Morgunblaðið - 30.05.1999, Page 8

8
Rannsóknir Þorsteins Blöndals hafa vakið heimsathygli.
Nikótínlyf gefa góða raun
„Því miður er lungnakrahbi enn ill-
lœknanlegur og af 100 einstaklingum
sem fá sjúkdóminn eru aðeins 7-8
lifandi fimm árum síðar." Þetta segir
Þorsteinn Blðndal, yfirlœhnir á
lungna- og berklavarnadeild Reykja-
víkur en nokkrar af rannsóknum
hans á áhrifamœtti nikótínlyfja gegn
reykingum hafa birst i virtustu
læknatímaritum heims.
„Áhugi minn á því að hjálpa fólki að
hætta að reykja kviknaði þegar ég
starfaði í Uppsölum í Svíþjóð og með-
höndlaði fólk með lungnakrabba-
mein. Meðferðin var oftast unnin fyrir
gýg og mér fannst brýnna að reyna að
koma i veg fyrir að fólk fengi lungna-
krabbamein. Reykingar eru sam-
félagsvandamál sem er ekki hægt að
meðhöndla á einn ákveðinn hátt þótt
löngun margra okkar felist oft i því að
leysa vandamál út frá einum punkti.
Þegar ég fór að tala við fólk um reyk-
ingar undir fjögur augu var litið um
meðferðarúrræði. Læknar vissu hrein-
lega ekki hvemig þeir áttu að taka á
vandamálinu. Það var þó þekkt að ef
heróínneytendum var gefið metadon í
munn gat það hjálpað þeim frá því að
sprauta sig heróíni í æð. Áþekkum
aðferðum var beitt við reykingamenn.
f stað þess að þeir væru að fylla lung-
un af reyk dag eftir dag til að viðhalda
nikótínþörftnni var farið að gefa þeim
nikótín í gegnum húðina. Meðferðin
veitti þeim nikótin en kom í veg fyrir
að nikótínið færi inn í líkamann á
sama hátt og þegar reykt var. Lyfja-
prófanir með nikótíntyggjó, nefúða,
plástur og nikótínpenna, í samvinnu
við lyfjafyrirtæki, hafa gefið mjög
góða raun.
Árið 1985 reyktu yfir 40% íslendinga
á aldrinum 18-69 ára en árið 1998
reyktu tæplega 28% f sama aldurs-
flokki. Þetta er samdráttur um 12
prósentustig eða 0,8% á ári. Ef heim-
ilislæknir hvetur sjúklinga sína til að
hætta að reykja án þess að mæla með
nikótínlyfi er árangurinn um 5-8%.
Ef hann hvetur skjólstæðinga stna
hins vegar til að hætta með hjálp
nikótínlyfja myndi árangurinn tvö-
faldast. Ef trúverðugur heilbrigðis-
starfsmaður gefur reykingamanni góð
ráð til að hætta að reykja getur það
þannig tífaldað áhrifin sem samfélagið
eitt og sér hefur á hann. Heilbrigðis-
starfsmenn eru því i lykilaðstöðu til
að hvetja skjólstæðinga sína til að
hætta að reykja. Trúverðug einstak-
lingssamtöl og nikótínlyf geta gert
gæfumuninn. Lað skýtur skökku við
að á sama tima og verið er að niður-
greiða lyf við of háum blóðþrýstingi
og mikilli blóðfitu, og sú meðferð
þannig gerð aðgengileg, er þvi miður
vel þekkt að fólk telji sig ekki hafa ráð
á nikótínlyfjum.
Rannsóknir Þorsteins og samstarfs-
fólks hans á áhrifamætti nikótinlyfja
hafa vakið heimsathygli. „Ein rann-
sókna okkar sem stóð yfir í sex ár
sýndi að 11% fólks, sem var eingöngu
gefinn nikótínplástur í fimm mánuði
var reyklaust eftir eitt ár. Hins vegar
voru 27% enn reyklaus eftir eitt ár
þegar þau tóku nikótínnefúða að
auki. f báðum tilfellum hætti öll
plástursmeðferð eftir fimm mánuði en
nefúðameðferð eftir eitt ár. Pessar
niðurstöður vöktu töluverða athygli
enda höfðu engar sambærilegar til-
raunir verið gerðar annars staðar í
heiminum. Tölumar um þá sem falla
á reykbindindi segja okkur hvílíkur
ógnarkraftur er i soginu eftir nikótfni.
Þess vegna má flokka nikótfn með
sterkustu ávanabindandi efnum eins
og herófni. Og það er löngu orðið
tfmabært að meðhöndla sfgarettur
sem hrein eiturefni.“
Aðspurður um hversu langan tfma
það sé æskilegtað nota nikótínlyf segir
Þorsteinn að enn hafi engir sjúkdóm-
ar greinst af völdum nikótínlyfja.
„f upphafi var óttast að nikótín eitt sér
myndi valda skemmdum í hjarta- og
æðakerftnu og því var farið varlega af
stað. Nikótfntyggjó hefur verið á
markaði f rúm 20 ár og sumir hafa
notað nikótínlyf í 10-20 ár án þess að
nokkrir sjúkdómar hafi komið í ljós.
Á þessu stigi væri þó bamaskapur að
fullyrða að nikótínlyf væra fullkom-
lega skaðlaus en ekkert bendir þó enn
til þess að þau hafi sjúkdómsfram-
kallandi áhrif. En það er alveg ljóst að
nikótínlyf tvö- eða þrefalda líkur á því
að fólk standist reykbindindi.
Sumir vilja meina að fráhvarfs-
einkenni þegar hætt er að reykja vari í
3-5 vikur. Sagan er þó ekki öll sögð
þótt fyrstu 3-5 vikumar séu að baki.
Skyndileg föngun að reykja hellist yfir
þegar minnst varir og jafnvel árum
eftir upphaf reykbindindis. Lengi
hefur þetta þótt dularfullt og jafnvel
haft í flimtingum, sbr. „nú er einhver
að drekka í gegnum mig“ þegar
gamall alki dettur f það. Nú bendir
ýmislegt hins vegar til að þama séu
vefrænar orsakir að baki. í löngu-
narköstunum sést á myndum að
það er eins og heilinn standi f björtu
báli þegar einstaklingurinn fær mikla
löngun til að reykja.
Ég hef ráðlagt þeim sem hætta að
reykja að skilja ekki eftir vin reyking-
anna inni í sér. Það er mjög einstak-
lingsbundið hvaða ráðlegginga fólk
þarfnast í reykbindindi en ég aðhyllist
langvarandi meðferð með aðstoð
nikótínlyfja. Sá sem notar nikótfnlyf á
að hugsa um sjálfan sig sem reyklaus-
an aðila. Viðkomandi á að bíða eftir
að geta sagt eftirfarandi setningu af
einlægni: „Ég veit ekki hvað ég geri
þegar ég hætti að nota nikótfnlyf en
eitt er víst; ég byrja aldrei aftur að
reykja." Þegar þessi setning hljómar
innra með viðkomandi er hann
tilbúinn til að hætta. Ef ekki er væn-
legast að nota lyfin áfram.“
Þ.Þ.
sólarhringinn
7 daga
vikunnar
HAALEITIS
Við erum reyklaus
Kosturinn við plástrana er sá helstur
að nikótfnmagnið f blóðinu helst jafnt
allan daginn svo þörfin á auka-
skammti ætti aldrei að vera til staðar.
Rétt eins og með tyggjóið þá er mælt
með þvf að fólk minnki nikótfn-
skammtinn smám saman og þurfi á
endanum ekki á neinni stoð að halda.
Innsogslyfin, sem Nicorette framleið-
ir, henta vel þeim sem erfitt eiga með
að losna undan þeim vana að hafa
eitthvað f höndunum. Við innsog tek-
ur slímhúðin nikótfnið upp f blóðrás-
ina en ekki lungnaplpurnar og -
píplurnar. Þannig hafa innsogslyfin
ekki nándar nærri því eins skaðleg
áhrif á lungun og sígarettur.
nikótfntyggjói. Önnur er án bragðefna
og hin með myntubragði. Hvora um
sig er hægt að fá með mismunandi
styrkleika. Einnig býður Nicorette
upp á nikótínplástra og innsogslyf.
Nicotinell
Thorarensen Lyf selja Nicotinell-
tyggjó eða plástra. Tyggjóið er til með
ávaxtabragði og piparmyntubragði og
í tveimur mismunandi styrkleikum.
Einnig býður Nicotinell upp á plástra
og era þeir til með þremur mismun-
andi skömmtum af nikótfni.
No Smoking
Eins og áður hefur verið minnst á er
No Smoking hið eina þessara lyfja
sem ekki inniheldur nikólín. Hér er
um að ræða tyggjó sem inniheldur
lystarstillandi lyf. Það er
IogD (Innflutningur og
Dreifing) sem sér um
sölu No Smok-
ing-varanna
hér á íslandi
en ekki er
langt síðan
markaðssetning
hérlendis.
þeim efnum hófst
3; FJÖLSKYLDU- OC
HOSDÝRACARPURINN
Nikótínlyf
Ffknin lýsir sér þannig að frá-
hvarfseinkenni koma í ljós þegar
magn nikótíns f blóðinu lækkar.
Nikótfn er hins vegar ekki krabba-
meinsvaldur og þvf mun skaðminna
eitt og sér heldur en í samblandi við
öll þau fjölmörgu eiturefni önnur sem
f sígarettum og sígarettureyk finnast.
Nikótínlyf viðhalda nikótínmagni f
blóðinu og koma þannig í veg fyrir
fráhvarfseinkennin. Þannig á fólk auð-
veldara með að sleppa sígarettunum
og losnar þvf við öll þau efni sem í sf-
garettureyknum eru.
Nikótínmeðferð
Meðferðin sem valin er miðast við
nikótínþörf hvers einstaklings. Þeim
sem reykja lftið nægir venjulega að
notast við nikótíntyggjó. Tyggjóið
inniheldur nikótín sem síast inn í
blóðið við tuggu. Nokkrar mínútur
tekur fyrir nikótínið að komast í blóð-
rásina en nikótínskammtur hverrar
plötu þverr á um hálfri klukkustund.
Hægt er að fá tyggjó með mismiklum
nikótínskammti og er fólki ráðlagt að
minnka smám saman nikótfnskammt-
inn þar til fíknin er sigruð.
Plástrarnir virka á svipaðan hátt og
tyggjóið. Nikótínið síast inn í blóðrás-
ina í gegnum húðina. Rétt eins og
með tyggjóið þá er hægt að fá plástra
með mismunandi magni nikótíns.
Ni corette
Pharmacia sér um sölu og dreifingu á
Nicorette-vörunum hérlendis. Sögu
Nicorette má rekja til sjöunda áratug-
arins þegar sænski sjóherinn sneri sér
til sænskra vísindamanna til að ráða
bót á þeim vanda
sem skapaðist í
kafbátum við að
s j ó m e n n -
ÍUH
I 'iúi
irnir gátu
\ ekki reykt.
^ Fráhvarfs-
einkennin
vora óþolandi og höfðu slæm áhrif á
starfsandann f kafbátunum. Nú býður
Nicorette upp á tvær bragðtegundir af
í öllum apótekum og víðar er hægt að
nálgast nánari upplýsingar um þessi
lyf og önnur úrræði sem bjóðast þeim
sem óska eftir aðstoð við að hætta að
reykja.
Yfirgnæfandi meirihluti reykingafólks
vill hætta þeim ósið að reykja. Það
getur þó reynst mjög erfitt enda er
nikótín afar ávanabindandi efni. Þar
sem nikótínfíknin er það sem gerir
fólki erfitt að hætta sígarettureyking-
um getur nikótfn f öðra formi komið
fólki að gagni. Þannig losnar fólk
undan subbuskapnum og lyktinni
sem reykingum fylgja. Þetta er mikill
sigur fyrir flesta og auk þess reynist
fólki auðveldara að draga smám sam-
an úr neyslu nikótíns þegar þess er
neytt á annan hátt en með reykingum.
Á undanförnum árum hafa ýmis lyf
sem innihalda nikótín ratt sér til rúms
hérlendis sem erlendis. Flestir notast
við nikótfntyggjó en einnig fást
nikótfnplástrar, innsogslyf og fleira.
Þekktustu merkin á fslenska mark-
aðnum era Nicorette og Nicotinell en
þær vörar innihalda nikótfn. Nýlegra
á markaðnum er No Smoking sem
ekki inniheldur nikótín en hefur m.a.
lystarstillandi efni en margir óttast
það að hætta að reykja sökum þyngd-
araukningar sem gjaman fylgir því.
Hvemig virka nikótínlyf
Eins og áður segir þá er það nikótínið
f sígarettum sem er ávanabindandi.