Morgunblaðið - 30.07.1999, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT_______________
155 milljörðum heitið
til uppbyggingarstarfs
Reuters
Albright hvetur
til sáttfýsi
Pristína. AP. ^
MADELEINE Albright, utanrík-
isráðherra Bandarikjanna, sést
hér um borð í þyrlu sem flutti
hana til höfuðstöðva KFOR, frið-
argæslusveita Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) í Kosovo. Al-
bright hvatti Serba til að flýja
ekki Kosovo undan auknum
ódæðisverkum og þjóðernisdeil-
um milli Serba og Albana í hér-
aðinu. Á miðvikudag voru Serb-
arnir íjórtán, sem myrtir voru sl.
föstudag í Gracko, bornir til
grafar og hefur atvikið verið
sem olia á eldinn hvað samskipti
Serba og Albana varðar. Serba
grunar að liðsmenn Frelsishers
Kosovo (KLA) hafí verið að
verki, en leiðtogar KLA hafa
neitað ásökunum. Robin Hodg-
es, talsmaður breskra hersveita
í héraðinu, skýrði frá því í gær
að þrír karlmenn hefðu verið
settir í allt að viku langt gæslu-
varðhald vegna rannsóknar á
morðunum. Þremenningarnir
hafa ekki verið ákærðir fyrir
morðin en nægilegar vísbend-
ingar eru þó fyrir hendi til að
hafa þá í haldi, „til að rannsókn
málsins geti haldið áfram,“ að
sögn Hodges.
Washington, Brussel. AP, AFP.
FULLTRÚAR rúmlega hundrað
ríkja og alþjóðastofnana sam-
þykktu á ráðstefnu Alþjóðabankans
og Evrópusambandsins (ESB) í
Brussel í Belgíu á miðvikudag að
leggja fram rúmlega 155 milljarða
króna til aðstoðar við uppbyggingu
í Kosovo í vetur. Er þetta allt að
fjórum sinnum hærri upphæð en
talin hafði verið nauðsynleg til
brýnustu verkefnanna áður en vet-
ur gengi í garð, að sögn J. Linn,
varaforseta Alþjóðabankans í Evr-
ópu og Mið-Asíu.
Sameinuðu þjóðirnar (SÞ) höfðu
sótt um tæpa fimmtán milljarða
króna til aðstoðar við flóttamenn
og u.þ.b. 3,3 milljarða til að greiða
opinberum starfsmönnum eins og
lögreglu, tollskoðurum, sjúkra-
LOGFRÆÐINGUR sem unnið
hefur að því að bera klæði á vopnin
í þjóðemisdeilunum á Sri Lanka,
var í gær myrtur í bíl sínum í höf-
uðborginni, Colombo. Grunur leik-
ur á að Frelsishreyfíng Tamfla
(LTTE) hafí verið að verki, að því
er upplýsingaráðuneytið skýrði frá
í gær.
Að sögn lögreglu lést Neelan
Thiruchelvam, sem var hófsamur
meðlimur í Sameinaðri frelsishreyf-
ingu Tamfla (TULF), samstundis er
sprengjan sprakk eftir að karlmað-
ur hafði hent sér á bfl hans með
sprengjuna fasta við sig. Lífvörður
Thiruchelvams og bflstjóri særðust
í tilræðinu og þrjár aðrar bifreiðar
urðu fyrir skemmdum er sprengjan
sprakk.
Liðsmenn LTTE hafa barist fyrir
starfsfólki og öðrum laun í
Kosovo.
ESB hafði áætlað að safna þyrfti
rúmlega 23 milljónum króna fyrir
veturinn og námu því beiðnir um
nauðsynlegasta fjárstuðninginn alls
rúmlega 41 milljarða króna.
Endanlegt framlag varð hins
vegar vonum framar, eða 155 millj-
arðar króna. Mismunurinn mun
verða notaður til uppbyggingar
húsa og fleira sem tilkynnt verður á
næstu ráðstefnu sem haldin verður
í október næstkomandi.
Af 200.000 húsum sem fyrir voru
í Kosovo urðu 120.000 fyrir
skemmdum og 40.000 voru eyðilögð
í átökunum, að því er niðurstöður
rannsóknar á vegum ESB segja.
Að sögn embættismanna ESB
landsvæði fyrir Tamfla, sem eru í
minnihluta á Sri Lanka, í norður- og
austurhluta landsins frá árinu 1983.
Hefur barátta þeirra við yfirvöld
kostað líf þúsunda manna og hafa
yfirvöld sakað samtökin um að
standa að baki nokkrum sprengju-
tilræðum, m.a. því sem varð
Ranasinghe Premadasa forseta að
bana árið 1993. Einnig saka þau
samtökin um að hafa sprengt upp
byggingu seðlabankans árið 1996 en
þá létu yfir hundrað manns lífið.
Samtökin hafa ekki lýst yfir ábyrgð
á tilræðunum.
Thiruchelvam nam lögfræði við
Harvard-háskóla í Bandaríkjunum
og sat í sérskipaðri þingnefnd sem
vinnur að stjómarskrárbreytingum
sem binda eiga enda á blóðug þjóð-
emisátök í landinu.
koma 11,8 milljarðar frá Uppbygg-
ingarstofnun Evrópu og á næsta ári
mun hún veita tæpum 40 milljörð-
um til verkefnisins. Fjórðungur
þess fjármagns sem heitið var að
veita til uppbyggingarstarfsins í
Brussel, kemur frá Bandaríkjun-
um. Japanir hafa lofað tæpum
fimmtán milljörðum til uppbygg-
ingarinnar, Bretar 10,7 milljörðum
og Þýskaland 14 milljörðum. Önnur
rfld vildu ekki segja hversu miklu
fé þau hefðu heitið tfl starfans.
Embættismenn ESB, Alþjóða-
bankans og Bandaríkjanna sögðu
að uppbyggingarstarfið væri í sí-
felldri endurskoðun og því væri
erfitt áð meta nákvæmlega hversu
mikið fé þurfi til uppbyggingar-
starfsins til lengri tíma.
Ótímabær
andlátsfregn
AVRAHAM Burg, forseti ísra-
elska þingsins, kom sér í klípu í
þingsal í gær er hann lýsti því
yfir að þekktur þingmaður væri
látinn. Fyrr um daginn hafði
Burg, að sögn BBC, fengið sím-
hringingu og honum tilkynnt
um andlát Amnons Rubin-
steins, fyrrum ráðherra.
Maður sem kynnti sig sem
yfirmann taugadeildar Ha-
dassah sjúkrahússins hringdi í
skrifstofu þingsins til að koma
tíðindunum á framfæri.
Burg stöðvaði þegar þing-
fund og flutti Rubinstein, að
sögn þeirra er fundinn sátu, til-
finningaþrungin eftirmæli.
Nokkrum mínútum síðar
hljóp læknir þingsins inn á
þingfund og hrópaði: „Hann lif-
ir! Hann er ekki látinn“.
Burg sem sýnilega var miður
sín, lýsti því þá yfir að símtalið
hefði verið gabb.
Hófsamur leiðtogi
Tamfla myrtur
Colombo. Reuters.
Frelsisher Kosovo (UCK) hefur tögl og hagldir í héraðinu án formlegs umboðs
Prístina. New York Times.
FRELSISHER Kosovo (UCK) hef-
ur nú tekið nær öll pólitísk völd í
Kosovo-héraði í sínar hendur og
skipað ráðuneyti og sveitarstjómir,
tekið fyrirtæki og híbýli manna eign-
amámi og innheimt skatta og tolla-
gjöld. Telur New York Times að
UCK hafi náð svo sterku tangarhaldi
sem raun ber vitni vegna fjarveru al-
þjóðlegra löggæslusveita er fram-
fylgt geti ályktunum öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna (SÞ).
Þrátt fyrir að friðarsamkomulag
stríðandi fylkinga í Kosovo hafi kveð-
ið á um að SÞ muni skipa stjóm í hér-
aðinu og að liðsmenn UCK hafi ekki
lagalegan grundvöll til að hlutast til
um pólitísk mál í héraðinu, þá eru að-
gerðir UCK nú orðinn hlutur, og leið-
togar Frelsishersins ljá ekki máls á
að láta stjórntaumana í hendur SÞ,
heldur ræða þeir nú um samvinnu
UCK og SÞ á jafnræðisgrundvelli.
„Við munum starfa með SÞ. En
þetta er landið okkar og stjórnin er
okkar. Við munum vera við stjóm-
völinn uns kosningar era afstaðnar
og stjóm hefur verið skipuð til fram-
búðar,“ sagði Muje Gjonbajal, ný-
skipaður ráðherra uppbyggingar- og
þróunarmála í héraðinu.
Fjarvera löggæslumanna
veldur vandræðum
Skjótfengin völd liðsmanna
Frelsishersins eru talin koma í kjöl-
far þess að pólitískt mótvægi í hér-
aðinu er illa skipulagt og hafa menn
ekki getað komið sér saman um
hverjum beri að fara með forystu-
hlutverk. Þá skortir SÞ mannafla á
svæðinu til að taka við stjórn mála
og hafa tafir á komu alþjóðlegs liðs
löggæslumanna, sem aðildarríki SÞ
hafa heitið, gert fulltrúum SÞ erfitt
Ótti við nýtt samfé-
lag án laga og reglu
Hashim Thaci Bernard Kouchner
um vik. Friðargæslusveitir Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) hafa leit-
ast við - í fjarvera löggæslumanna
- að halda uppi lögum og reglu en
formlegt starfssvið þeirra og þjálf-
un er hins vegar ekki í ætt við
borgaralega löggæslu eða stjórn-
skipan.
Bernard Kouchner, yfirmaður SÞ
í Kosovo, sagði í samtali við New
York Times að hann vissi um brot
sem liðsmenn UCK stæðu fyrir og ít-
rekaði að SÞ störfuðu að því að út-
kljá þau mál. SÞ hafa gert ráð fyrir
að yfir 3.000 löggæslumenn komi til
starfa í Kosovo en um þessar mundir
eru aðeins 156 alþjóðlegir lögreglu-
menn í Kosovo. Bandarískir ráða-
menn hafa gagnrýnt SÞ harðlega
fyrir seinagang í málinu og
Kouchner, sem kom til Kosovo fyrir
aðeins tveimur vikum, sagði að skrif-
stofa sín væri nú að vinna að því að
leysa úr málum er varði eignarhald
og skattlagningu.
.Ástandið er ætíð þessu líkt eftir
frelsisstríð,“ sagði Kouchner. „Hlut-
irnir taka tíma og við viljum forða
því að út brjótist borgarastríð. Viss-
ir hlutar starfseminnar era fram-
kvæmdir af UCK og aðrir hlutar era
framkvæmdir í þeirra nafni. Við
verðum að starfa í sameiningu að því
að halda uppi lögum og reglu og
slíkt mun taka lengri tíma en tíu
daga.“
Ofbeldi vex hröðum skrefum
Þrátt fyrir að um 35.000 hermenn
friðargæslusveita NATO séu í hérað-
inu hefur ofbeldi vaxið hröðum
skrefum frá því Kosovo-Albanar
tóku að snúa til héraðsins á ný eftir
dvöl í flóttamannabúðum í Albaníu
og Makedóníu. Hafa Serbar í hérað-
inu orðið fyrir barðinu á Albönum er
telja sig eiga harma að hefna og hafa
híbýli fólks verið brennd og mönnum
rænt. Fjöldamorð á fjórtán Serbum
síðasta föstudag hefur
vakið ugg meðal
Serba sem óttast nú
mjög um öryggi sitt
og hefur fólk nú
áhyggjur af því að
Kosovo kunni að
breytast í samfélag án
laga og reglu, líkt og
Albanía síðustu árin.
„Einu pólitísku sam-
tökin sem hafa eitt-
hvert skipulag er
Frelsisherinn,“ sagði
Baton Haxhiu, rit-
stjóri Koha Ditore, út-
breidds dagblaðs með-
al albönskumælandi
Kosovobúa. „Þeir nýta
skipulagið til að ná völdum og munu
hljóta til þess stuðning lögreglu og
þjóðvarðsliðs sem þeir einir munu
stjórna. Það er erfiðleikum bundið
að breyta Albaníu í Kosovo, en mig
granar að það verði auðvelt að
breyta Kosovo í Albaníu. Með hverj-
um degi sem líður verður æ hættu-
legra að segja hug sinn.“
Liðsmenn UCK eiga, samkvæmt
friðarsamkomulagi stríðandi fylk-
inga, að afhenda friðargæslusveitum
vopn sín fyrir lok septembermánað-
ar. Heimildamenn innan NATO hafa
hins vegar tjáð New York Times að
hægt hafi gengið að fá UCK til að
fylgja fyrirmælum og að Frelsisher-
inn hafi falið mikið magn vopna.
í Prizren hafa þýskir friðargæslu-
liðar fundið miklar vopnabirgðir, um
tíu tonn alls, sem liðsmenn UCK
höfðu komið undan. Þá er framið að
meðaltali eitt morð á hverjum degi
og era flest fómarlambanna af
serbnesku bergi brotin. Liðsmenn
UCK hafa tekið stjómarbyggingar í
bænum eignamámi og hafa sett þar
upp skrifstofur sínar.
Óvíst hvort stjórnskipulag
UCK verður afnumið
Stjóm héraðsins er í höndum Has-
him Thaci, foringja Frelsishersins,
sem skipað hefur sjálfan sig sem for-
sætisráðherra Kosovo og mikinn
fjölda vina og frænda sinna í önnur
há embætti. Tilskipunum Thacis er
venjulega framfylgt af hópum ungra
liðsmanna UCK sem vara almenna
borgara við því að ef þeir fari ekki
eftir fyrirmælum muni þeir uppskera
barsmíðar eða dauða.
Thaci hyggst fara með stjóm hér-
aðsins uns almennar kosningar verða
haldnar og er vonast til þess að kosið '
verði innan næstu níu mánaða. Hins
vegar heftu- hann ekki viljað tjá sig um
hvort stjómskipulag UCK verði af-
numið svo SÞ geti farið með stjómina.
Framkvæmd og skipulag al-
mennra kosninga í Kosovo verður í
verkahring Öryggis- og samvinnu-
stofnunar Evrópu (ÖSE) en þær
hafa ekki verið tímasettar og er
talið að vel geti farið svo að sveitar-
stjórnarkosningar muni fara fram á
undan almennum kosningum. Telja
kunnugir að þetta merki að Thacis
gæti vel haldið völdum næstu tólf
mánuði.