Morgunblaðið - 30.05.1999, Blaðsíða 4

„Viðhorf til unglingadrykkju hafa
einkennst af umburðarlyndi“
Rœtt við Þorgerði Ragnarsdóttur, fratnkvcetndastjóra Áfengis- og vímuvarnaráðs.
VÍMUVARNARÁÐ
Þann 1. janúar siðastliðinn tók
ÁJengis- og vímuvarnaráð til starfa
en tilgangurinn með stofnun þess er
að efla og styrkja áfengis- og vímu-
varnir, sérstaklega meðal barna
og unglinga og spoma við afleiðing-
um neyslu áfengis- og vímuefna.
Þorgerður Ragnarsdóttir er fram-
kvæmdastjóri ráðsins en hún er
hjúkrunar- og fjölmiðlafræðingur að
mennt.
í Áfengis- og vímuvamaráði eiga sæti
átta fulltrúar frá sjö ráðuneytum og
Sambandi íslenskra sveitarfélaga. „Frá
því ráðið tók til starfa hefur það verið
að móta sér stefnu fyrir starfið," segir
Þorgerður. „Byrjað var á að senda út
fyrirspum til meira en 50 stofnana, fé-
lagasamtaka og einkaaðila, sem koma
á einhvern hátt að vimuvömum, um
það hvað mikilvægast væri að leggja
áherslu á í vímuvörnum i náinni
framtíð. Algengasta svarið var vímu-
laus grunnskóli. Fað hefur Áfengis- og
vímuvarnaráð gert að sinu forgangs-
markmiði. Við trúum að því fylgi
ótvíræður ávinningur fyrir þjóðfélagið
allt ef tekst að seinka þvi að unglingar
byrji að neyta áfengis. Annað algengt
svar var að uppræta þyrfti áfengis-
neyslu í tengslum við tómstundaiðju
bama og unglinga, t.d. í tengslum við
íþróttakappleiki. f þriðja lagi var það
skoðun margra að ef árangur ætti að
nást þyrfti að huga að forvörnum
mun fyrr á lífsferli barna en nú er
gert. f>að er of seint að byrja á því
þegar böm em komin á unglingsald-
ur. Loks kom fram í svörunum við
fyrirspuminni, að nauðsynlegt væri að
auka sérhæfð meðferðarúrræði fyrir
börn í vanda. Sem stendur er u.þ.b.
ársbið eftir meðferð í þessum aldurs-
hópi.
Áfengis- og vímuvamaráð vill byggja
starf sitt á niðurstöðum rannsókna og
athugana á sviði vimuvama og stöð-
ugu mati á árangri vímuvamaaðgerða.
Til að meta árangur verkefna verður
stuðst við kannanir á neyslu þjóðar-
innar á áfengi og vímuefnum og tiðni
ýmissa vandamála þar sem vímuefna-
neysla kemur við sögu, t.d. við inn-
lagnir á sjúkrahús, afbrot og ölvun-
arakstur. Loks verður stuðst við sam-
anburð innanlands og á milli landa.
Áfengis- og vímuvarnaráð stefnir að
því að verða miðstöð vfmuvarna í
landinu, að vinna með og verða bak-
hjarl allra þeirra sem starfa að vímu-
vömum. Undirbúningur að aðgengi-
legum upplýsinga- og gagnabanka um
vimuvarnir á netinu er hafinn og
verður hann vonandi lilbúinn á árinu.
Pað er verkefni sem mér finnst mjög
spennandi."
Hvert er mikilvægi forvama „versus“
aðgerðir stjómvalda til að ná tökum
á fíkniefnavandamálum?
„Engin ríkisstjórn hefur lagt eins
mikla áherslu á vímuvamir og sú sem
nú er að ljúka starfstíma sínum. t>að
skipti miklu máli að rikisstjómin tók
þessi mál til meðferðar og markaði
stefnu til framtíðar. Þá var lagður
gmnnur að Forvamasjóði og meira fé
varið til vímuvarna en áður en þó
hvergi nærri nógu. Það er hins vegar
nauðsynlegt að hugur fylgi máli og
aðgerðir stjórnvalda endurspegli það.
Sú stefna, sem beitt hefur verið í for-
varnaskyni, að takmarka aðgengi
fólks, sérstaklega unglinga, að áfengi á
mjög í vök að verjast nú á tímum.
Hvers konar takmarkanir á frelsi ein-
staklinga eiga hreinlega ekki upp á
pallborðið. Rannsóknir á árangri
vímuvamastarfs hafa hins vegar sýnt
að til þess að fræðsla skili árangri þarf
hún að haldast í hendur við takmark-
anir á aðgengi að áfengi. Hugmyndir
um aukið frelsi, t.d. um að selja áfengi
í matvörubúðum, valda mér því
áhyggjum. Það þarf enga spekinga til
að sjá að við það mun áfengisneysla
„Sterkasta fólkið er náttúrlega það sem
segir NEI við reykingum."
Evrópusamkeppni
um reyklausa bekki
Samhliða nýju náms- og fræðsluefni
um tóbak í grunnskólum landsins
gefst reyklausum bekkjum kostur á
viðurkenningarskjali til staðfestingar á
þvi að allir nemendumir eru reyklaus-
ir. Að auki geta nemendur í 8.-10.
bekk sent inn staðfestingu á eigin
reykleysi og þannig átt möguleika á
úri frá Krabbameinsfélagi Reykjavíkur
og Tóbaksvamanefnd í viðurkenning-
arskyni. Árlega fá rúmlega 400
reyklausir nemendur úr að gjöf.
1 lok þessa árs hefst samkeppni meðal
reyklausra 7. og 8. bekkja á íslandi
undir heitinu: Vertu frjáls - reyklaus.
Um alþjóðlega samkeppni er að ræða
(Smokefree Class Competition) og á
einn bekkur, í hverju landi fyrir sig,
möguleika á að hljóta í aðalverðlaun
ferð fyrir bekkinn til einhvers af hin-
um löndunum sem taka þátt. Vegleg
landsverðlaun verða fyrir einn bekk á
íslandi en að auki geta nokkrir bekkir
unnið til verðlauna og sömuleiðis
nokkrir heppnir nemendur. Enn er
óvíst hvaða verðlaun verða i boði en
aukast, sérstaklega meðal unglinga.
Til að árangurs megi vænla verðum
við að vera sammála um nokkur
grundvallaratriði. Áfengislaust þjóðfé-
lag er t.d. ekki raunhæft markmið.
Hins vegar ættum við að geta fylgt
betur lögum um áfengisneyslu en við
höfum gert. Við höfum 20 ára aldurs-
takmark til að kaupa og neyta áfengis
en flestir eru byrjaðir að fikta við það
14-15 ára. Kannanir sýna að því
yngri sem unglingar eru þegar þeir
byrja að neyta áfengis því erfiðari
verða vandamálin sem þeir glíma við
vegna neyslu vímuefna seinna á
ævinni. Viðhorf til unglingadrykkju
hér á landi hafa einkennst af umburð-
arlyndi og það er ekki að vænta mik-
ils árangurs í vímuvörnum á meðan
þorri þjóðarinnar er ekki tilbúinn að
líta i eigin barm og endurskoða eigin
neysluvenjur og uppeldisaðferðir."
Er ástæða fíkniefnavandamála ekki
fyrst og fremst foreldravandamá!
þarf ekki að verða ákveðin hugar-
farsbreyting í uppeldis- og skólamál-
um til að stöðva þessa þróun?
„Þetta er í mínum huga fyrst og fremst
þjóðfélagsvandamál. Foreldrar eru
bara einn hlekkur í flókinni keðju.
Foreldramir ólust upp i sama þjóðfé-
lagi og bömin en við aðrar aðstæður.
Seint á kvöldin fyrir 15-20 árum
söfnuðust foreldrar nútímaunglinga
satnan á Hallærisplaninu í Reykjavík
sem þá var ljótt og illa malbikað. Síð-
ar var Hallærisplaninu breytt í Ing-
ólfstorg, steinlagt og hannað af lands-
lagsarkitektum. Þar safnast ungling-
arnir saman núna. Möguleikar til
dægradvalar nú em svimandi miklir í
samanburði við það sem var. Að sama
skapi hefur framboð á áfengi og ýms-
um hætlulegum vímuefnum aukist
mjög. Foreldrarnir geta ekki borið
æskuár sin saman við það sem er að
gerast nú. Umhverfið er orðið bæði
flóknara og hættulegra. Auk þess er
hægt að fullyrða að þó að foreldramir
hafi komist klakklaust í gegnum sín
unglingsár hefðu þeir ekki haft verra
af að bíða með að taka fyrsta áfengis-
sopann. Það gildir ekki síður um nú-
tímaböm.
Skólinn hefur gert ráð fyrir einsleitri
hjörð og þeir sem ekki falla í fjöldann
hafa átt þar erfitt uppdráttar. Sam-
kvæmt nýrri námskrá á nú að fara að
kenna lifsleikni i grunnskólanum og
vonandi á það eftir að skila árangri í
framtíðinni með fjölbreyttara náms-
vali við hæfi hvers og eins.’’
Til hvaða aðgerða vildir þú gripa ef
þú ættir þess kosl og hefðir til þess
völd?
„Mig dreymir um að finna leið til að
sinna bömum í áhættuhópum betur
en gert hefur verið. Það er í vissum
tilfellum hægt að þekkja þau úr mjög
snemma en hingað til hafa möguleik-
amir til að styðja þau ekki verið fjöl-
breyttir. Ég er sannfærð um að með
jákvæðu viðmóti og með því að
styrkja þau frá byrjun í leikskóla,
skóla og tómstundastarfi er hægt að
fleyta þeim yfir ýmsa erfiðleika sem
þau kljást við, auðvelda þeim lifið og
lýsa upp framtíð þeirra. Ég myndi
vilja koma tilraunaverkefni í þessu
skyni inn í leikskólann og fylgja því
eftir upp úr grunnskólanum.”
Þ.Þ.
Auglýsing um styrki úr
Forvamasjóði birtist á hvítasunnu-
dag, 23. maí sL, í Morgunblaðinu.
Umsóknarfrestur er til 15.júní.
Upplýsingar fást i sima 551 9944,
netfang: vimuvamir@hr.is, og á
heimasíðu Heilsuvemdarstöðvar
Reykjavíkur: www.hr.is
þau verða
ekki af verri endanum. Allir
nemendur fá viðurkenning-
arskjal fyrir þátttökuna.