Morgunblaðið - 05.09.1999, Blaðsíða 18

18 B SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER1999
MORGUNBLAÐIÐ
í Hólminum
kusu þeir
allir íhaldið
s
Arið 1959 varð ungur maður
í Hólminum, Olafur Steinþórs-
son, altekinn óróa og ævin-
týraþrá. Hann tók sig upp
og hélt til Reykjavíkur, þar
sem hann hlaut sína fyrstu
eldskírn í pólitíkinni.
ÞETTA byrjaði allt í
Stykkishólmi. Ég var
nýfluttur í Hólminn
frá Flatey, þeirri
breiðfírsku nátt-
úruperlu. Mannlífið í
Stykkishólmi var ólíkt því sem ver-
ið hafði í Flatey og miklu nýtísku-
legra. Götuljós lýstu upp bæinn
eftir að dimma tók, hvern krók og
kima, en taktfastur niður díselvél-
anna sem sáu um raforkufram-
leiðsluna á þessum tíma, lá eins og
þykkt teppi yfir bænum, dag og
nótt. Að lokinni vinnu klæddust
Hólmarar í betri fötin og gengu um
göturnar með hálstau og voru í
rykfrökkum með Humphrey Bog-
art sniði. Þeir sem voru nýgiftir
eða áttu kærustur leiddu þær und-
ir hendi, ósköp mjúkt og penlega,
eins og þær væru úr postulíni frá
Bing og Gröndal.
Menn voru hættir að tala dönsku
á sunnudögum, en sjoppan hans
Björns gamla seldi heimalagaðan
^ rjómaís með örlitlu ívafi af neftó-
baki. Þessi uppskrift var svo vin-
sæl að ísinn hans Bjöms seldist
alltaf upp á augabragði. Það brást
ekki að klukkan átta á kvöldin
safnaðist saman hópur manna sem
stóð þétt í skjólinu undir veggnum
á verslun Sigurðar Agústssonar,
þar sem rætt var um veður, afla-
brögð og pólitík og ef skjólið var
ekki nóg undir búðarveggnum
hans Sigurðar þá færðu menn sig
til og tóku sér stöðu undir kaupfé-
lagsgaflinum. Þetta var nefnilega á
þeim tíma þegar allar nástrandir
áttu kaupfélag, hvað þá hærra
skrifaðir bæir og byggðarlög eins
og Stykkishólmur og það var út-
' breidd hjátrú, að í kaupfélögunum
væru góðu karlarnir en í kaup-
mannabúðum vondu karlarnir.
Þegar klukkan nálgaðist það að
verða níu fækkaði skyndilega á
götum og undir húsveggjum en þá
fóru fjölmargir í bíó. Þar áttu
sýslumaðurinn, bakarinn og sím-
stjórinn frátekin sæti og í stað
dönskunnar voru alltaf sýndar lit-
kvikmyndir á sunnudögum.
Snemma beygist
krókurinn ...
X , Ég hóf störf í frystihúsi Sigurðar
Agústssonar þingmanns Sjálfstæð-
isflokksins. Sigurður rak útgerð,
verslun og frystihús í Stykkishólmi
auk þingmannastarfanna og var
aðal burðarásinn í atvinnulífi bæj-
arins. Sigurður Ágústsson var vin-
sæll maður. Faðir minn og hann
voru vinir og hafði Sigurður verið
honum haukur í horni til margra
ára, þó ekki værum við orðuð við
íhaldið.
Á þessum fyrsta vinnustað mín-
um kynntist ég úrvalsfólki af báð-
um kynjum, allt frá ungum stelp-
um og uppí gamlar konur og frá
gömlum körlum niður í unga
sveina. Kynslóðabil var óþekkt fyr-
irbæri og allt líkara stórri fjöl-
skyldu. Því er ekki að leyna, að
þama skynjaði ég ný viðhorf og
skoðanir sem mér féllu vel og þeir
menn, sem reyndust mér best í
Hólminum að öðmm ólöstuðum
voru miklir sjálfstæðismenn. í
þessu sambandi verður ekki undan
vikist að nefna sérstaklega verk-
stjóra mína, þá Hörð Ásgeirsson
og Kristin Friðriksson, auk skrif-
stofustjóra Sigurðar, Víking Jó-
hannsson.
Þrátt fyrir góða vinnufélaga get-
ur það orðið leiðigjarnt til lengdar,
að flaka þorsk, daginn út og dag-
inn inn. Þegar við, nokkrir vinnu-
félagar og jafnaldrar, þóttumst
orðnir nógu fjáðir, báðum við um
frí og héldum í „menningarreisu"
til Reykjavíkur. Ekki þótti okkur
taka því að fara slíka ferð fyrir
minna en eina viku og tímann í
höfuðborginni notuðum við vel,
fórum í bíó klukkan þrjú, fimm, sjö
og níu, allt að þrisvar til fjórum
sinnum á ball í Vetrargarðinum
eða Þórskaffi og sátum þess á milli
yfir kakói, vöfflum og þeyttum
rjóma á Hressingarskálanum og
horfðum á stelpur. Þegar pening-
ana þraut var tekin fyrsta rúta
vestur, þar sem við vorum boðnir
velkomnir til starfa á ný, hressir
og endurnærðir, og við hófum þeg-
ar að safna fé fyrir næstu menn-
ingarreisu.
Vorið 1959 var ég orðinn altek-
inn einhverjum óróa og ævintýra-
þrá. Góður vinur minn, Guðjón Jó-
hannsson (Gaui á Höfðanum) hafði
spurt mig að því fyrr um veturinn,
hvað ég ætlaði að verða. Það varð
fátt um svör hjá mér. Þá sagði
hann Gaui að það hefði komið fyrir
bestu menn að draga slíka ákvörð-
unartöku alltof lengi. Loks þegar
þeir þóttust vita hvað þeir vildu
verða hefðu sumir verið komnir á
grafarbakkann og allt verið um
seinan.
Nokkru áður höfðu þau tíðindi
gerst í Stykkishólmi, að vinkona
mín, Birna Pétursdóttir, hafði
skroppið til höfuðborgarinnar, eins
og gerist og gengur. I þessari ferð
var Birna ráðin til að syngja með
hljómsveit Karls Jónatanssonar,
hljómsveit sem var áberandi í
skemmtanalífi höfuðborgarinnar,
og ekki nóg með það. Um hverja
helgi var mynd af Birnu í Moggan-
um, innanum landsfræga skemmti-
krafta. Það var ekki nema von að
Hólmarar væru upp með sér að
eiga dægurlagasöngkonu, sem
komin var í landsliðið. Með tilliti til
hve Birnu vegnaði vel í höfuðborg-
inni og þess sem hann Gaui hafði
sagt við mig um grafarbakkann, þá
ákvað ég að reyna eitthvað nýtt,
lagði frá mér flökunarhnífinn og
hélt til Reykjavíkur, á vit óvissu og
ókunnra öriaga.
Hjá góðu fólki...
Enn lá leið mín í „klærnar" á
íhaldinu. Mér bauðst starf í nýrri
kjörbúð sem hét JónskjÖr. Eigand-
inn var Jón Eyjólfsson, áður kaup-
maður í Stykkishólmi og faðir Eyj-
ólfs Konráðs Jónssonar, síðar rit-
stjóra Morgunblaðsins og þing-
manns Sjálfstæðisflokksins. Jón
var orðinn gamall maður þegar
þetta var, en hjartahlýr og
skemmtilegur og sem fyrr gall-
harður sjálfstæðismaður, sem setti
nú allt sitt traust á verslunarstjór-
ann. Jón og kona hans, frú
Sesselja, bjuggu í íbúð sinni yfir
versluninni. Stundum átti Jón
viskípela sem hann faldi frammi á
lager og sat um að dreypa á, þegar
fáir sáu til. Ef færi gafst lét frú
Sesselja flöskuna hverfa, en þegar
flaskan fannst ekki lá vel á Jóni. Þá
sveif hann um lagerinn á baðsloppi
og inniskóm, klappaði mér á bakið
á klukkustundar fresti, og spurði
frétta úr Hólminum.
Sannleikurinn er sá, að mér
leiddist í Jónskjöri. Mér fannst alls
ekki að ég væri í þeirri Reykjavík
sem ég þekkti best. Hverfið var í
uppbyggingu. Hvert sem litið var
sást ekki annað en moldarhaugar,
timburbúnkar, hálfbyggð hús og
geðstirðir eiginmenn á blöðruskó-
dum og þreyttar húsmæður með
krakkahóp í eftirdragi, heimtandi
nammi.
Þá var það einn daginn, að ég
var að lesa Morgunblaðið, en þar
auglýsti verslunin Vísir, á Lauga-
vegi 1, eftir afgreiðslumanni. Þá
fékk ég hugmynd, eina af þessum
hugmyndum sem ég fæ stundum
og verð að framkvæma, hversu
góðar eða slæmar sem þær eru.
Sem sé, hvernig væri að skipta um
vinnustað ef færi gæfist, væri það
nokkuð vitlaust? Það fannst mér
ekki. Ég gekk fyrir yfirmann minn,
verslunarstjórann og sagðist vera
svo sárþjáður af tannpínu, að ég
yrði að fara til tannlæknis tafar-
laust. Svarið sem ég fékk var það,
að „ef ég héldi að mér væri illt“ þá
skyldi ég éta aspirín. Ég sagðist
eiga fullan rétt á að leita læknis,
hringdi í leigubíl og yfirgaf vinnu-
stað minn með svip þess sem kval-
inn er á líkama og sál. Ég fór
skemmstu leið niður á Laugaveg
og var ráðinn og skyldi helst byrja
daginn eftir.
Nú hló mér hugur í brjósti.
Loksins var ég búinn að fínna þá
Reykjavík sem ég þekkti og kaupið
var hærra. Ég tók annan leigubíl
og hélt inn í Jónskjör. Þar kvaddi
ég Sesselju og Jón, þessi indælu
hjón sem óskuðu mér alls velfarn-
aðar, en verslunarstjóranum sagði
ég að samkvæmt læknisráði væri
ég hættur, steinhættur og kæmi
aldrei aftur. Það varð hvellur, en