Morgunblaðið - 05.09.1999, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Umferðaröngþveiti var ekki fyrir að fara í auðninni þó svo við vær- Enn eitt „bleiustopp". Ketill og Guðrún alsæl í eyðimörkinni.
um þarna enn á malbiki. Hér hefur Þórdís notað tækifærið til að
rétta úrsér meðan sú litla svaf.
A liðnu ári starfaði Ketill Sigurjóns- :•**>■-* .V,-
j- -■
son lögfræðingur í Astralíu við
framfylgd á löggjöf um gróður- r
og jarðvegsvernd. Hér segir frá ferðum
hans með fjölskyldunni um afskekktar l
nrt' * ',j7.
sveitir þessa fjarlæga lands.
, ■ *, ** ■ i*
wi.. ‘
•;•. V*
--*• .* . ►*. * * .
tjk £ ’+*•* - •* .
4 J
■ S
i; '/ .: - :-■>
Eðlan blátunga „heilsar" aðkomumönnum frá Fróni.
SNÁKURINN kom undan bfln-
um og hlykkjaðist hratt í átt að
gráum runnagróðrinum. Hann
var um fímm feta langur og
sverleikinn á við grannan úlnlið.
Þetta var greinilega sú tegund sem
Ástralir kalla „eastern brown sna-
ke“. Eins og nafnið gefur til kynna
eru þeir brúnleitir og finnast víða
um austanverða Ástralíu. Þeir eru
ábyrgir fyrir flestum slöngubitum í
landinu, enda talsvert algengir. Bit
er oft banvænt ef ekki tekst að
koma fómarlambinu undir læknis-
hendur innan nokkurra klukku-
stunda og gefa móteitur. Þórdís
hljóp í veg fyrir kvikindið til að
truíla það, svo ég næði mynd, en
þessar slöngur eru þekktar að ára-
sárgimi og því varaðist hún að fara
of nálægt. Guðrún Diljá, níu mán-
aða gömul dóttir okkar, sat í burð-
arpoka framan á mér og skildi
hvorki upp né niður í spenningi for-
eldranna. Og þeim „dímonska“ vai-
greinilega nóg boðið og lét sig
hverfa í skrælnaðan eyðimerkur-
gróðurinn.
Eyðilandið
Við voram stödd nálægt Mungo-
þjóðgarðinum í Nýju Suður-Wales í
Ástralíu, um 800 km vestur af Sydn-
ey. Þama er landið nánast alveg
flatt og afar gróðursnautt en stöku
klettar og sandöldur sjá um að
mynda landslag. Flestir Islendingar
hafa fengið sýnishom af þessum
dæmigerðu rauðu og gulleitu
áströlsku eyðimörkum í kvikmynd-
um og sjónvarpsþáttum, en ekkert
jafnast þó á við að upplifa auðnina
sjálfur. Við vegarslóðann lágu stór-
ar syfjulegar kengúrar og eðlur
skriðu löturhægt um í steikjandi
sólinni. Fyrstu skriðkvikindin sem
við sáum vöktu óskipta hrifningu og
gáfu tilefni til að stöðva bflinn og
rétta úr sér. Hrifningin var aftur á
móti ekki gagnkvæm; þegar íslend-
ingurinn gerðist nærgöngull var
blárri tungunni otað að honum með
háu hvæsi. Eðlur þessar draga nafn
sitt af tungulitnum og kallast „blát-
ungur“ (blue tongued shinks).
Einnig mátti sjá „drekaeðlur"
(dragon lizards) sem era alsettar
göddum á bakinu og sitja langtím-
um saman hreyfingarlausar í sólar-
hitanum.
Eftir því sem vestar dró varð
landið þurrara og slóðinn torfærari.
Af og til sáust fáeinar kindur og
virtust þær bara vel haldnar í þessu
eyðilandi. Fyrr á öldinni var blóm-
legur sauðfjárbúskapur mjög
stundaður á hinum úrkomusnauðu
sléttum í austurhluta Ástralíu.
Vatnsból era víða og þegar rignir er
landið fljótt að verða ótrúlega
grænt. Meðan ullarverð hélst sæmi-
lega hátt var þessi búskapur rekinn
með góðum hagnaði, en nú er öldin
önnur. Lækkandi ullar- og nauta-
kjötsverð hefur leitt til þess að
margir bændur hafa snúið sér að
ræktun hveitis og annarri akur-
yrlqu. Tii að þess háttar búskapur
sé mögulegur hefur þurft að byggja
mikil áveitukerfi og afleiðingarnar
hafa um margt verið hrikalegar.
Áveituframkvæmdir hafa leitt til
hækkunar á grannvatnsborði, sem
aftur leiðir til stóraukinnar seltu í
yfirborðslögum jarðvegs. Seltan
dregur úr frjósemi jarðvegsins og
fer afar illa með gróður. Engu að
síður teygir akuryrkjubúskapurinn
sig sífellt innar í landið og kvikfjár-
ræktin hopar.
Mungo-þjóðgarðurinn dregur
nafn sitt af uppþornuðu Mungo
stöðuvatninu. Fyrir tugþúsundum
ára var þama öðravísi umhorfs. Á
bökkum „vatnsins" hafa fundist leif-
ar af horfinni menningu og Ijóst að
áður fyrr lifðu Ástralíuírambyggjar
góðu lífi á þessum slóðum. Áldurs-
greining hefur sýnt að rekja má bú-
setu þeirra á svæðinu allt að 40 þús-
und ár aftur í tímann (þó svo þeir
fengju ekki ríkisborgararétt í eigin
landi fyrr en á 7. áratug þessarar
aldar!). Vegna mikfls jarðvegsrofs
era merkar mannvistarleifar sífellt
að koma í ljós og ferðamenn era
beðnir um að raska ekki neinu ef
þeir ganga fram á grafir eða aðrar
fomminjar. Þama er stórbrotin
náttúra en auðnin og flatneskjan
gera manninn afar smáan. Ástralir
kalla svæðið umhverfis Mungo „inn-
ganginn að auðninni", en vestur af
Mungo teygir eyðimörkin sig hund-
rað og þúsundir kflómetra yfir land-
ið þvert og endilangt.
Við röltum um sandskafla og prfl-
uðum upp á sérkennilega klettana,
sem erú sorfnir af veðri ái'þúsund-
anna. Guðrún Diljá naut þess að
sitja berfætt í fíngerðum sandinum
með nefið upp í vindinn, en hatt-
lausir foreldramir vora á góðri leið
með að fá sólsting. Þá var ekki ann-
að að gera en að drífa sig í litla kof-
ann okkar við afskekkt gistihúsið og
svolgra í sig einn ískaldan Melbour-
ne Bitter (Ástralir mega eiga það að
þeir bragga úrvalsbjór). Þar kom
agnarsmár kengúraungi hoppandi
til okkar og hnusaði forvitinn af
Guðrúnu Diljá, sem varð ekki um
sel. Reyndist þetta vera munaðar-
laus jafnaldri hennar, sem dóttir
gestgjafanna hafði tekið í fóstur eft-
ir að bfll hafði keyrt á móðurina
eina nóttina.
í ljósaskiptunum sátum við á ver-
öndinni og horfðum á blóðrauða sól-
ina síga í eyðimörkina. Það er um
þetta leyti sem kengúrarnar era
hvað sprækastar og hlakka til svala
næturinnar. Litlir „Joeyar" hopp-
uðu í kringum kofann og stungu
Þar kom agnar-
smár kengúruungi
hoppandi til okkar
og hnusaði forvit-
inn af Guðrúnu
Diljá, sem varð
ekki um sel
snoppunni ofaní poka mömmunnar
til að fá sér smá mjólkursopa
(Ástralir kalla kengúraungann
Joey). Guðrún litla var sofnuð i
fanginu á mömmu sinni; við létum
kengúranum eftir eyðimörkina og
drógum okkur í hlé. Eftir að hafa
fleygt lítilli eðlu úr rúminu og út
fyrir kofadymar var kominn tími á
að hvfla sólbakaðan skrokkinn.
Þetta var snemma vors (og vetur að
ganga í garð á norðurslóðum). Hita-
svækjan síðdegis var þvflík að við
gátum aðeins reynt að ímynda okk-
ur hvemig sólin grillar þessar slóðir
um hásumarið, sem er í janúar og
febrúar. Þar að auki verður þá allt
krökkt af litlum flugum, sem kallast
„bush flies“ og geta verið ansi að-
gangsharðar. Þar er komin ástæða
þess að sveitafólk í Ástralíu talar
gjarnan með tennurnar samanbitn-
ar; svo það fái ekki ófögnuðinn upp í
sig. Varirnar bærast vart þegar
gestur er boðinn velkominn: „G’day
mate - howr’ye going“? Senn fengj-
um við að heyra þessa ágætu kveðju
enn á ný; stefnan var sett á Denil-
iquin.
Af veðmálum og
sundsnákum
Deniliquin (,,Deni“) er þorp eða
lítill bær, um 300 km suðaustur af
Mungo. Bærinn liggur á mikilli
sléttu sem hentar vel fyrir sauðfé
og nautgripi. Erindi okkar þangað
var að heimsækja Roger Oxley,
vistfræðing og gróðureftirlitsmann.
Báðir störfuðum við fyrir ráðuneyti
í Nýju Suður-Wales, sem nefnist
„Department of Land and Water
Conservation" og fer með málefni
vatns-, gróður- og jarðvegsvemdar.
Roger reyndist vera hinn dæmi-
gerði dreifbýlis-Ástrali í jákvæð-
ustu merkingu. Afslappaður og
óformlegur, hæfilega fámáll, þægi-
lega gestrisinn og sést sjaldan öðra-
vísi en með kalda bjórdós í hendi.
Hann býr ásamt fjölskyldu sinni í
útjaðri bæjarins með Játvarðsána
(Edward River) í bakgarðinum.
Nokkur spölur er frá húsinu niður
að ánni, enda flæðir hún reglulega
yfir bakka sína eins og algengt er
með ár í Ástralíu. Á flæðilandinu
næst ánni vaxa tré, sem nefnast
„river red gum“, en þau finnast ein-
göngu á svæðum sem fara reglulega
undir vatn. Flæðilandið þarna var
u.þ.b. 150-200 metra breitt við ár-
bakkann þeim megin sem Roger
býr og „river red gum“ skógurinn
mjög þéttur.
Eins og venjulega eftir vinnu var
Roger að fá sér sundsprett í lygnri
ánni. Hann brá skjótt við kalli konu
sinnar, kom sér í gallabuxur og leð-
urstígvél og seildist í ísskápinn eftir
bjór handa gestunum frá Norður-
pólnum. Restinni af síðdeginu eydd-
um við á bökkum árinnar sötrandi
Victoria Bitter (eða VB upp á
áströlsku). Kyrrðin var aðeins rofin
af einni og einni bátskænu sem var
tilefni til veðmáls: Hversu margar
mínútur væra í að báturinn birtist
frá því skellirnir í utanborðsvélinni
heyrðust? Þess á milli mátti veðja
um það hvert okkar kæmi fyrst
auga á snák á sundi yfir ána. Áuð-
vitað varð Roger hlutskarpastur og
benti okkur hvar eitt kvikyndið
skellti sér fram af bakkanum og til
sunds. Þetta var svo sannarlega
ólíkt okkar ástsæla skeri norður í
Dumbshafi. Við ákváðum að sleppa
því að skola af okkur rykið í ánni.
Veðmál era vissulega stór hluti af
daglegu lífi Ástrala en þó aldrei eins
og þegar Melboume-kappreiðarnar
fara fram. Þann dag snýst allt þjóð-
félagið um þessi fáeinu (en glæsi-