Morgunblaðið - 30.05.1999, Page 14

Erfitt að sjá á eftir fœtinum
Rafn K. Kristjánsson hefur reykt í hálfa öld og það hefur tekið sinn toll.
Hann byrjaði að reykja 22 ára og
hejur reykt í 50 ár eða hálfa öld.
Rafn Kristjánsson var sjómaður í
aldarfjórðung en starfaði síðan hjá
Sindrastáli. Hann er að verða 72
ára. „Ætli það sé ekki mest aumingja-
skapur að hafa ekki hætt að reykja.
Lengst tókst mér að reykja ekkert í sjö
mánuði. Ég hef stundum reiknað það
út hversu miklum peningum ég hef
eytt i tóbak en ég reyni að leiða þær
tölur hjá mér. Reykingamar hafa haft
mjög slæm áhrif á heilsu mína. Að
upplagi er ég með frekar grannar
æðar og þar sem það er sannað að
reykingar valda æðakölkun hefði ég
alls ekki átt að reykja. Ég hef mjög lit-
ið þol og lungun eru ekki góð. Þá
fékk ég krabbamein í raddböndin um
áramótin '89-‘90 en með lyfjameðferð
og geislum var hægt að vinna bug á
þvi. Árið ‘86 voru æðarnar í hægri
fætinum blásnar en þremur mánuð--
um síðar gátu þeir sett æð úr mér í
þann fót. Blóðflæðið er samt litið. Ári
síðar var blásið í æðar vinstri fótar en
það dugði skammt. Ég fékk plastæð í
staðinn sem búið er að skipta út fimm
sinnum. Skðmmu eftir að ég fékk sár
á sköflunginn sem greri ekki fékk ég
drep f það. í kjölfar þess var tekið af
fætinum fyrir neðan hné. Þetta var
árið ‘94. Áður en þetta átti sér stað
hafði læknirinn sagt mér að ef ég
hætti ekki að reykja hefði hann ekki
tima fyrir mig. Ég hótaði þá að leita
annað en gerði ekkert i því. Ég hefði
betur farið að ráðum hans.
Ég fékk áfall þegar mér var sagt að ég
væri með illkynja æxli í raddböndun-
um. Kannski þess vegna tók ég það
ekki eins nærri mér þegar við ákváð-
um að það væri mér fyrir bestu að láta
taka af fætinum. Þegar maður hefur
verið á tveimur jafnfljótum i yfir 60 ár
er erfitt að sætta sig við það að vera
skyndilega einfættur. Ég fékk vissu-
lega gervilim og er núna kominn
nokkuð upp á lag með að nota hann.
Já, ég sé mikið eftir þeim tíma sem ég
hef varið í reykingar. Áður hafði mað-
ur ekki hugmynd um skaðsemina.
Núna glymur þetta í eyrum manns
alla daga og í hvert sinn sem ég kveiki
mér í sígarettu hugsa ég um hversu
óhollt það er að reykja. Miðað við þær
upplýsingar sem liggja fyrir i dag um
skaðsemi reykinga finnst mér með
ólíkindum að fólk skuli bytja á þess-
um fjanda. Ég hefði betur verið svona
vel upplýstur fyrir 50 árum. Það er al-
veg ljóst að min veikindi eru að mestu
afleiðingar reykinga og ég hvet alla til
að gera eitthvað skynsamlegra og heil-
brigðara við tímann en að stunda
þessa sjálfsblekkingu. Ungt fólk ætti
aldrei að byrja að reykja.“
P.P.
Flugleiðir
í fararbroddi
„Erum stolt af því að hafa verið fyrsta reyklausa
flugfélagið í Evrópu,“ segir Margrét Hauksdóttir,
deildarstjóri upplýsingadeildar Flugleiða.
b
Reykur veldur
veikindum hjá
börnum
• Eitt af hverjum fjórum bömum
undir 18 mánaða aldri, sem verða
fyrir óbeinum reykingum, fær af
því astmakennda berkjubólgu.
• Eitt af hverjum þremur bömum,
sem fá astmakennda berkjubólgu,
fær síðar astma.
• Böm með astma fá tíðari köst þegar
þau eru með reykingamönnum.
• Böm fá oftar eymabólgu ef reykt er
heima hjá þeim. Þriðjungur af
öllum eymabólgutilfellum er senni-
lega af völdum tóbaksreyks.
• Böm reykingamanna fá oftar maga-
kveisu en böm þeirra sem reykja
ekki.
• Auknar líkur er á því að fjarlægja
þurfi hálskirtla og sepa hjá bömum
ef foreldrar þeirra reykja.
• Böm foreldra sem reykja eru oftar
lögð inn á sjúkrahús.
• Böm sem verða fyrir óbeinum
reykingum eru í meiri hættu á að fá
ofnæmi.
Við erum reyklaus
Kópavogsbær
skrifitofur
Þann 26. mars árið 1995 buðu Flug-
leiðir í fyrsta skipti upp á reyklaust
flug til Bandaríkjanna og varð þar
með fyrsta reyklausa flugfélagið í Evr-
ópu. Tveimur árum áður var farið að
bjóða upp á reyklaust flug til Evrópu
en sama ár gerðu Flugleiðir alla
vinnustaði sína á íslandi að reyklaus-
um vinnustöðum. Það var hins vegar
árið 1984 sem allt innanlandsflug
Flugleiða varð reyklaust. „Ein helsta
ástæða þess að Flugleiðir ákváðu að
bjóða upp á reyklaust flug var þrýst-
ingur frá viðskiptavinum en sam-
kvæmt könnunum sem ítrekað voru
gerðar meðal farþega, áður en ákvörð-
un var tekin, kom fram að yfir 90%
farþega vildu fljúga í reyklausu flugi,“
segir Margrét Hauksdóttir, deildar-
stjóri upplýsingadeildar Flugleiða.
.Jafnvel þeir sem reyktu vildu oft á
Við erum reyklaus
Hafnarfj arðarbær
skrifstofur
tiðum sjálfir sitja í reyklausum sætum
þótt sumir vildu eiga þess kost að
færa sig aftar í vélina annað slagið til
að reykja. Undir það síðasta voru að-
eins leyfðar reykingar í tveimur til
þremur öftustu sætaröðunum því
eftirspumin var ekki meiri.“
Margrét segir að reynslan af því að
bjóða eingöngu upp á reyklaust flug
hafi verið góð. „Ef eitthvað er höfum
við fengið meiri viðskipti út á þetta
frekar en hitt. í dag eru langflest flug-
félög með hluta eða allar sínar leiðir
reyklausar. Fólk er orðið mun upp-
lýstara en áður um skaðsemi reykinga
og óbeinna reykinga þannig að það
kýs að geta ferðast án þess að verða
fyrir óþægindum af völdum tóbaks-
reyks. Það er ekki hægt að líkja því
saman hve loftið er betra um borð í
SvavarÖmSvavarsson
„Pað sem er verst við reykíngar er þessi
netti sóðaskapur sem fylgir þeim.“
flugvélunum okkar eftir að reykingar
voru bannaðar. Sömuleiðis er mun
auðveldara að halda vélunum hrein-
um og fínum. Áður var sífellt verið að
skrúbba tjöru af innréttingum og
skipta um sætaáklæði vegna bruna-
bletta."
Flugleiðir urðu fyrst fyrirtækja til að
hljóta heilsuverðlaun heilbrigðisráðu-
neytisins en verðlaunin voru veitt
Flugleiðum vegna einarðrar stefnu
fyrirtækisins í reykingamálum og
framlags til forvamastarfs.
Hjá Flugleiðum á fslandi starfa um
tvö þúsund manns á mörgum stöðum
en um þessar mundir eru liðlega sex
ár frá þvi fyrirækið varð reyklaust.
„Viðbrögðin voru auðvitað misjöfn en
Flugleiðir buðu starfsmönnum upp á
námskeið til að hætta að reykja og
nýttu margir sér það. 1 dag þykir
meira en sjálfsagt að vinnustaðir fyrir-
tækja séu reyklausir enda hljóta þau
fyrirtæki sem enn leyfa reykingar að
vera f miklum minnihluta.“
P.P.
Mannréttindi?
Sumir reykingamenn segja að það séu
grundvallarmannréttindi að fá að
reykja án aðfinnslu annarra. Um leið
og við sýnum rétti einstaklingsins
virðingu viljum við benda á eftirfar-
andi: Samkvæmt skilgreiningu eiga
grundvallarmannréttindi að gera
okkur kleift að gera það sem við vilj-
um, án þess þó að það skaði aðra.
Óbeinar reykingar eru stór skaðvaldur
í nútímaþjóðfélagi. Á íslandi einu og
sér látast um 50 manns á ári af völd-
um óbeinna reykinga, svo við teljum
nú ekki upp áhrif eins og lykt úr föt-
um og hári eftir ferð á kaffihús eða
skemmtistað. Ein grundvallarmann-
réttindi þeirra sem reykja ekki eru að
eiga aðgang að hreinu lofti. Þeir sem
tala um mannréttindi og nota þau til
að verja eigin reykingar hafa kannski
ekki alveg skilið skilgreiningu mann-
réttinda. Hvemig getum við ætlast til
þess að okkar réttur sé virtur ef við
virðum ekki rétt annarra? Réttur
barna er lfka skýlaus. Mannréttindi
em ætluð öllum, ekki bara þeim sem
kjósa að túlka þau í sinn hag. Verum
ábyrg fyrir eigin gjörðum og leyfum
öðrum að njóta mannréttinda sinna í
friði. G.B.