Morgunblaðið - 13.02.1999, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1999 29
ERLENT
Háttsettur fulltrúi Atlantshafsbandalagsins (NATO) í heimsókn á fslandi
Öryggismál á tímamótum
Á dögunum var staddur hér á landi Jer-
ome W. Church, yfirmaður upplýsinga-
og fræðsludeildar höfuðstöðva Evrópu-
herstj órnar Atlantshafsbandalagsins
(NATO). Andri Lúthersson ræddi við
Church um stöðu mála á Balkanskaga og
framtíðarhlutverk NATO.
JEROME W. Church, yfírmaður
upplýsinga- og fræðsludeildar höfuð-
stöðva Evrópustjórnar (SHAPE)
Atlantshafsbandalagsins (NATO),
sagði í erindi sínu á sameiginlegum
fundin Samtaka um vestræna sam-
vinnu (SVS) og Varðbergs á dögun-
um að NATO væri að mörgu leyti á
tímamótum. Á fundinum fjallaði
hann um mikilvægi herafla NÁTO á
umbreytingartímum.
Deilur Serba og albanska meiri-
hlutans í Kosovo-héraði eru ofarlega
á baugi um þessai- mundir og var
Church því spurður út í stöðuna á
Balkanskaga, fund Tengslahópsins
svokallaða í París sem og hemaðar-
legan undh’búning bandalagsins
vegna stöðunnar í Kosovo.
„Fyrir herstjórn NATO liggja nú
þegar tillögur um hvernig hemaðai’-
legum aðgerðum í Kosovo verður
háttað. Við sem störfum í SHAPE
höfum verið að velta þessum málum
fyrir okkur í talsverðan tíma og fyrir
liggur mikill fjöldi möguleika sem,
efth' því hverjar niðurstöður
RambouUlet-fundaiins verða, leiða
til nákvæmari áforma sem síðan
verður hrundið í framkvæmd. Við
tökum við pólitískum fyrirskipunum
um aðgerðir og erum ráðgefandi."
Church segir engan vafa leika á
því að þjóðir innan NATO og utan
þess hafa litið á það sem er að gerast
milli Serba og albanska meirihlutans
í Kosovo, frá mismunandi sjónar-
hornum á stundum. „Ríki sem kall-
ast gætu málsvarar hópa á svæðinu
hafa haft af því miklar áhyggjur að
JEROME W. Church
þeirra fólk sé að kynda undh' átök-
um. Margir úr okkar hópi hafa haft
þungar áhyggjur af framferði vopn-
aðra flokka albanska meirihlutans í
Kosovo og ég er þess fullviss að
Rússar hugsi líkt um Serba.“
Church var spurður hvort hann
teldi að Evi'ópuríki í NATO væru að
beita Bandaríkin þrýstingi í þá veru
að senda landsveitir til Kosovo.
Sagði hann þá að innan NATO hefði
um nokkurt skeið verið uppi sú hug-
mynd að þróa með evrópskum aðild-
arríkjum svokallaða „evrópska vam-
arvitund“ (ESDI).
„Ef það mál kæmist á góðan rek-
spöl er hér komið kjörið tækifæri fyr-
h' ewópsk aðildarríki NATO til að
fai'a með mun stærra hlutverk innan
bandalagsins en þau hafa hingað til
gert. Annai’s vegai' erum við að tala
um umtalsverða hemaðarlega getu
Bandaríkjanna, sem við klárlega njót-
um góðs af. Ef dæmið er hins vegar
hugsað út ft'á ESDI er vel hugsandi
að ófriðarástand komi upp þai' sem
Evrópuríki NATO leggi til land- og
flugher, ekki Bandaríkjamenn."
NATO á tímamótum
Á fundi æðstu ráðamanna aðildai’-
ríkja NATO sem boðað hefur verið til
í tilefni af 50 ára afmæli NATO í Was-
hington í api-fl verða teknar ákvarð-
anir um framtíð bandalagsins, stækk-
unina í austur og horfur í öryggismál-
um á næstu öld. Church var spurður
um hlutverk NATO á nýrri öld og
hverjar helstu hættumar væm, nú
þegai' kalda stríðinu er lokið.
,Á- fundinum verður herafli banda-
lagsins og stefna þess endurskil-
gi'eind. NATO er stofnun sem þróast
hægt og bítandi, það breytist ekki í
stökkum. NATO-ríkin munu halda
áfram að sjá bandalaginu fyrir her-
afla þó að fækkað verði í sveitum
þess í Evrópu. Vera bandarísks her-
afla í Evrópu er mun minni en áður
og ekkert NATO-ríkjanna er í mun
að snúa þeirri þróun við. Tengslin yf-
ir hafíð, milli Evrópu og Bandaríkj-
anna, verða hin sömu - með Island
áfram sem mikilvæga brú þar á
milli“, sagði Church.
Rætt hefm' verið um að hin eld-
fíma staða á Balkanskaga marki
framtíðarstefnu NATO - að átök
þjóðarbrota kalli á nýjar öryggisráð-
stafanh'. Church svaraj’ því til að
„stefna NATO í öryggisumhverfí
Evrópu efth' kalda stríðið tekur mið
af þeirri forsendu að herstyi'k
NATO þurfi að nota til beinna af-
skipta og samvinnu við lausn deilu-
mála, sem eykur þátt bandalagsins
við að koma í veg fyrir hættuástand -
forðast afturhvarf til kalda stríðsins.
f þessu samhengi eru atburðirnir á
Balkanskaga mikilvægir. NATO tek-
ur mið af aðstæðum og þróast með
atburðum. Ef átökin í Bosníu og
Kosovo hefðu ekki komið til væri
NATO ekki eins sýnilegt í dag.“
Þegar NATO hefur aðgerðir liggja
sameiginlegir hagsmunir að baki.
Atlantshafsbandalagið er kjörinn
vettvangur fyrir sameiginlega hags-
muni og aðgerðir sem af þeim leiða.
„Þetta ræðst af hinu sérstaka tvíeðli
bandalagsins, þ.e. að pólitíska hliðin
er skýrt aðgreind frá hinni hernað-
ai'legu. Þetta er sú forsenda sem
gerir bandalagið afskaplega mikil-
vægt í því öryggislega umhverfi sem
við búum við. Hvað ógnir varðar tel
ég að NATO þurfí ekki að búa við
aðsteðjandi hættu til að sanna til-
verurétt sinn. Við höfum verið hér
undanfarin níu ár og staðið okkur
vel.“
Byssuframleiðendur
snúast til varnar
BYSSUFRAMLEIÐENDUR í
Bandaríkjunum hafa hafíð gagn-
sókn gegn vaxandi fjölda málshöfð-
ana gegn þeim. Unnu þeir sinn
fyrsta sigur nú nýlega þegar öld-
ungadeild Georgíuþings samþykkti
frumvai'p, sem ætlað er að girða
fyrir mál af þessu tagi. Þeir urðu
hins vegar fyrir áfalli í vikunni er
dómstóll í New York komst að
þeirri niðurstöðu, að framleiðendur
hefðu gerst sekir um vanrækslu og
bæra því nokkra áburgð á dauða
sex manna.
Frumvarpið flaug í gegnum þing-
ið í síðasta mánuði og Roy Barnes,
ríkisstjóri í Georgíu, sem naut
stuðnings Samtaka bandarískra
byssueigenda, NRA, í síðustu kosn-
ingum, ætlaði að undirrita það sem
lög í þessari viku. Það eru einkum
borgir eða borgaryfirvöld víða, sem
standa að málssókninni gegn byssu-
framleiðendum, og þar á meðal eru
Atlanta, höfuðborg Georgíu, og fjór-
ar aðrar borgir í ríkinu. Frumvarp-
ið tekur hins vegar af öll tvímæli um
það, að jafnt fyrirliggjandi málum
sem væntanlegum skuli vísað frá.
Hafa borgaryfirvöld í Atlanta
ákveðið að fá úr því skorið hvort
frumvarpið brjóti í bága við stjórn-
arskrána.
New Orleans reið á vaðið
Byssuframleiðendur vonast til að
fá 25 til 30 ríki til að setja sams kon-
ar lög og verður frumvarp þess efn-
is lagt fyrir þingið í Louisiana strax
og það kemur saman í mars. New
Orleans varð raunar fyrst til þess
ásamt nokkrum öðrum borgum að
krefja byssuframleiðendur um
miklar bætur fyrir þann kostnað,
sem lögreglan og heilbrigðisyfírvöld
í ríkinu rekja beint til ofbeldis og
óheftrar byssueignar. Það er ekki
síst árangursrík atlaga að tóbaks-
fyrirtækjunum, sem er fyi'irmyndin
að þessu leyti.
Samtök bandarískra byssufram-
leiðenda, NRA, eiga víða hauk í
homi enda eru þau öflugur þrýsti-
hópur og örlát á fé í kosningasjóði.
Að hafa leyfi til að bera byssu er
auk þess helgur réttur í augum
margra Bandaríkjamanna og mörg-
um þingmanninum á Georgíuþingi
gramdist það, að Atlanta skyldi
höfða málið á sama tíma og byssu-
framleiðendur voru með sína
stærstu kaupstefnu í borginni.
Sóttu hana um 30.000 manns.
Akveðið hafði verið, að næsta sýn-
ing yrði í New Orleans en við það
var hætt þegar borgin höfðaði sitt
mál.
Reyndir lögfræðingar
Þeir, sem berjast gegn byssu-
framleiðendunum, spá því, að þeim
og NRA muni verða vel ágengt í
sumum ríkjum en annars staðar
ekki. Eftir sem áður muni fjöldi
borga höfða mál á hendur þeim en
þær njóta margar ráðgjafar sömu
lögfræðinga og slógust við tóbaks-
fyrirtækin.
Við styrkjum spennandi
menningarviðburði
á Norðurlöndum
Nú eru síðustu forvöð að sækja um styrki til
norrænna menningarverkefna.
Hafið samband við skrifstofu Norræná menn-
ingarsjóðsins í Kaupmannahöfn til að fá upplýs-
ingar, umsóknareyðublöð eða leiðbeiningar.
A vefsíðu sjóðsins má lesa um starf hans og
eins hvaða verkefni hafa hlotið styrk.
Pantið umsóknareyðublöð skriflega eða sím-
leiðis, einnig er hægt að sækja þau á vefsíðu
sjóðsins. Athugið ný umsóknareyðublöð!
Umsóknir þurfa að vera póststimplaðar í síðasta
lagi 15. mars 1999 til að koma til greina við
næstu úthlutun í júní.
NORRÆNI
MENNIN G ARS J ÓÐURINN
Store Strandstræde 18, DK-1255 Kðbenhavn K, Danmörku.
Sími: +45 33 96 02 00. Netfang: kulturfonden@nmr.dk
Veffang: www.nordiskkulturfond.dk
Chrysler Stratus lx,.5v6
Draumabíll á draumaverði
2,5 1,2ventla SOHC vél, 160 hö, i»ra þrepa
sjáfskipting með Auto-stick, ABS-hemla-
læsivörn, leðuráklæði á sætum, vökva- og
veltistýri, cruise control, tveir loftpúðar,
rafmagn og hiti í sætum, 4 höfuðpúðar,
niðurfellanlegt sætisbak að aftan með
læsingu, loftkæling, lesljós fyrir ökumann og
farþega, litaðgler, rafmagnsloftnet, fullkomin
hljómflutningstæki með 6 hátölurum og
þjófavörn, taumottur, 15" álfelgur o.fl.
Einstakt tækifæri til að tryggja sér nýja
lúxusbifreið hjá traustum aðila á ótrúlegu
verði.
AÐEINS ORFA EINTOK EFTIR!
NYBYLAVECI
Aukin ökuréttindi
- Meirapróf
Leigubifreið • Vörubifreið • Hópbifreið
Tekurþú þátt ígóðœrinu?
Náðu þér í réttindi til aukinna ökuréttinda fyrir sumarið
Nœsta námskeið í Revkjavík hefst mánudaginn 15. febrúar
Skráning fer fram í símum 581 1919 og 898 3810.
Gerðið verðsamanburð.
IRí iTillTlliEI-lf HB AiiKiN pKURrrnNm I
LEICUBIRREin ■ VpRUBIFREIH • HðPBIFRBID