Morgunblaðið - 27.06.1999, Blaðsíða 44

n 44 SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA
Trú og vísindi
eru systur
Eiga trúin og vísindin samleið inn í 21.
öldina? Stefán Friðbjarnarson leitar
svara við þeirrí spurningu.
VÍSINDIN verða sífellt mik-
ilvægari í mannheimi. Til vax-
andi menntunar og þekkingar
má rekja flestar framfarir í
samfélögum fólks, bæði efna-
hagslegar og annarrar gerðar.
Vísindi og tækni hafa með öðr-
um orðum stórbætt búsetuskil-
yrði fólks á plánetunni Jörð.
Þau hafa gjörbreytt atvinnu-
háttum, fjarskiptum, samgöng-
um og síðast
en ekki sízt
heilbrigðis-
þjónustu, það
er möguleik-
um til að
bæta og
lengja líf
okkar. Stað-
reyndin er sú
að þær þjóðir
sem mestum
fjármunum
hafa varið til
menntunar,
rannsókna og
vísinda búa
við beztar að-
stæður og
lífskjör.
Fyrir ber
að vísindum
er stillt upp
sem andstæðu trúar, ósamrým-
anlegum kristinni trú, sem
mótað hefur siðfræðileg viðhorf
íslendinga í þúsund ár.
Fremstu brautryðjendur nú-
tíma vísinda eru þó ekki þeirr-
ar skoðunar. I bókinni Coram
Deo, greinasafni dr. theol. Sig-
urbjörns biskups Einarssonar,
sem gefin var út árið 1991, er
vitnað til Max Planck, höfundar
kvantakenningarinnar í eðlis-
fræði. Hann segir:
„í hvaða átt og hversu langt
sem vér horfum, finnum vér
ekki neina mótsögn milli trúar
og náttúruvísinda, heldur
fyllsta samræmi, og einmitt í
þeim atriðum sem skera úr.
Trú og vísindi byggja ekki
hvort öðru út, eins og margir
halda eða óttast nú á tímum,
heldur byggja hvort á öðru og
þurfa hvort á öðru að halda. Ef
til vill er beinasta sönnunin fyr-
ir því, að trú og vísindi eiga
samleið, sú sögulega staðreynd,
að menn eins og Kepler,
Newton, Leibnitz, vóru gagn-
mótaðir af djúpu trúarþeli."
I tilvitnuðu greinasafni er og
getið bókar, sem fjallar um
heimsmynd AJberts Einsteins
og Einstein sjálfur ritar for-
mála að. Þar segir m.a.: „Hin
óyfirstíganlega hindrun á vegi
mannsins er sú, að hann er
sjálfur hluti af þeirri veröld,
sem hann er að reyna að rann-
saka. Og sennilega komumst
vér aldrei lengra en að nema
staðar í lotningu fyrir undri al-
heimsins og segja með höfundi
Hebreabréfsins: Fyrir trú
skiljum vér heimana gjörða
vera með Guðs orði á þann
hátt, að hið sýnilega hefur ekki
orðið til af því, sem séð varð.“
Og ennfremur: „Aibert Ein-
stein, sem á mestan þátt í
þeirri byltingu, sem heims-
mynd vísindanna hefur gengist
undir á síðustu áratugum, seg-
ir: „Mín trú er fólgin í auð-
mjúkri lotningu frammi fyrir
þeim óendanlega háleita anda,
sem birtist í þeim einföldu
smámunum, sem vér getum
numið með vorum veiku og
ófullkomnu skynfærum. Þessi
djúpa sannfæring innstu
kenndar um nánd, æðsta, hugs-
andi máttar, sem opinberi sig í
hinum óskiljanlega alheimi, er
mín hugmynd um Guð.“ Og síð-
an: „Eg trúi
á persónuleg-
an Guð og
get með góðri
samvizku
sagt, að ég
hafi aldrei á
neinni stundu
lífs míns að-
hyllst guðsaf-
neitun."
Jóhann Ax-
elsson pró-
fessor skrifar
fyrir
skemmstu
grein í Morg-
unblaðið, þar
sem segir
m.a.: „Und-
anfarið hefi
ég gluggað í
bók sem
geymir svör margra mætra vís-
indamanna við spurningum sem
varða samband trúar og vís-
inda, uppruna alheims, uppruna
lífsins, guðshugtakið, tilvist
Guðs og sitthvað fleira.“ Auk
Max Planck, sem fyrr er getið,
vitnar greinarhöfundur m.a. til
eftirtalinna Nóbelsverðlauna-
hafa í raunvísindum: B.D. Jos-
ephson (eðlisfræði 1973), Man-
fred Eigen („ofurhröð efna-
hvörf ‘ 1967), Arthur L.
Schawlaw (litrófsfræði ley-
sigeisla 1981). Sir John Eccles
(lífeðlisfræði 1963), Ragnar
Granit (lífeðlisfræði 1967), Ro-
bert W. Holley (lífeðlisfræði
1968) og Wemer Arber (lífeðl-
isfræði 1978). Það má lesa út úr
þessum tilvitnunum öllum að
ekki sé um neins konar grund-
vallarágreining milli trúar og
vísinda að ræða. Og flestir
þeirra, sem vitnað er til, láta í
ljósi einlæga guðstrú.
Max Planck segir ógerlegt
fyrir vísindamann að komast
hjá því að sannfærast um al-
máttugt vitsmunavald að baki
allra hluta. Þeir sem eru sama
sinnis eru einlæglega þeirrar
skoðunar að trú og vísindi eigi
ekki aðeins samleið til nýrrar
aldar, sem í hönd fer, heldur
séu sameiginlega sá vegvísir,
sem nauðsynlegt er að gefa
gaum og taka mið af á vegferð
mannkynsins á vit hins ókomna,
ef vel eigi að fara.
Trúin og vísindin eru leiðar-
ljós okkar að betri heimi - og
sannleikanum að baki þess sem
var, er og verður. Að svo mæltu
fer vel á því að lokaorðin í pistli
dagsins séu Sigurbjöms bisk-
ups Einarssonar: „Trú og vís-
indi eru systur, sem eiga að
haldast í hendur og stefna í
sömu átt, hvort eftir sinni leið,
að sama miði, áleiðis til Guðs.“
Höfundur er fyrrverandi blaða-
maður við Morgunblaðið.
í DAG
HOGNI HREKKVISI
jj c-r'ifsr wvifiij&'- furr- e&X'Seinnóo, u&ð -
t/m. t/iðöu. oð -rará> £ bcð> ■ "
COSPER
ÞAÐ verður örugglega erfitt að selja húsið með öllum
þessum draugagangi.
HVER var
að panta
pizzu?
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-13
frá mánudegi til föstudags
Þyrlulendingin
í Hljómskálagarði
MIG langar til að eftirfarandi komi fram vegna fréttar
í Morgunblaðinu fimmtudaginn 24. júní um að hætt
hafi verið við þyrlulendinguna í Hljómskálagarðinum.
Það voru þeir félagar í þættinum Tvíhöfða á útvarps-
stöðinni X-inu sem hvöttu fólk eindregið til að fara í
Hljómskálagarðinn til að mótmæla. Og skipti þá ekki
máli hvort fólkið væri með eða á móti, bara mæta á
staðinn og mótmæla.
Dýrahald
Kanína fannst
KANÍNA fannst við
Giljasel í Seljahverfi 23.
júní sl. Hún er grábrún
með hvítt trýni. Upplýs-
ingar í síma 557-3959.
Hver vill
eiga okkur?
VIÐ erum voðalega sætir
2 mánaða kettlingar, læða
SKAK
Omsjón Margeir
Pétnrsson
ÞESSI staða kom upp á
heimsmeistaramóti tölvu-
forrita í Paderborn í Þýska-
landi í síðustu viku. „Juni-
or“ hafði hvítt og átti leik
gegn „Nimzo“.
Það er áhuga-
vert að sjá
hverju reikni-
vélin leikur í
stöðunni:
17. RfG+ (Það
er afar erfitt að
meta fyrir
menn af holdi
og blóði hvort
þessi leikur
vinnur þving-
að) 17. - gxfG
18. Bbl - He8
19. Dxh7+ -
Kf8 20. Dh6+ -
Ke7 21. Dxf6+
og fress, og okkur langar
mikið til að eignast gott
heimili. Við erum kassa-
vanir. Upplýsingar í síma
554 6887 eða 898 2077.
Fjörugir
kettlingar
BLÁEYGIR og bröndótt-
ir fjörugir 8 vikna gamlir
kettlingar óska eftir góð-
um heimilum. Þeim fylgir
Purina kattamatur. Upp-
lýsingar í síma 554 2787.
- Kf8 22. Dh6+ - Ke7 23.
Be4 - Db6 (23. - Dc7 virðist
betri vörn) 24. e6 - Had8
25. exf7 - Hh8 26. Dg7 -
Hhf8 27. Bf5 - Hxf7 28.
Hfel+ og svartur gafst upp.
„Shredder" sigraði eftir
aukaeinvígi við „Ferret".
Hið fræga þýska forrit
FRITZ sem margir eiga út-
gáfu af, varð í þriðja sæti.
HVÍTUR á leik.
Víkverji skrifar...
YÍKVERJI hefur glaðst mjög að
undanfómu yfir fréttum sem
birst hafa nær daglega af velgengni
íslensks tónlistarfólks á erlendri
gmndu. Samningar hafa tekist með
íslensku tónlistarfólki og stórfyrir-
tækjum erlendum um útgáfu á ís-
lenskri tónlist á alþjóðavísu og er í
sumum tilvikum um geysilegar fjár-
hæðir að ræða. Þessu ber vitaskuld
að fagna, en jafnframt er rétt að
ijúka ekki strax upp til handa og
fóta, því í hinum alþjóðlega tónlist-
arheimi em margir kallaðir en fáir
útvaldir til hinnar eftirsóttu heims-
frægðar.
xxx
A
AFERÐUM sínum erlendis hef-
ur Víkverji það fyrir reglu að
líta í hljómplötuverslanir og kanna
úrvalið sem þar er á boðstólum. Oft
er þetta gert í þeim tilgangi að
gera kjarakaup, en einnig til að
kanna hvað er á seyði í tónlistarlífi
viðkomandi lands. Hefur Víkverja
oft tekist að finna frábærar hljóm-
plötur með slíkum hætti; hljóm-
plötur sem hæpið er að muni ann-
ars nokkra sinni reka á fjörur ís-
lenskra tónlistarunnenda. En í
þessum verslunarleiðöngrum hefur
Víkverji einnig haft það fyrir sið,
að hætti gegnra þjóðernissinna, að
líta eftir því hvort fáanlegir séu í
framandi löndum hljómdiskar með
íslenskum flytjendum. Verður að
segjast alveg eins og er, að stund-
um rekur Víkverja hreinlega í
rogastans yfir því íslenska efni sem
rekið hefur á fjörur hans með þess-
um hætti.
xxx
EKKI aðeins hefur fjölbreytt úr-
val hljómdiska Bjarkar verið á
boðstólum í nær öllum þeim versl-
unum sem Víkverji hefur sótt aust-
an hafs og vestan, heldur og diskar
með Sykurmolunum sálugu, Risa-
eðlunni, Purrki Pillnikk og fleiri
sveitum sem settu svo mjög svip á
íslenskt tónlistarlíf fyrr á þessum
áratug og undir lok þess síðasta.
Sérstaklega er gaman að sjá hversu
mikla áherslu erlendar verslanir
virðast leggja, margar hverjar, á
Björk í útstillingum sínum og er
greinilegt að þar fer alþjóðleg stór-
stjarna. „Súperstjarna" eins og sagt
væri í útlöndum. En ekki einasta
hafa þessar hljómsveitir og efni
þeirra staðið erlendum hlustendum
til boða, nýrri sveitir á borð við Un-
un og Maus hafa einnig sést í rekk-
um stórverslana og í klassísku
deildinni hefur oftsinnis tekist að
finna upptökur með stórsöngvuran-
um Kristjáni Jóhannssyni og
Kristni Sigmundssyni. í Moskvu
varð Víkverji til að mynda ósegjan-
lega glaður er hann sá hljómdisk til
sölu með fiðluleik Sigrúnar Eð-
valdsdóttur. Ekki tókst honum þó,
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir, að fá
uppgefið hjá dyntóttum götusölu-
manni hvemig hann hefði komist
yfir diskinn þann. Enda kannski
ekki aðalatriðið.
XXX
AÐALATRIÐIÐ er auðvitað að
íslenskt tónlistarfólk stendur
sig vel í listsköpun sinni og smám
saman hefur hróður íslenskrar tón-
listar borist til fjarlægari landa.
Þáttur Bjarkar verður auðvitað síst
ofmetinn í þeim efnum, en flest er
þetta fólk þó að gera góða hluti á
eigin forsendum og fyrir eigin
dugnað og verðleika. Slíkt ber
vissulega að lofa. Stórsamningar
söngkvennanna Svölu Björgvins-
dóttur og Selmu Björnsdóttur era
skemmtileg tíðindi og sömuleiðis
frásagnir af velgengni sveita á borð
við Gang Bang og Sigur Rós. Þess-
um sveitum og þessu tónlistarfólki
hefur tekist að fá erlend stórfyrir-
tæki til að ljá sér eyra og þar með
er stórt skref að baki í átt að frægð
og frama á erlendri grand. Eftir er
þó mesta vinnan og skemmst er að
minnast þeirra fjölmörgu lista-
manna sem heimsfrægir hafa verið
á íslandi en aldrei meira en það.
Lykillinn fyrir þetta unga og efni-
lega tónlistarfólk er að halda vöku
sinni og gleyma ekki upprananum,
því það sem íslenskt er virðist eiga
upp á pallborðið í engilsaxneskum
tónlistarheimi um þessar mundir.
Víkverji vonar að það megi verða
sem lengst.