hafa verið um efnið. Það
má líkja þessu við það þegar sjúk-
lingur fer til læknis. Meðferð hans
er byggð á allsherjargreiningu í
þeim skilningi að gerðar hafa verið
margar rannsóknir og menn hafa
komist að ákveðinni niðurstöðu.
Þetta er sama hugmyndin."
Myers kvaðst hafa komist að
þeirri niðurstöðu að aðeins væri
mögulegt að segja til um viðgang
stofna út frá umhverfísþáttum við
jaðaraðstæður.
„Á svæði þar sem loftslagið er
frekar milt og gott eins og við Is-
land er mjög erfitt að segja fyrir um
nýliðun," sagði hann. „Hins vegar
hefur þorskstofninn hér verið mjög
stöðugur miðað við önnur svæði. I
Eystrasaltinu gætir hins vegar þess-
ara jaðaraðstæðna. Þegar sjór, sem
er hár í seltumagni og
auðugur að súrefni,
kemur inn í Barentshaf-
ið úr Atlantshafi í stað
súrefuislauss og meng-
aðs sjávar verður meira
um þorsk. Þar liefur
umhverfið mælanleg
áhrif á nýliðun.“
Jafnvel þar væru
seiðamælingar betri
vísbending um nýliðun
en mælingar á um-
hverfisþáttum.
Áhrif á sardínur
og rækjur
Myers rannsakaði
einnig áhrif hitabreyt-
inga á sardínur undan
Kaliforniu og rækjur norður af
Ástralíu þar sem komu fram sterk
áhrif el Nino.
Hann sagði að hitastig sjávar
hefði tvíþætt áhrif. Annars vegar
væru áhrifin á vöxt einstakra fiska
og hins vegar á stofninn. Eftir því
sem kólnaði meira væru áhrifin
meiri.
Myers kvaðst í raun
fara bil beggja. Annars
vegar væru þeir, sem
héldu fram að það væri
tímasóun að nota um-
hverfisþætti til að segja
fyrir um þessa hluti, og
hins vegar þeir, sem
teldu að það væri eina
leiðin. „Eg er að reyna
að benda á aðra grein-
ingaraðferð, sem geti
komið að notum,“ sagði
hann.
Hættu að veiða þegar
enginn fiskur var eftir
Myers hefur rannsak-
að hrun þorskstofnsins
undan Nýfundnalandi
talsvert. Hann hefur skoðað skrár,
sem ná aftur um 500 ár.
„Áður fyrr virðist aflinn ekki hafa
breyst þótt loftslagið breyttist tals-
vert, nema kannski í kringum
1715,“ sagði hann. „Nýliðunin virtist
stöðug þótt mjög kólnaði eins og til
dæmis gerðist í lok síðustu aldar og
upphafi þessarar."
Myers sagði að hrun þorskstofns-
ins við Nýfundnaland og Labrador
hefði alfarið verið af mannavölduni
og umhverfísáhrif ættu þar engan
hlut að máli. Sá hluti stofnsins, sem
væri nyrst á því svæði, sýndi engin
merki um að ætla að ná sér og það
gæti hæglega verið vegna umhverf-
isþátta. Sunnar mætti merkja að
stofninn hefði tekið örlítið við sér,
en sú ákvörðun kanadískra sljórn-
valda að leyfa þar veiðar að nýju
lýsti algeru ábyrgðarleysi.
„Ég hef gagnrýnt kanadísk
stjórnvöld harkalega fyrir að gera
þetta," sagði hann. „Ég starfa við
háskóla og það er hlutverk mitt að
gagnrýna opinberlega eftir vand-
lega greiningu heimskulegar að-
gerðir sljórnvalda um leið og mér
ber að hrósa skynsamlegum ákvörð-
unum. En það er engin leið að koma
á framfæri hrósi, aðeins gagnrýni,"
bætir hann við og hlær.
Hann kvaðst af og til veita
kanadískum stjórnvöldum ráð og
stundum væri lilustað og stundum
ekki. Stjórnvöld hefðu liins vegar
staðið sig illa í aðgerðum sínum.
Legið á upplýsingum
„Það var ákveðið að hætta fisk-
veiðum þegar enginn fiskur var eft-
ir til að veiða,“ sagði hann. „En það
er ekki það versta. Þeir höfðu upp-
lýsingar um að álíka illa væri komið
fyrir þorskstofninum, sem væri
sunnar, en embættismenn stjórnar-
innar komu í veg fyrir að þær upp-
lýsingar væru veittar ráðgjafanefnd
stjórnarinnar, hver sem ástæðan
var. Bannað var að veiða úr fimm
þorskstofnum til viðbótar vegna
þess að upplýsingarnar höfðu ekki
verið veittar nefndinni ári áður.“
Fjallað hefur verið um þetta mál í
bók, sem nefnist „Harmur hafsins,
sönn glæpasaga" eftir Michael
Harris og kom út fyrir hálfu ári.
Myers sagði að þetta væri versta
dæmið um öfgarnar í þessu máli í
Kanada og hann hefði tekið það upp
fyrir þingnefnd.
Hótað með málshöfðun
„En ég ætti að bæta við að ég var
áður vísindamaður hjá hinu opin-
bera og þá var reynt að fela niður-
stöður mínar,“ sagði hann. „Eftir að
ég fór að vinna við háskóla komu
fram hótanir um að stefna mér, sem
er dæmigerð aðferð til að þagga
niður í fólki, en þeir munu aldrei
stefna vegna þess að ég hef sagt
sannleikann."
Myers sagði að betur væri staðið
að verndun fiskstofna en á íslandi.
Sennilega væri það vegna þess að á
Islandi væri meira í húfi ef fiskveið-
in brygðist. I Kanada væri sjávarút-
vegur hins vegar það lítil hluti hag-
kerfisins.
Umhverfísþættir og nýliðun fískstofna
Mestra áhrifa gætir
við iaðaraðstæður
Ransom
Myers
Torstein Egeland yfírlæknir á Ríkisspítalanum í Osl<> að-
stoðar Islendinga við að undirbúa beinmergsgjafaskrá
Islendingar yrðu
gefendur, ekki bara
þiggjendur
Morgunblaðið/Ásdís
TORSTEIN Egeland yfirmaður norsku beinmergsgjafaskrárinnar er í
samstarfi við Blóðbankann að undirbúa íslenska beinmergsgjafaskrá.
Torstein Egeland yfir-
maður norsku bein-
mergsgj afaskrárinnar
--------7---------------
veitir Isléndingum að-
stoð við að koma á ís-
lenskri beinmergsgjafa-
skrá. Arna Schram
ræddi við hann og komst
m.a. að því að með slíkri
------------7-----------
skrá gætu Islendingar
orðið ekki bara þiggj-
endur heldur líka gef-
endur í alþjóðlegu bein-
mergsgj afasamstarfi.
BEINMERGSGJAFASKRÁ
er samansafn af upplýs-
ingum um vefjaflokka ein-
staklinga sem eru reiðu-
búnir að gefa beinmerg (stofnfrum-
ur) til óskyldra einstaklinga sem
þess þurfa. Beinmergsgjafaskrár af
þessu tagi hafa verið reknar í um
átta ár á hinum Norðurlöndunum,
en nærri þrjátíu ár eru síðan fyrsta
beinmergsgjafaskráin var notuð á
Bretlandi. Nú er svo komið að búið
er að koma upp beinmergsgjafa-
skrám í öllum heimsálfum og þar á
meðal í flestum löndum Evrópu.
Beinmergsgjafaskrár allra þessara
landa fylgja ákveðnum alþjóðlegum
stöðlum um gæði og þjónustu og
hafa löndin samstarf sín á mílli um
beinmergsgjafir. íslendingar hafa
hingað til fengið að njóta góðs af
beinmergsgjafaskrám í öðrum lönd-
um en hafa ekki getað gefið bein-
merg eða veitt slíka þjónustu á
sama hátt, þar sem ekki er búið að
koma upp slíkri skrá hér á landi.
Undanfarna mánuði hafa hins vegar
staðið yfir viðræður við Torstein
Egeland yfirlækni á Ríkisspítalan-
um í Ósló í Noregi og yfirmann
norsku beinmergsgjafaskrárinnar
um að hann aðstoði Blóðbankann
við að koma á íslenskri beinmergs-
gjafaskrá.
Egeland segir í samtali við Morg-
unblaðið að þeir sjúklingar sem
þurfi að fá stofnfrumur úr beinmerg
annarra séu í langflestum tilvikum
sjúklingar með hvítblæði eða aðra
illkynja sjúkdóma þar sem bein-
mergsflutningar (stofnfrumumeð-
ferð) gefa langtímabót eða lækn-
ingu. Egeland segir að um það bil
30% af þeim sjúklingum sem þurfi
stofnfrumur úr beinmerg geti feng-
ið beinmerg hjá einhverjum í fjöl-
skyldunni, en að sama skapi þurfi
um 70% sjúklinganna að leita annað
eftir beinmergsgjöfum. Beinmergs-
gjafaskrár nýtist einmitt þeim sjúk-
lingum, en að sögn Egeland er búið
að vefjaflokka 5,2 milljónir bein-
mergsgjafa út um allan heim.
16.500 beinmergs-
gjafar í Noregi
Norska beinmergsgjafaski’áin
þykir hafa reynst vel en þar eru um
16.500 beinmergsgjafar á skrá.
Samtals eru hins vegar um 100.000
gjafar á beinmergsgjafaskrám á öll-
um Norðurlöndunum. Egeland seg-
ir að yfirleitt megi búast við því að
af hverjum þúsund sem séu á skrá
gefi einn til tveir beinmerg á ári
hverju og bætir því við að í árslok sé
gert ráð fyrir því að um 30 norskir
beinmergsgjafar hafi gefið bein-
merg á þessu ári. Egeland segir
ennfremur að allh’ beinmergsgjafar
í Noregi komi úr hópi virkra blóð-
gjafa. Því séu starfsmenn norsku
beinmergsgjafaskrárinnar í stöðugu
sambandi við 65 blóðbanka út um
allan Noreg, sem hvetji blóðgjafa
sína til þess að vera með í bein-
mergsgj afaskránni.
Egeland segir aðspurður að þeg-
ar blóðgjafi gefi sig fram og segist
reiðubúinn til að gefa beinmerg sé
útskýrt fyrir honum hvað felist í
slíkri þátttöku. Að því búnu sé blóð-
sýni gjafans vefjaflokkað og upplýs-
ingar skráðar í beinmergsgjafaskrá.
Komi síðan upp sú staða að vefja-
flokkar gjafans verði þeir sömu og
ákveðins sjúklings getur verið að
haft verði samband við gjafann.
Egeland tekur fram að áhætta
beinmergsgjafa sé lítil og að um
sjálfboðastarf sé að ræða eins og við
blóðgjöf. Hins vegar séu laun gi’eidd
fyrir þá daga sem gjafinn sé frá
vinnu vegna beinmergstökunnar, en
hún taki ekki langan tíma. Bein-
mergsgjafinn sé svæfður á meðan
hún stendur yfir en daginn eftir fær
hann að fara heim. Hins vegar geti
hann fengið slæma verki eftir á, en
þeh’ hverfi að fullu eftir
nokkra daga. „Allir
beinmergsgjafai’ eru
hins vegar mjög
ánægðir eftir að hafa
gefið beinmerg og sú
tilfinning er sterk vegna þess að
gjafinn er sá eini sem gat gefið við-
komandi sjúklingi beinmerg," segir
hann.
Fylgja alþjóðlegum reglum
Egeland tekur fram að norsku
beinmergsgjafaskránni hafi verið
komið á samkvæmt ákveðnum regl-
um og lögum í Noregi og að upplýs-
ingar í henni séu einungis notaðar í
þeim eina tilgangi að geta gefið
beinmerg. „Okkur berast mjög oft
óskh’ um ákveðnar upplýsingar úr
skránni vegna ýmissa rannsókna, en
svar okkar við þeim beiðnum er
ávallt nei,“ segir Egeland.
Að sögn Egelands þarf norska
beinmergsgjafaskráin einnig að
fylgja ákveðnum alþjóðlegum stöðl-
um til þess að hljóta samþykki á al-
þjóðlegum vettvangi og þá staðla
þurfi beinmergsgjafaskrár í öðrum
löndum einnig að uppfylla. Egeland
nefnir sem dæmi að þeir sem starfi
að slíkri beinmergsgjafaskrá þurfi
að geta sýnt fram á ákveðna lág-
markshæfni við vefjaflokkun,
ákveðna reynslu af að taka bein-.
merg og af því að sjá um beinmergs-
flutning, svo dæmi séu nefnd. Með
því að uppfylla slíkar lágmarkskröf-
ur er verið að tryggja ákveðin gæði,
segir Egeland.
Að sögn Sveins Guðmundssonar
forstöðulæknis Blóðbankans við
Barónsstíg má ætla að þegar íslensk
beinmergsgjafaskrá verði fullmótuð
með um það bil 2.500 beinmergsgjöf-
um geti tveh’ til fimm Islendingar
gefið beinmerg til óskyldra aðila á
ári hverju. Hann segir að kostirnir
við slíka skrá hér á landi séu margir,
m.a. sá að hún geti styrkt verulega
þá vefjaflokkunarþjónustu sem þeg-
ar sé fyrir hendi í Blóðbankanum.
Sveinn segir að hugmyndir um ís-
lenska beinmergsgjafaslu’á hafi ver-
ið kynntar íslenskum læknum, heil-
brigðisyfii’völdum og Landlæknis-
embættinu og að undir-
tektir hafi verið hvetjandi
um áframhaldandi undir-
búning. „Ef allir eru sam-
mála um að koma á slíkri
beinmergsgjafaskrá hér
á landi getum við farið að skrá ís-
lenska blóðgjafa inn á beinmergs-
gjafaskrá að ári. Einhverjum miss-
erum eftir það gætu íslenskh’ blóð-
gjafar farið að verða beinmergsgjaf-
ar, annaðhvort fyrir íslenska sjúk-
linga eða erlenda," segir Sveinn.
Aðspurður segir Sveinn að upp-
bygging slíkrar skrár gæti kostað
eitthvað til að byrja með, eða á með-
an verið sé að vefjaflokka blóðgjafa,
en að nokkrum tíma liðnum sé
stefnt að því að beinmergsgjafa-
skráin verði sjálfbær í eðli sínu, því
þau lönd sem noti sér þjónustuna
borgi hana á endanum.
Allir bein-
mergsgjafar
mjög ánægðir