Morgunblaðið - 20.12.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. DESEMBER 1998 11
• Mynd í stafrænu sjónvarpi
er tær og hljóðið gott
• Gífurlegt fé þarf til
uppbyggingar dreifikerfis
• Rásir ekki takmörkuð
auðlind í stafrænu kerfi
sendingum - þá með innbyggðum
móttakara/myndlykli en enginn
sem rætt var við treysti sér til að
segja hversu skjótt framleiðendur
sjónvarpstækja brygðust við. „Það
fer eftir því hvort þeir trúa á
sölu,“ segir Eyjólfur.
Vert er að nefna að þegar farið
verður að taka myndefni upp
stafrænt er hægt að nota sömu
upptöku á hvaða vettvangi sem er;
vegna sýningar í kvikmyndahúsi,
á myndband eða í sjónvarpi, en
hingað til hafa framleiðendur
þurft að ákveða það áður en gerð
verks hefst, hvar eigi að taka það
til sýninga. Hagræði verður því
mikið fyrir þá. Hægt hefur verið
að færa það síðar yfir á annað
form til sýninga á öðrum vett-
vangi, en gæði tapast við það. Með
stafrænu tækninni verður það
vandamál úr sögunni; gæðin verða
ætíð þau sömu. Þegar fólk horfir á
bíómynd heima hjá sér eru gæðin
jafn mikil og þegar klipparinn
skoðaði hana á vinnustofu sinni,
þar sem myndin var unnin.
Hefjast útsendingar
árið 2000?
Hannes Jóhannsson segir Stöð 2
fylgjast grannt með þróun mála
varðandi stafrænar sendingar.
„Það gerist ekkert hjá okkur í
þessu máli fyrr en við förum út í
nýja myndlykla. Það þýðir ekki að
senda út stafrænt efni meðan fólk
er ekki með myndlykil sem getur
tekið á móti.“ Hann segist telja
raunhæft að Stöð 2 gæti hafið
stafrænar útsendingar einhvern
tíma á næstu fimm árum; „Við
þurfum að vera mjög vel vakandi
og fylgjast vel með þróuninni og
hvaða möguleika þessi nýja tækni
býður upp á. Við þurfum að vera í
stakk þúnir að svara kröfum
markaðarins hvað þetta varðar.
Þetta getur boðið upp á fullt af
möguleikum sem við nýtum ekki í
dag.“ Til að Stöð 2 geti sent út
stafrænt þarf að endurnýja dreifi-
kerfi stöðvarinnar, eins og hjá
RÚV.
Friðrik Friðriksson hjá Breið-
bandinu er jafnvel enn bjartsýnni
en Hannes og telur ekki ólíklegt
að breytingin geti orðið fyrr. „Eg
held að mikið megi gerast ef
stafrænt sjónvarp verður ekki
komið í gang hér á landi árið
2000.“ Hann segir Breiðbandinu í
raun ekkert að vanbúnaði að hefja
slíkar útsendingar: „Við rennum
stafrænu merki þar í gegn eins og
hliðrænu þegar við viljum og
þyrftum ekki að breyta nema ein-
hverju smávægilegu til að hefja
slíkar útsendingar; þær breyting-
ar væru ekki gífurleg fjárfesting."
Það sem skiptir hins vegar máli
er framboð á stafrænu efni. Það er
ekki mikið í dag, sem fyrr segir,
og allir sem Morgunblaðið ræddi
við voru sammála um að ekkert vit
væri í að hefja stafrænar útsend-
ingar fyrr en framboð á slíku efni
væri orðið meira.
Hannes segir ávinninginn af
breytingunni fyrst og fremst
þann, fyrir sjónvarpsstöðvarnar,
að þær geti þjappað efninu miklu
betur saman og því nýtt öldur
ljósvakans mun betur. „Nú eru
menn að nota tæki til að senda eitt
hliðrænt merki í gervihnatta-
bransanum en geta notað það til
að senda sex merki þegar
stafræna efnið kemur til sögunn-
ar. Fjárfesting sem skilaði mönn-
um einni rás niður getur því skilað
sex. Jafnvel átta merkjum niður;
alltaf eftir því hve menn vilja
þjappa mikið.“
Hann á ekki von á að stafræna
tæknin taki við af þeirri hliðrænu í
einum hvelli. „Hvort tveggja verð-
ur örugglega í gangi í einhvern
tíma, en meiri gæði og meira
framboð verða væntanlega til þess
að eftirspurn eftir nýju tækninni
verður það mikil að á endanum
verður alfarið farið yfír í hana.“
Hann segir bresku sjónvarps-
stöðina Sky hafa lagt gífurlegt
fjármagn í stafræna verkefnið.
„Sumir telja að þetta gæti reynst
stöðinni ofviða - jafnvel orðið
banabiti hennar, en spennandi
verður að sjá hvað gerist. En í öll-
um tilfellum, sem þessi nýja tækni
hefur verið tekin í notkun, er hún
viðbót við þá gömlu. Hún hefur
hvergi tekið alfarið við.“
Meðal þeirra stöðva sem senda
út stafrænt eru CNN og Sky Digi-
tal en Sky News er hins vegar
send út hliðrænt. Einn viðmæ-
lenda blaðsins sagði að í góðu,
venjulegu sjónvarpi mætti sjá
mun á útsendingum CNN og Sky
News; hversu útsending þeirrar
fyrrnefndu væri betri.
„I okkar augum helst þetta
mjög mikið í hendur; það er að
segja framboð á efni og þessi
tækni,“ segir Friðrik. Hann telur
engum tilgangi þjóna að fjárfesta í
nýjum myndlyklum og senda síð-
an út sama efni og hingað til en
reiknar með að endabúnaðurinn,
myndlykillinn, verði jafnvel kom-
inn á viðráðanlegt verð
aldamótaárið og þá hafi einnig
framboð á stafrænu efni aukist
það mikið að tímabært verði að
taka nýju tæknina í notkun að ein-
hverju leyti.
Rétt er að taka fram að þeir
nýju myndlyklar, sem um ræðir,
eru ekki fjölrása, heldur samskon-
ar og þeir sem nú eru á markaði
nema hvað þeir taka á móti
stafrænum sendingum. Fjölrása
móttakarar - eins og Stöð 3
hugðist nota á sínum tíma - munu
hvergi í notkun.
Fleiri rásir
Viðmælendur blaðsins eru sam-
mála um að mikil óvissa sé um það
hvernig markaðurinn muni taki
hinni nýju tækni. „Bretar tala um
að segullinn til að fá fólk til að
nýta sér þessa nýju tækni verði
aðallega sá að það fær úr miklu
meira að velja. Fleiri rásir verða
boðnar í loftinu en áður,“ segir
Eyjólfur. Hann nefnir reyndar
einnig að sjónvarpstæki í breið-
tjaldsformi nýtist vel þegar
stafræna tæknin er annars vegar,
þannig að þeir sem eigi slík tæki
njóti góðs af. „En eins og er veit
enginn hvemig þetta þróast.
Hvernig markaðurinn tekur þessu
eða framleiðendur sjónvarpstækja.
Stafrænt útvarp hefur til dæmis
verið í loftinu erlendis í nokkur ár,
en vai’la em nokkur útvarpstæki til
að taka á móti slíkum sendingum
komin á markað," segir Eyjólfur.
Og hann lýsir þeirri skoðun sinni
að það muni ekki skipta máli um
það hver útbreiðsla stafræns sjón-
varps verður, hvort fólk geti
pantað sér pítsu eða farið í banka í
gegnum myndlykilinn. „Eg held að
menn geri það miklu frekar í gegn-
um Netið. Það sem fyrst og fremst
skiptir máli er hvort það efni sem
boðið er höfði til fólks, að valmögu-
leikarnir aukist, að fólk geti nýtt
sér breiðtjaldstækin og svo það að
gæðin em mun meiri að jafnaði,
bæði í mynd og hljóði.“
Þeir Hannes em sammála um að
íslendingar verði að bíða og sjá
hvemig málið þróast erlendis, en
fylgjast vel með. „Við Islendingar
getum ekki haft forystu um þessa
þróun, það verða stórþjóðirnar að
gera. En ef tæknin nær sér á strik
í nágrannalöndunum, þá fylgjum
við í kjölfarið. Hvenær það verður
verður tíminn að leiða í ljós,“ segir
Eyjólfur. „Við emm þannig að stór
hluti þjóðarinnar býr á tiltölulega
litlu svæði, þannig að hægt væri að
ná til þess hóps innan ekki allt of
langs tíma en að dreifa því út um
allt land gæti orðið langtíma verk-
efni - ef byggt verður upp
jarðbundið dreifikerfi eins og við
emm með núna.“
Hvað vill markaðurinn?
Aður var minnst á þá möguleika
sem hægt er bjóða fólki upp á í
beinum útsendingum, t.d. frá
íþróttaviðbimðum og tónleikum.
Canal Plus í Frakklandi hefur
boðið fólki upp á það, í útsending-
um frá Formúlu 1 kappakstrinum,
að kaupa aðgang að myndavél sem
staðsett er í bíl einhvers öku-
mannsins. „Það er alltaf að færast
í aukana að fólk kaupir hina og
þessa „pakka“ - algengt er að það
kaupi einhverja „gmnnpakka",
eins og til dæmis allar beinar út-
sendingar frá Formula 1
kappakstrinum, og síðan er hægt
að bæta við myndavél úr bíl í þau
skipti sem fólk vilL Það er gert
með svokallaðri þáttasölu [pay per
view]. Það gæti keypt sjónarhorn
Michaels Schumachers, ökumanns,
úr myndavél sem fest er í bíl hans,
en fari svo að hann hætti keppni
fljótlega væri hægt að kaupa mynd
úr einhverjum öðmm bíl í staðinn.
Það gera menn bara heima hjá sér
í gegnum myndlykillinn og greiðsl-
an er tekin út af korti sem sett er í
myndlykilinn. Frakkar kalla þetta
Smart-kort, en hér heima hefur
verið talað um Snjallkort. Þetta er
kort sem rennt er í myndlykilinn
og virkar eins og krítarkort," segir
Hannes.
Samkvæmt upplýsingum sem
Morgunblaðið aflaði sér í Frakk-
landi er fyrirkomulagið þannig í
útsendingum frá knattspyrnuleikj-
um í deildarkeppninni þar í landi
að Canal Plus sendir út einn leik í
hverri umferð á hliðrænni rás, en
þeir sem em með ljósleiðara eða
móttökudisk geta að auki tekið á
móti stafrænni útsendingu
stöðvarinnar og með því móti
keypt sér aðgang að aukaleik, sem
þeir geta skipt yfir á að vild. Og sá
sem ekki vill missa af neinu getur
keypt aðgang að öllum leikjum
dagsins og flakkað á milli allra!
Fyrirkomulagið er reyndar
þannig, eftir því sem Morgun-
blaðinu var tjáð, að útsending frá
öllum leikjum, nema þeim eina
sem fólk velur sem aðalleik, er taf-
in ofurlítið, þannig að þegar
skorað er einhvers staðar annars
staðar, birtist texti neðst á sjón-
varpsskjánum þar sem tilkynnt er
að mark sé í uppsiglingu í ein-
hverjum tilteknum leik og spurt:
viltu sjá markið? Með þessu fyrir-
komulagi missir þessi tilekni
áhugamaður ekki af neinu sem
skiptir máli!
Af framansögðu má ráða að það
sé ekki ofsagt að möguleikarnir
séu óþrjótandi, þegar útsendingar
sjónvarps eru annars vegar. „En“,
segir Hannes Jóhannsson hjá Is-
lenska útvarpsfélaginu í því sam-
bandi, „eitt er það hvað hægt er að
gera, en annað - og það skiptir
auðvitað öllu máli, þegar upp er
staðið - hvað markaðurinn vill.
Hvort og þá hvað fólk er tilbúið að
borga fyrir nýja tækni, meira
framboð efnis og meiri þjónustu.
Sumir hafa sagt að í framtíðinni
vilji fólk vera eins og sinn eigin
dagskrárstjóri, stjórna því heima í
stofu hvað það horfir á, en þess má
geta að í breskri könnun kom í ljós
að fólk er ekki alltof spennt fyrir
því í dag. Tölvukynslóðin, yngra
fólkið, virðist reyndar tilbúin í
breytingarnar, en eldra fólk ekki.
Félagslegi þátturinn er svo sterk-
ur; að setjast niður og horfa á BBC
er fastur þáttur í daglegu lífi.
Mergurinn málsins er sá að breyt-
ingar gerast oft hægt; mun hægar
en tæknin leyfir og okkur tækni-
menn dreymir um. Það er því alls
ekki gefið að fólk hoppi á alla þá
möguleika sem gefast þegar þar að
kemur,“ segir Hannes Jóhannsson.