Morgunblaðið - 14.03.1999, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. MARZ 1999 11
Morgunblaóið/Þorkell
UM ÞÚSUND manns koma daglega og fá að borða í klaustri heilags Daníels í Moskvu. Þar er um að ræða
gamalmenni og útigangsfólk á öllum aldri, allt niður í götubörn.
/ sojagraut á rifnum skóm
Fyrir hálfu ári opnuðu munk-
arnir sújmeldhús, vegna
brýnnar þarfar, að sögr. Vla-
dimírs, og er þetta er eitt af mörg-
um súpueldhúsum rétttrúnaðar-
kirkjunnai-. Um þúsund manns fá
að borða i klaustri heilags Daníels
hvern dag; fátæklingar af öllum
stigum, 2-300 útigangsmenn og
heimilislausir, gamalmenni á eftir-
launum og götuböm. Rétt hjá
klaustrinu er járnbrautarstöð og
sagði Vladimír heimilislaus og
munaðai-laus börn hafast þar við
og koma í klaustrið að borða.
Einnig er sendur matm- í fangelsi.
Á borðum er soja-matm-, tófú,
okara og sojamjólk. Vladimír
sagði þetta pi'ótínríkt fæði sem
færi vel í fólk, gott fyrir þá sem
væru með mjólkurofnæmi, einnig
berklasjúka.
Vladimír spurði hvort við vild-
um ekld hitta matargestina. Leið-
in lá úi’ klausturgai'ðinum og yfir
götu að því sem virtist vera að
mestu óbyggð lóð girt hrörlegri
vímetsgirðingu. Við stigum í
gegnum geil á vú-netinu og fetuð-
um okkur eftir þröngum stíg í
snjónum þar til við nálguðumst
grænmálaðan skúr á hjólum. Eins
konar vinnuskúr eða sirkusvagn.
Handan við homið á skúmum
stóð hópur af fólki sem flest var
illa til reika. Dúðað í snjáð og
skítug föt, hvert um sig hélt á lún-
um plastpoka eða skjóðu. Gamall
maður í gulleitri yfirhöfn, sem
einhvern tímann hafði verið frúar-
kápa. Fullorðin kona tvísté í frost-
inu í ónýtum skóm. Annar rifinn
Klaustur heiiags Dan-
íels er aðsetur patrí-
arkans í Moskvu. Þar
dvelja að jafnaði 60
munkar, ásamt öðni
starfsfólki, og iðka
líknarstörf ásamt
helgihaldi. Vladimír
Sergeivítjs, sem er í
forystu samtaka versl-
unarmanna í Rúss-
nesku rétttrúnaðar-
kirkjunni, sýndi okkur
klaustrið.
niður í sóla svo skein í beran fót, á
hinum var hún í skóhlíf yfir skóg-
arminum. Slegið hafði verið upp
einföldu skýli, sem varði fyrir of-
ankomu en ekki bitrum kuldan-
um. I járngrind vora nokkur
skæld og slitin skópör sem gestir
og gangandi mega hirða. Þarna er
líka deilt út notuðum fötum þegar
eitthvað er til.
Margir berklasjúkir
Vladimír sagði að skúrinn rúm-
aði ekki nema um 20 manns. Mat,-
argjafimar heijast klukkan 14.00
á daginn og hver hópur hefur 10-
15 mínútur til að matast áður en
sá næsti sest að borðum. Ekki er
talið æskilegt að bjóða matargest-
unum inn í klaustrið, vegna þess
hvað margir þeirra eru berkla-
sjúkir.
Okkur vai' boðið að líta inn í
skúrinn og olli það nokkrum kurr
í hópnum sem beið eftir mat sín-
um fyrir utan. Leiðin lá upp bratt-
ar og hálar trétröppur. Þegar inn
var komið var fyrst lítið afdrep á
hægri hönd þar sem stúlka sat og
skammtaði sojagrautinn úr dalli á
stærð við stóran mjólkurbrúsa.
Til vinstri sátu matargesth-nh' á
bekkjum við borð í hitasvækju og
þungu lofti. Kappklætt fólkið leit
varla upp frá mat sínum þegar við
komum.
Nú er maturinn skammtaður í
leirdiska, en draumurinn er að
geta notað einnota diska. Matur-
inn er eldaður í klaustrinu og
borinn yfir í skúrinn, óhreint leir-
tauið síðan borið til baka í upp-
vaskið. Heimilislausir hjálpa til
við burðinn og aðstoða einnig við
þrif á klaustrinu til að endur-
gjalda fyrir matinn, að sögn Vla-
dimírs.
Spölkom frá skiu-num stóð hálf-
byggt hús. Vladimír sagði að þar
ætti súpueldhúsið að vera í fram-
tíðinni. Ljúka átti byggingunni í
fyrra, en efnahagskreppan kom í
veg fyi'ir að það tækist. Vladimír
sagðist vona að samstarf tækist
við Rauða ki'ossinn um að stari-
rækja einhvers konai' heilsugæslu
og skyndihjálp í nýja húsinu þeg-
ar það kemst í gagnið.
VALODIA sat við glugga framan við eldhúsið í
klaustrinu og las í bænabók.
meðferð slíkra tilfella kostar um
5.000 dali (350.000 kr.) og er ekki
fullnægjandi. Meðhöndlun venju-
legra tilfella kostar 80-100 dali
(5.600-7.000 kr.) á mann og tekur
6-8 mánuði.
Nágrannalönd í hættu
Hellberg var spurður að því hvað
gerðist ef ekki tækist að stemma
stigu við útbreiðslu lyfþolnu
berklanna innan landamæra Rúss-
lands.
„Þeir eru þegar teknir að breiðast
út fyrir landamærin,“ svaraði Hell-
berg. „Við höfum fundið fyrstu til-
felli lyfþolinna berkla í Suðaustur-
Finnlandi. Það hafa margir Finnar
unnið hér og ferðast hér um. Góðu
fréttimar, ef svo má segja, eru þær
að flestir sem smitaðir eru af þessari
nýju og hættulegu tegund berkla eru
heimilislausir, atvinnulausir og von-
lausir - þeir ferðast ekki. En nú er
„venjulegt" fólk farið að smitast af
þessu og í ljósi þess hvað ferðalög
hafa aukist mikið á milli landa er
hættan vissulega fyrir hendi.
Alþjóðlegar stofnanir á borð við
WHO, UNICEF, Rauða krossinn og
fleiri eru því að færast í fang það
verkefni að stöðva útbreiðslu berkla á
heimsvísu. Berklum verður að út-
íýma þannig - á heimsvísu. Rússland
er eitt áhættusvæðanna, líkt og Ind-
land, Nígería og Eystrasaltslöndin,
Eistland og Lettland. Tvö þau síðast-
töldu eru bæði talin áhættusvæði - ef
til vill vegna þess að tölfræðin hjá
þeim er rétt! Finnland á landamæri
að Rússlandi og þess vegna hafa
Finnar hafið áætlun sér til vamar.
Við vinnum með Rauða krossinum,
finnskum stjómvöldum og WHO í
landamærahéruðunum. Það er veru-
leg hætta á að þetta sé að dreifast út,
þess vegna munum við fá aukna hjálp
til Rússlands á þessu ári, til að
stemma stigu við útbreiðslunni.“
Hellberg sagði berkla vissulega
ekki eina smitsjúkdóminn þar sem
um væri að ræða ónæmi gegn áhrif-
um lyfja, eða lyfjaþol. Það sem gerði
berklabakteríuna sérstaklega hættu-
lega væri að hún breiddist út í and-
rúmsloftinu, við hósta, tal, söng, í
járnbrautarlestum og flugvélum.
„WHO hefur gefið út sérstakar regl-
ur um flug sem stendur lengur en 6
stundir ef sjúklingur með smitandi
berkla er um borð. Þetta verður
meira áberandi á næstu áram.
Hættulegu smitsjúkdómamir sem
við héldum að væra að hverfa snúa
nú aftur hálfu illskeyttari en áður.“
HIV, alnæmi, lifrarbólga
og sýfilis
Hellberg sagði að samkvæmt op-
inberam tölum væra nú um 11 þús-
und HlV-jákvæðir í Rússlandi. Þá
tölu mætti líklega margfalda með 6
eða jafnvel 10. Liklega væra 60-80
þúsund HIV-jákvæðh' í landinu. í
frétt Aftenposten frá 14. febrúar sl.
er haft eftir rússneskum yfirlækni
alnæmismiðstöðvar í Moskvu að bar-
áttan gegn útbreiðslu HIV-veirunn-
ar væri löngu töpuð. Meðan landið
var lokað var sprautufíkn næsta
óþekkt. í dag sé jafnvel blandað
HlV-smituðu blóði i fíkniefnin. HIV-
veiran hafi breiðst út líkt og inflú-
ensa á meðal sprautufíkla.
„Þessir hópar, HIV-smitaðir og
berklasmitaðir, eru því miður að
mætast. Það er eins og að hella olíu á
eld,“ sagði Hellberg. Ástæðan er sú
að HlV-veiran ræðst á ónæmiskerfið
og viðnámsþróttur líkamans brestur.
Þá aukast mjög líkur á því að berkl-
arnir blossi upp.
Hellberg sagði að enn yrði vart
andstöðu við fræðslu um kynsjúk-
dóma og útbreiðsluleiðir þeirra í
landinu. Þeir sem stæðu gegn slíkri
fræðslu yllu óbeint dauða þúsunda
ungmenna úr alnæmi, sýfilis og lifr-
arbólgu. Sýfilis hafði svipaða út-
breiðslu í Rússlandi og í Vestur-Evr-
ópu fyrir nokkrum árum, fimm til-
felli á hverja 100 þúsund íbúa á ári.
Nú er tíðnin komin í 300 tilfelli á
hverja 100 þúsund íbúa, að sögn
Hellbergs. Sýfilissýking plægir ak-
urinn fyrir HlV-vírusinn. Nú finnast
börn undir 10 ára aldri í Úkraínu
með sýfilis og sagði Hellberg þetta
vera á leiðinni til Rússlands. I frétt
Aftenposten frá 14. febrúar sl. kom
fram að árið 1997 hafi 37% fleiri
böm greinst með sýfilis en árið áður.
Þau höfðu smitast af mæðram sín-
um. Samkvæmt opinberam tölum
hefðu 392 þúsund manns verið með
sýfilis í fyrra, en sú tala væri líklega
miklu hærri í raun.
Vonleysið er alvarlegast
Hellberg sagði að RRK hefði
langa reynslu af að starfa með
stjórnvöldum að heilsuvernd og heil-
brigðismálum. Margir litu svo á að
byrja hefði þurft Rauða kross starfið
í Rússlandi upp á nýtt árið 1991,
þegar Sovétríkin liðu undir lok. Það
væri ekki alls kostar rétt. Hins vegar
þyifti að endurvekja það sem var,
styrkja það sem er og færast ný
verkefni í fang. Mjög þyrfti að efla
fræðslu almennings um sjúkdóma-
varnir og skyndihjálp. Miklfr fólks-
flutningar hefðu verið innan Rúss-
lands upp á síðkastið. Enginn vissi
hve margir hefðu skipt um búsetu,
en það fólk væri í meiri hættu heilsu-
farslega en aðrir.
Skipuleggja þarf starf sjálfboða-
liða á ný. Hellberg nefndi til dæmis
að í bæ einum í Slberíu hefðu 300
fyrrverandi berklasjúklingar verið
þjálfaðir til að taka á móti nýjum
berklasjúklingum og veita þeim
margháttaðan stuðning. Læknanem-
ar í Moskvu og Sankti Pétursborg
vinna í sjálfboðavinnu með starfs-
fólki heimahjúkrunar Rauða kross-
ins. Hellberg sagði að í raun væru
allir starfsmenn heimahjúkrunar
RRK í sjálfboðavinnu, því laun
þeirra væru svo smánarlega lág.
Það er femt annað sem Hellberg
telur brýnt að Rauði ki-ossinn gefi
gaum. í fyrsta lagi að hvetja til end-
urbóta í rússneskum fangelsum og
vinna þar að berklavömum og
berklalækningum. Einnig að bæta
aðstæður á munaðarleysingjahælum,
bæði fyrir heilbrigð böm og ekki síð-
ur þroskaheft böm. Þau síðarnefndu
áttu ekki að vera til í fyrirmyndar-
þjóðfélagi kommúnismans, voru hug-
myndafræðileg hneisa, og því falin.
Enn eimi eftir af þeim viðhorfum.
Þriðji hópurinn eru svo götubörnin
sem þurfi sérstaka meðhöndlun.
Hellberg segir margvíslegan heil-
brigðisvanda steðja að Rússum. T.d.
væri krabbamein 3-5 sinnum al-
gengara í vissum aldurshópum í
Rússlandi en í Vestur-Evrópu. Þá
herji hjartasjúkdómar á æ yngri
karla. ,AIvarlegasta heilbrigðis-
vandamálið í Rússlandi í dag er þó
vonleysið," sagði Hellberg. „Þess
vegna má ekki byrja á neinu sem
kemur til með að mistakast. Rússar
mega ekki við fleiri mistökum."