Morgunblaðið - 30.05.1999, Blaðsíða 2

2
Forseti Islands, Ólafur Ragnar Grímsson
Reykingar valda dauða 3000
íslendinga á hverjum áratug
Útgefandi:
Tóbaksvamanefnd, Skógarhlíð 8,
pósthólf 5420, 125 Reykjavik.
Sími 561 -2555, fax 561 -2563
heimasíða: reyklaus.is
netfang: reyklaus@reyklaus.is
Ábyrgðarmaður:
Þorgrímur Þráinsson
Greinaskrif:
Þorgrímur Þráinsson, Guðjón Bergmann,
Þórlindur Kjartansson, Þórunn Magnea
Magnúsdóttir, Eggert Aðalsteinsson,
Helgi Guðbergsson, Þorsteinn Njálsson
Ljósmyndir:
Erling Ó. Aðalsteinsson o.fl.
Hönnun og umbrot:
Auk, auglýsingastofa
í umhverfi okkar er urmull vfsbend-
inga um að skynsemin sé áreiðanlegur
vegvísir, að rökhyggjan sé vænlegra
veganesti en hleypidómar eða hags-
munabundin vanaskoðun.
Vísindin efla alla dáð er kjörorð há-
skólastarfsins og oft á ári fögnum við
framförum i rannsóknum og tækni
sem stuðla að betri heilsu, lækningu
sjúkdóma, lífsbjörg fyrir fjólda ein-
staklinga um heim allan, þúsundir,
jafnvel milljónir manna.
Hvernig stendur þá á því að í þessum
gróðursæla ræktunargarði skynsemi,
vísinda og rökhyggju skuli reykingar,
afleiðingar tóbaksnotkunar á unga og
aldraða, áhrif þeirra á böm í móður-
kviði, aukna eiturlyfjaneyslu unglinga
og útbreiðslu krabbameins og hjarta-
sjúkdóma vera nánast vernduð fyrir
herskárri gagnryni og fordæmingu?
Hvernig stendur á þvi að þessi út-
breidda dauðaorsök og mikli sjúk-
dómavaldur fær slíkan frið til að iðka
sfn skemmdarverk?
Hver yrðu viðbrögð fjölmiðla, stjóm-
valda, almennings, ef fullskipuð Flug-
leiðaþota á leið til Kaupmannahafnar
færist í febrúar og sfðan önnur full-
skipuð þota í lok nóvember; tvær þot-
ur á tæpu ári fæmst á leiðinni Reykja-
vík - Kaupmannahöfn?
Við vitum öll að viðbrögðin yrðu stór-
fréttir f öllum fjölmiðlum heims, ítar-
iegar rannsóknir fæmstu sérfræðinga,
skýrslur og jafnvel málaferli og dóms-
úrskurðir ef um vfsvitandi skemmdar-
verk væri að ræða.
Og hvað yrði sagt og gert, aðhafst og
ákveðið ef síðan í febrúar á næsta ári
færist nú þriðja þotan og sfðan hin
fjórða f júní, þá sú fimmta og sjötta
árið 2001. Alls hefðu um sex fullskip-
aðar Flugleiðaþotur farist á leiðinni
Reykjavík - Kaupmannahöfn á þrem-
ur ámm og um 1000 fslendingar týnt
lífinu á slíku ferðalagi. Það væri fróð-
legur hugarleikur fyrir okkur öll að
lýsa viðbrögðum sérfræðinga, fjöl-
miðla, stjórnvalda, viðskiptalffs og
annarra við slíkri atburðarás.
Sjálfsagt mætti segja í léttum dúr að
ömgglega myndu nú ýmsir hætta við
að fljúga til Kaupmannahafnar og
kjósa frekar að halda til Glasgow eða
Osló; og líklega finnst einhverjum að
forsetinn eigi nú ekki að vera að leika
sér með svona hryllingssögur - en
réttlæting mín er sú viðleitni að vekja
til umhugsunar um fómardauða reyk-
inganna í okkar litla samfélagi. f>að er
mikill fjöldi dauðsfallanna - rúmlega
3000 manns á áratug - og síðan áfram
ár af ári, áratug eftir áratug, sem hér-
lendis má rekja beint til reykinga og
eru þá ótaldir ýmsir sjúkdómar og
veikindi sem með ýmsum hætti eiga
rætur í reykingunum.
Vissulega eru margar ástæður sem
valda þvf að hin hættulega tó-
baksneysla býr við skjól í almennri
umfjöllun, að vamaðarorðin dmkkna
í fjölmiðlafárinu og lífsstílstískunni
sem jafnvel á stundum hefur gert
reykingar að lofsverðum stæl.
Samfélag okkar heldur áfram að
storka niðurstöðum vfsindanna, ala á
óhollustu, veita sjúkdómum brautar-
gengi, bjóða heim hættunni á að
margir veikist viljandi af krabbameini
eða hjartasjúkdómum; tefli sjálfu líf-
inu í tvfsýnu.
Reykingar eru sannarlega meðal
helstu sjúkdómsvalda samtímans. A
undanfömum áratugum hafa milljónir
manna um heim allan látist af þeirra
völdum og við íslendingar eigum
okkar hlut í þvf mikla mannfalli.
f>að er því mikil þörf á vfðtækri um-
ræðu og fræðslu um hætturnar sem
fylgja reykingum. Ekki aðeins þeim
sjálfum heldur einnig hvernig reyk-
ingar unglinga stórauka líkumar á því
að þeir verði fljótlega fórnarlömb
fíkniefna og hættulegra eiturlyfja.
Við Guðrún Katrín fylgdumst með því
í Seattle á liðnu sumri hve öflug um-
ræðan um tóbaksvarnir er í Banda-
rfkjunum; hvernig baráttan er háð f
þjóðþingum, í borgum, bæjum og
byggðarlögum, í skólum og fjölmiðl-
um, á vísindaráðstefnum og málþing-
um. Við ræddum oft um að vonandi
yrði hliðstæð vakning á íslandi.
Guðrún Katrin var reyndar mikil bar-
áttukona gegn reykingum og það var
hennar ákvörðun að gera Bessastaði
reyklausa - í fyrsta sinn í árhundraða-
sögu þess höfuðbóls.
Margir töldu í upphafi að slfk friðun
Bessastaða væri óframkvæmanleg; slík
væri tenging reykinga og veitinga í
hugum fólks og siðvenju. En reynslan
hefur sýnt að framkvæmdin hefur
gengið með ágætum og nær allir tekið
þessari ákvörðun vel.
Við Guðrún Katrfn vorum sannfærð
um það f samræðum okkar á liðnu
sumri að læknar gætu gegnt lykilhlut-
verki í baráttunni gegn reykingum, að
slfkt fofvamarstarf væri í raun í sam-
ræmi við helgar skyldur lækna: að
forða heilbrigðum frá sjúkdómum og
hvetja til öflugrar atlögu gegn ban-
vænum faraldri.
fslendingar sýndu fyrr á öldinni hvaða
árangri var hægt að ná f baráttunni
gegn berklum sem áður fyrr orsökuðu
dauða þúsunda landsmanna. Sam-
vinna lækna og áhugafólks hefur ein-
nig á síðari ámm skilað verulegum ár-
angri í glímunni við hjartasjúkdóma.
Rar hefur fræðsla og stöðug umfjöllun
með lækna og heilbrigðisstéttir í farar-
broddi breytt lifsstíl fjölda fólks, auk-
íð lífslfkur og reyndar að auki dregið
vemlega úr kostnaði heilbrigðiskerfis-
ins.
Sams konar vakning þarf að verða
gagnvart reykingum, helsta sjúk-
dómavaldi samtfmans, sem árlega
leggur að velli hundruð íslendinga og
milljónir manna um heim allan.
Úr ræðuforseta Islands
22. janúar 1999
Velgengni og reykingar
í fljótu bragði virðist ekkert samhengi
vera á milli velgengni og þess að
hætta að reykja. Hér kemur hins
vegar ágætisuppskrift að velgengni.
Velgengni jafngildir:
tíma, peningum, orku.
• Ef þú hefur tfma og peninga, en
enga orku (hvorki líkamlega getu
né andlega heilsu) til að njóta
þeirra, nýtur þú ekki velgengni.
• Ef þú hefur peninga og orku, en
engan tíma til að njóta þeirra, nýtur
þú ekki velgengni.
• Ef þú hefur tfma og orku, en enga
peninga til að nýta hvorutveggja,
nýtur þú ekki velgengni.
• Aðeins þegar þú hefur peninga,
tima og orku getur þú notið vel-
gengni.
í>eir sem reykja eiga erfitt með að
njóta velgengni. Þeir eyða tfma, pen-
ingum og orku í reykingar sínar. Jafn-
vel þótt þeir eigi nóg af tíma
og peningum, þá kemur orkan (þá
sérstaklega sú líkamlega) ekki aftur
fyrr en þeir hætta að reykja.
Með því að hætta að reykja öðlast þú
allt þrennt.
• t>ú sparar peninga sem annars færu
í tóbakskaup.
• t>ú sparar tfma sem annars færi í
tóbaksrey kingar.
• t>ú öðlast orku þegar lfkaminn losar
sig við eiturefnin sem fylgdu reyk-
ingunum.
Veldu velgengni, veldu reyklaust lífl
„Karlmenn sem reykja eru ekki
kyssilegur kostur!"