Morgunblaðið - 05.09.1999, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
í Ehvador
✓
Olöf Daðey Pétursdóttir, sextán ára stúlka
úr Grindavík, kom heim síðsumars eftir
tæplega eins árs veru sem skiptinemi í
Suður-Ameríkuríkinu Ekvador.
Skapti Hallgrímsson forvitnaðist um
dvöl Olafar við miðbaug.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Ólöf Daðey í indíánamussu og með indíánahatt frá Ekvador.
r
ASTANDIÐ í Ekvador er mörg-
um Vesturlandabúanum afskap-
lega framandi en dvölin meðal
12 milljóna íbúa landsins var
mikil upplifun, segir Ólöf Dað-
ey. Tveir þriðju Ekvadora lifa
undir fátæktarmörkum og allsherjar-
verkfoll og mótmæli vegna dapurlegs
efnahagsástands settu svip sinn á
landið þann tíma sem Ólöf Daðey
dvaldi þar. Forseti landsins lýsti yfir
neyðarástandi um tíma í sumar.
Ólöf Daðey bjó í fjallabænum
Latacunga, sem er í um 3.000 metra
hæð yfír sjávarmáli; var ein sjö
skiptinema á vegum samtakanna
AFS þar í bæ og eini Islendingurinn.
Hún segir það hafa verið hálfgert
áfall að koma til landsins. „Menning-
in er svo frábrugðin því sem ég á að
venjast og það er svo mikið rusl út
um allt; fyrstu mánuðirnir fóru bara í
að aðlagast - og að læra spænskuna."
En henni fannst mjög gaman að
vera í Ekvador. „Æðislegt,“ eins og
hún orðar það. „Það gerist ekki á
hverjum degi annars staðar að mað-
ur mæti bíl þar sem kind er bundin
uppi á þaki!“
Dæmi um frábrugðinn hugsunar-
hátt nefnir Ólöf Daðey líka þegar
„mamma“ hennar náði í hana til höf-
uðborgarinnar, Quito, þegar
skiptinemarnir komu til landsins.
„Hún kom reyndar ekki strax. Eg
var orðin ein eftir og leist ekki beint
á blikuna. „Pabbi“ í fjölskyldunni
hafði dáið rúmu ári íyrr, en
„mamma“ mætti með einhverjum
manni sem ég hélt að væri kærastinn
hennar. Eg talaði enga spænsku og
skildi því ekki neitt og gat ekki spurt.
í einhverjum bænum á leiðinni heim
stoppuðum við, þau skruppu inn í
eitthvert hús en ég beið dn úti í bíl í
um það bil klukkutíma. Eg fór svo að
velta því fyrir mér eftir að við kom-
um heim hvers vegna kærastinn sæ-
ist aldrei þar, en komst svo að því
seinna að þetta var giftur maður,
sem „mamma“ hélt við!“ íslenska
stúlkan reiknar sem sagt ekki með að
„mæður“ taki á móti skiptinemum
með þessum hætti annars staðar...
Ekki umgangast indíána
Indíánar eru í meirihluta íbúa
Ekvador, en eitt af því sem Ólöfu var
stranglega bannað, meðan á dvölinni
stóð, var að umgangast þá og hún
mátti ekki eignast indíána eða sverf>
ingja að vinum. „Okkm- var sagt að
þeir væru hættulegir. Það var
greinilega litið niður á þá; indíánarn-
ir tala allir spænsku en líka sitt eigið
tungumál. Þeir eru ósnyrtilegri en
annað fólk þarna og greinilega fá-
tækari. Fólk segist þreytt á því hve
þeir betla mikið.“
Stjórnvöld í Ekvador gripu til
neyðaráætlunar í efnahagsmálum,
sem varð meðal annars til þess að
eldsneyti hækkaði mikið í verði og
margir bankar frystu auk þess inn-
stæður viðskiptavina sinna. Mikil
andstaða var meðal landsmanna við
aðgerðirnar og mikil mótmæli brut-
ust út um allt land. Slíkt hefur
reyndar verið algengt síðustu ár.
Útgöngubann var í Latacunga í
heila viku, allan sólarhringinn, þegar
ástandið þótti eldfímast. „Við vorum
heppin að „mamma“ var nýbúin að
gera mikil matarinnkaup þegar út-
göngubannið var sett á. Bílstjórar
voru í verkfalli á tímabili í sumar
þannig að strætisvagnar, leigubílar
og flutningabílar gengu ekki og um
tíma lokuðu þeir helstu vegum lands-
ins. Þá var erfitt að fá kjöt, korn og
hrísgrjón í Latacunga, en fólk í Quito
fann ekkert fyrir þessu. Þar var
alltaf nóg til.“
Hún segist ekki hafa orðið vör við
nein vandræði fyrr en í febrúar: „Þá
var verðbólga orðin mjög mikil, doll-
ari hafði hækkað mjög í verði og fólk
fór að tala um að verkfall skylli brátt
á. í mars urðu svo mjög sterk mót-
mæli, sem hófust í Quito og breidd-
ust hratt út. Þá varð allsherjarverk-
fall um allt land, ástandið var ekki
gott og mikið fjallað um það í frétt-
um. Þá var hugleitt að senda okkur
heim, en ekkert varð af þvi vegna
þess að ástandið lagaðist fljótlega.
Indíánarnir - sem eru mjög reiðir
efnuðu fólki - tóku sig svo seinna til
og mótmæltu sérstaklega. Mótmæli
þeirra þá hófust í Lataeunga, og til
að leggja áherslu á að þeim væri al-
vara kveiktu þeir í eigin markaði þar
í bæ - en af honum höfðu þeir lifí-
brauð sitt! Seldu þar ávexti, korn og
ýmis önnur matvæli. Þegar þeir urðu
svo sjálfír uppiskroppa gengu þeir
hús úr húsi í Latacunga og betluðu.
Þeir bönkuðu til dæmis upp á heima
hjá mér, einir tíu, en hafa líklega ver-
ið um hundrað á svæðinu og fóru í öll
hús í hverfinu. Og skilaboð þeirra
voru einfóld: þið verðið að gefa okkur
mat. Eg tæmdi því bara alla skápa og
gaf þeim þann mat sem við áttum.“
f þrjá tíma í felum undir bíl
„Fyrst eftir að mótmæli indíán-
anna hófust fóru þeir um í stórum
flokkum; þetta minnti á skrúðgöng-
ur, þeir voru með fána, prik og svip-
ur. Fólk í bænum mínum var hrætt
við þá og margir lokuðu alveg að sér.
Mikið var skotið af byssum og stein-
um kastað í mótmælaskyni. Lögregl-
an beitti þá táragasi gegn þeim og ég
varð einmitt vitni að því þegar þrír
indíánar voru skotnir til bana. Hópur
þeirra hafði verið að kveikja í og hóf
síðan skothríð að lögreglunni, sem
skaut á móti.“
Ólöf Daðey og aðrir skiptinemar á
vegum AFS fóru frá Ekvador í lok
júlí. „Skiptinemar frá Rotary misstu
af flugi frá Quito vegna þess að þeir
komust ekki til höfuðborgarinnar ut-
an af landi. Mestu ólætin stóðu í
fjóra eða fímm daga; þá voru óeirðir,
kveikt var í og þess háttar. Eitt
kvöldið var svo allt í einu hringt í
okkur og tilkynnt að við gætum
komist burt daginn eftir. Okkur sagt
að pakka niður strax um kvöldið og
vera tilbúin. Við vinkona mín fórum
þá að kveðja AFS-fólkið í borginni
og þegar við vorum á heimleið aftur
hafði hópur indíána kveikt í bíl á einu
torginu, og skyndilega var allt orðið
fullt af þeim þarna - þeir komu allt í
einu úr öllum áttum. Við vorum bara
tvær, báðar ljóshærðar - sem ekki er
mjög heppilegt þarna - og sáum
þann kost vænstan að hlaupa undir
bil og fela okkur. Okkur fannst þetta
mjög fyndið fyrst en hætti svo að lít-
ast á blikuna þegar við fórum að
heyra skothvelli og öskur. Það verð-
ur að viðurkennast að við urðum
hræddar, en við vorum samt aldrei í
mikilli hættu. En þetta hafði auðvit-
að áhrif á okkur.“
Daginn eftir segir hún indíána
hafa fylkt liði í Latacunga og gengið
af stað til höfuðborgarinnar, „en
þangað er tíu klukkustunda ganga.
Indíánar úr öðrum bæjum landsins
og úr frumskóginum bættust í hóp-
inn og þeir mótmæltu fyrir framan
ráðhúsið i Quito“.
Ólöf Daðey segir að eftir að yfír-
völd hafí lofað úrbótum hafí indíánar
hætt mótmælum sínum og gengið
heim á ný. „Ég var farin frá
Latacunga þegar þeir sneru heim, en
mér var sagt að aðrir bæjarbúar
hefðu klappað fyrir indíánunum þeg-
ar þeir komu aftur til bæjarins -
mótmæli þeirra urðu til þess að yfír-
völd bökkuðu og landsmenn gerðu
sér á ný vonir um að ástandið yrði
skaplegra.“
Vill verða læknir
Ólöf Daðey lenti í því í Latacunga
að aðstoða bandaríska lækna sem
komu þangað, en slík heimsókn er ár-
leg á vegum Rotary. „Ég var túlkur
fyrir þá; þeir töluðu ekki orð í
spænsku og sjúklingarnir ekki orð i
ensku. Vinkona mín, sem var í
Latacunga á vegum Rotary, átti að
vera með þeim en var of hrædd þegar
á hólminn kom. Leist ekki á að fara
inn á skurðstofuna. Læknarnir koma
á hverju ári og veita fátæku fólki
ýmsa aðstoð, fólki sem hefur ekki efni
á að leita sér læknisaðstoðar. Ég var
með þeim við ýmsar aðgerðir; einn
sjúklingurinn hafði brennst illa og
eyrað á öðrum var nærri dottið af, en
þeir gátu bjargað því. Mér fannst
þetta æðislegt; mig hefur lengi langað
til að verða læknir, og þetta dró ekki
úr þeim áhuga,“ segir Ólöf Daðey,
sem hóf nám í Menntaskólanum í
Reykjavík nú í haust.
Ymislegt í skólanum, þar sem Ólöf
Daðey stundaði nám í Latacunga, var
öðruvísi en hefðbundið getur talist.
„Það kom til dæmis oft fyrir að að-
eins tveir í bekknum gerðu heima-
verkefni og hinir hermdu eftir. Eins
var þetta í prófunum - og fólk komst
upp með það. Hugsunarhátturinn
þarna er allt öðruvísi en við eigum að
venjast." Ólöf Daðey er 16 ára, sem
fyrr segir, og var yngst skiptinem-
anna. Aðrir voru 17 og 18 ára, eins og
Ekvadorarnir í bekknum.
Skipulag segir hún líka af skorn-
um skammti. I hverri einustu viku
hafí til að mynda fallið niður tímar i
skólanum vegna þess að kennara
hafí vantað, og enginn kippt sér upp
við það. „Einhvern tíma var verið að
leita fyrir mig að skjölum á skrif-
stofu skólans og gekk illa. Ég spurði
í einfeldni minni hvort þau væru ekki
í fyrstu-bekkjar-skúffunni... Skúffu?!
Hvað meinarðu? Pappírarnir voru út
Með risaskjaldböku á
Galapagoseyjum, sem til-
heyra Ekvador en eru um 900
kílómetrum undan strönd
meginlandsins.
um allt í mörgum bunkum, og þegar
ég tók mig til einn daginn og flokk-
aði allt eftir bekkjum þótti ég gífur-
lega snjöll."
Sextán flengíngar
Margrét Kristín, tvíburasysth-
Ólafar Daðeyjar, dvaldi sem
skiptinemi á Sikiley á Italíu meðan
Ólöf var í Ekvador. „Við töluðum
stundum saman í síma, og það var
sniðugt að bera saman hvernig hún
upplifði tímann á Italíu við það sem
ég var að gera. Ekki nóg með það að
hún væri þarna suður frá heldur fór
kærastinn minn sem skiptinemi til
Bandaríkjanna; við skelltum okkur
öll. Og sinn er siður í landi hverju.
Italir eni skapbráðir og Margrét
Kristín fékk marga kinnhesta. Það
sem hún átti hins vegar einna erfíð-
ast með að venjast var að kyssa fólk í
tíma og ótíma! Ég kom 8. september
til fjölskyldunnar minnar í
Latacunga og á afmælinu mínu, tíu
dögum seinna, var ég flengd sextán
sinnum. Síðan var afmælissöngurinn
sunginn og eftir að ég hafði blásið á
kertin var hausnum á mér dýft ofan í
tertuna! Ég hafði ekki hugmynd um
að þetta tíðkaðist og brá því mjög.“
Knattspyrna bönnuð
Viðhorf kaþólikkanna í Latacunga
til þess að stúlkur stundi íþróttir eru