Morgunblaðið - 14.09.1999, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 14. SEPTEMBER 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Geirharður í
Granaskjóli og
Neyðarástand í
viðskiptafræðideild
ríkisfjármálin
FJÁRMÁLARÁÐHERRA, Geir
Haarde, hefur orðið tíðrætt um ár-
angursríka stjórnun ríkisfjármála.
Hann neitar því að vísu ekki, að
rekstrarhalli hafi orðið á ríkissjóði á
árinu 1998 en telur það
ekki skipta máli. Mæli-
kvarðinn á góðan ár-
angur sé sá, að jöfnuð-
ur á lánareikningi sé já-
kvæður. Ríkissjóður
hafí verið að greiða nið-
ur skuldir.
Geirharður
í Granaskjóli
Til þess að gera flók-
ið mál einfalt skulum
við víkja frá ríkisfjár-
málum Geirs Haarde
og að fjölskyldufjár-
málum manns, sem við
skulum af einberri til-
viljun nefna Geirharð í
^ Granaskjóli. Á þeim er
stigsmunur en enginn eðlismunur.
Geirharður kallinn í Granaskjóli
er í viðskiptum við Landsbankann og
hefur verið lengi. Þar skuldar hann
umtalsverðar fjárhæðir en honum
tókst á sl. ári að lækka lítillega
skuldir sínar við Landsbankann. I
tilefni af því hélt Geirharður fjöl-
skyldufund. Fór hann þar mörgum
og fijgrum orðum um ráðdeild sína
og lagði fram viðskiptareikning sinn
við Landsbankann orðum sínum til
staðfestingar.
H Það, sem Geirharður kallinn í
Granaskjóli gleymdi að upplýsa fjöl-
skyldu sína um var, að hann skuldar
líka í íslandsbanka. Skuldin í ís-
landsbanka óx á sl. ári á sama tíma
og skuldin í Landsbankanum lækk-
aði. Og því miður fyrir Geirharð í
Granaskjóli og fjölskyldu hans þá
hækkaði skuldin í íslandsbanka
meira en skuldin í Landsbankanum
lækkaði. M.ö.o. heildarskuldir fjöl-
skyldunnar uxu þó skuldin í Lands-
bankanum hefði lækkað. Þetta skilur
hvert einasta mannsbarn, líka Geir
Haarde í fjármálaráðuneytinu, og
þykir ekki gott.
Geir Haarde í ráðuneytinu
^ Fjármálin hans Geirs Haarde í
^fjármálaráðuneytinu eru nákvæm-
lega í sömu stöðu og fjármál Geir-
harðs þess í Granaskjóli, sem búinn
var til í dæmisögunni hér á undan.
Þegar Geir Haarde ræðir um lækk-
un skulda ríkisins sést honum yfir
hluta málsins. Hann gleymir nefni-
lega því, að lífeyrisskuldbindingam-
ar, sem ríkissjóður safnaði á árinu
1998, jukust miklu meira en sem
nam því, sem aðrar bókfærðar skuld-
ir ríkissjóðs lækkuðu. Og lífeyris-
sjóðsskuldbindingar ríkissjóðs eru
ekkert nema nafnauðkenni á skuld-
um, sem ríkissjóður hefur stofnað til
og á hann falla. Ég man ekki betur,
en fjármálaráðherra hafi sjálfur rætt
um lífeyrissjóðsskuldbindingarnar
sem skuldir, sem þyrfti að semja um
hvernig greiða skyldi. Og þessar
skuldir ríkissjóðs uxu um 30 þúsund
milljónir króna á árinu 1998 sam-
kvæmt upplýsingum fjármálaráðu-
neytisins sjálfs.
Einfalt reikningsdæmi
Þótt ríkisreikningur sé nokkuð
flókið og yfirgripsmikið plagg er til-
tölulega einfalt að lesa úr honum
þannig að hver og einn geti skilið.
Samkvæmt umræddum reikningi
hafði ríkissjóður til ráðstöfunar 24
^þúsund milljónir króna á árinu
1998. Af þessari fjárhæð voru 12
milljarðar króna komnir frá rekstri,
5 milljarðar króna vegna eignasölu
umfram eignakaup, 3 milljarðar
króna, sem innheimt lán voru um-
fram veitt lán og 4 milljarðar króna
vegna annars.
Þessum fjármunum var ráðstafað
jþannig, að 15 milljörðum var varið
til þess að greiða niður langtímalán
og geymdir í sjóði teljast vera 9
milljarðar króna. Samtals 24 millj-
arðar kr.
Á sama ári féllu á ríkissjóð vegna
lífeyrisskuldbindinga 30 milljarðar
króna. Þar af eru 10 vegna endur-
mats á lífeyrisskuld-
bindingum frá fyrri tím-
um og 20 milljarðar
króna vegna reksturs
ársins 1998.
Upp í þessa skulda-
hækkun á fjármálaráð-
herra þá 9 milljarða
króna, sem teljast vera í
sjóði.
Heildaraukning
skulda ríkissjóðs á árinu
1998 nam því 21 millj-
arði króna og þar af 11
milljarðar króna aðeins
vegna ársins 1998 ef
sleppt er að telja með
endurmat vegna áður
áfallinna skuldbindinga.
Þetta er nú ekki
glæsilegur árangur hjá Geirharði
mínum í Granaskjóli!
Áfram safnað skuldum
Þannig heldur ríkissjóður ótrauð-
ur áfram að safna skuldum svo millj-
örðum skipth- á hverju einasta ári.
Ríkisfjármál
Þegar Geir Haarde
ræðir um lækkun
skulda ríkisins, segir
Sighvatur Björgvins-
son, sést honum
yfir hluta málsins.
Rekstrarhalli síðasta árs upp á 9
milljarða króna er enn ófjármagnað-
ur. Jafnvel á þenslutímum þegar rík-
istekjur vaxa um fleiri prósentustig
árlega umfram áætlanii', tekst vara-
formanni Sjálfstæðisflokksins ekki
að reka ríkissjóð með afgangi og
stöðva skuldasöfnunina.
Varaformenn Sjálfstæðisflokksins
hafa nú stjórnað ríkisfjármálum í á
níunda ár. Nauðsynlegt er að fá skýr
svör fjármálaráðuneytisins við því,
hversu mikið skuldir ríkissjóðs hafa
vaxið á þeim árum.
Þjóðsagan um styrka og ábyrga
stjórn Sjálfstæðisflokksins á ríkis-
fjármálunum er nefnilega ekkert
nema það. Nefnilega þjóðsaga.
Höfundur er formaður Alþýðu-
flokksins og þingmaður Samfylk-
ingarinnar.
ÍSLANDSDEILD Amnesty
International hefur ritað forsætisráð-
herra bréf vegna ástandsins á Austur-
Tímor, sem aðili að Sameinuðu þjóð-
unum ber ísland ábyrgð á því að ör-
yggi Austur-Tímorbúa verði tryggt.
Islandsdeild Amnesty Internation-
al tekur nú þátt í sérátaki samtak-
anna sem miðar að því að tryggja ör-
yggi íbúa Austur-Tímor, samtökin
hafa nú í fyrsta sinn gefíð út skyndi-
aðgerð þar sem farið er fram á að ör-
yggi heillar þjóðar sé tryggt, áður
hafa samtökin fyrst og fremst gefið
út skyndiaðgerðir vegna einstaklinga:
Háttvirti forsætisráðherra.
Islandsdeild Amnesty Internat-
ional hefur miklar áhyggjur af ör-
yggi íbúa Austur-Tímor. Vopnaðir
stuðningshópar indónesískra stjórn-
valda og hermenn indónesíska hers-
ins hafa framið hroðaleg mannrétt-
indabrot á síðustu vikum. Óþekktur
fjöldi íbúa Austur-Tímor hefur verið
drepinn, þúsundir hafa flúið til fjalla
og tugir þúsunda hafa verið hraktir
til Vestur-Tímor. Amnesty
International hefur heimildir fyrir
HÁSKÓLI íslands
telst vera æðsta
menntastofnun þjóð-
arinnar. Það er því
ekki óeðlilegt að þær
kröfur séu gerðar til
skólans að hann veiti
fyrsta flokks mennt-
un. Það er að minnsta
skoðun okkar, fulltrúa
Vöku í Stúdentaráði
Háskóla Islands. Við-
kvæmt jafnvægi er
milli þess að tryggja
gæði námsins og full-
nægjandi fjölbreytni.
Til þess að þessu jafn-
vægi sé ekki raskað er
mikilvægt að ekki sé
gengið of hratt í breytingar sem
auka álag á deildirnar.
Staða HÍ hefur breyst á síðustu
árum með tilkomu nýrra skóla á há-
skólastigi. Þessi aukna samkeppni
hefur leitt til þess að stjórnendur
HÍ hafa gert ýmsar breytingar á
skipulagi sínu til að verða sam-
keppnishæfir við hina nýju skóla.
Viðskipta- og hagfræðideild HÍ er
sú deild sem mestar breytingar hef-
ur gert enda er mikið framboð á
viðskiptatengdu námi. Meðal ann-
ars var haustið 1996 boðið í fyrsta
skipti upp á B.S. nám en áður var
aðeins boðið upp á 4ra ára nám til
Cand.oecon. gráðu. Haustið 1997
var að auki byijað að bjóða upp á
M.S. gráðu. I haust er í fyrsta skipti
boðið upp á Diploma nám sem er 45
eininga nám og lýkur með Diploma
gi-áðu. Þessar breytingar eru vissu-
lega lofsvert framtak í þá átt að
auka samkeppnishæfni Háskólans í
viðskiptanámi.
Sprenging í nemendafjölda
Þessar breytingar hafa gert það
að verkum að stúdentum hefur
fjölgað í viðskiptafræði á síðustu ár-
um og í haust, með tilkomu Diploma
námsins, varð sprenging í aðsókn.
Fyrsta árs stúdentum í viðskipta-
fræði fjölgaði næstum um helming á
milli ára og eru þeir nú tæplega sex
hundruð talsins.
Stjómendur viðskiptafræðideild-
arinnar ákváðu að kenna þessum
sex hundruð stúdentum í einu lagi í
stærsta bíósal landsins, sal 1 1 Há-
skólabíói. Þótt að salurinn sé vel
tæknilega búinn þá hentar hann
engan veginn til kennslu vegna
stærðar. Auk þess verða stúdentar
að sitja með bækumar í kjöltum sér
þar sem engin borð em í salnum.
Eins gefur það augaleið að kennslan
er afar ópersónuleg og gefur ekki
mikla möguleika á frjóum skoðana-
skiptum eða öðru kryddi í tilveruna.
Meðal kennslugreina á fyrsta ári í
viðskiptafræði eru rekstrarhag-
því að sjálfstæðissinnar sem flúið
hafa til Vestur-Timor hafi verið
handteknir og drepnir.
Einu alþjóðlegu eftirlitsmennirnir
sem eftir eru á Austur-Tímor er 200
manna starfslið UNAMET (United
Nations Assistance Mission to East-
Timor) og fáeinir blaðamenn, sem
allir hafast við í híbýlum UNAMET í
Dili. Matarbirgðir þeiira em á þrot-
um og vatn af skornum skammti. St-
arfsmenn mannréttindasamtaka
hafa verið hraktir frá landinu og
þannig hefur indónesíski herinn
tryggt að engin vitni eru að þeim
voðaverkum sem framin era.
Árið 1975 hertók Indónesía Aust-
ur-Tímor og hafa indónesísk yfirvöld
allar götur síðan virt mannréttindi
að vettugi og framið alvarleg mann-
réttindabrot á Austur-Tímor þ.ám.
aftökur án dóms og laga, pyndingar
og „mannshvörf". Sameinuðu þjóð-
irnar hafa aldrei viðurkennt Austur-
Tímor sem hluta af Indónesíu og Is-
land hefur ítrekað á vettvangi Sa-
meinuðu þjóðanna lýst yfir stuðningi
við sjálfstæði Austur-Tímor.
fræði I og stærðfræði I.
í þessum fögum er mjög
mikilvægt að nemendur
fái þjálfun í úrlausn
dæma og era sérstakar
kennslustundir lagðar
undir þá vinnu. Vegna
þess fjölda sem nú sæk-
ir viðkomandi tíma eru
slíkir tímar nú aðeins
einu sinni í viku og þá í
rúman hálftíma í senn.
Eins og til þess að bæta
gráu ofan á svart þá hef-
ur verið ákveðið að
skipta hópnum ekki upp
fyrir dæmatímana, eins
og venjan er, heldur
vera með einn tíma fyrir
alla og þá í sal 1 í Háskólabíói. Áður
vora um þrjú hundruð manns í
hverjum kúrsi og þá þótti henta að
Viðskiptanám
Ljóst er, segir Ólöf
Hildur Pálsdóttir, að
aðbúnaður viðskipta-
fræðinema sem nú
*
hefja nám í HI er mun
verri en áður.
skipta hópnum upp fyrir dæma-
kennslu. Fyrirlestrar fóru fram í sal
2 í Háskólabíói og þótti flestum nóg
um fjöldann þar.
Ljóst er að aðbúnaður viðskipta-
fræðinema sem nú hefja nám í Há-
skólanum er mun verri en áður og
nauðsynlegt er að grípa til ein-
hverra ráða til þess að bæta úr nú-
verandi ástandi.
Aðstaða stúdenta versnar
Þær breyttu aðstæður sem nú
ríkja í viðskiptafræðiskor vora að
mestu leyti fyrirsjáanlegar. Vera
má að aukning aðsóknar hafi verið
meiri en gert var ráð fyrir í upphafi
en strax hefði átt að vera ljóst að
allar hefðbundnar ráðstafanir
ganga ekki lengur. Það er að vísu
svolítið kaldhæðið þar sem í þessari
deild er m.a kennt hvernig best er
að reka fyrirtæki og stofnanir.
Aðstöðuleysið kemur ekki ein-
ungis fram í fyrirlestrasölum.
Tölvukostur stúdenta hefur um
nokkuð skeið verið í umræðunni.
Jafnvel fyrir þá miklu fjölgun sem
orðið hefur í viðskiptafræðinni var
aðgangur viðskiptafræðinema að
tölvukosti Háskólans mjög tak-
markaður, einkum á háannatíma.
Nú sjá stúdentar fram á enn
þrengri kost og vaknar þá enn upp
spumingin um hvort of geyst hafi
í janúar sl. lýsti Habibe, núverandi
forseti Indónesíu, því yfii- að íbúar
Austur-Tímor skyldu ákveða eigin
framtíð. Indónesía, Portúgal og Sa-
meinuðu þjóðirnar undirrituðu sam-
komulag um framtíð Austur-Tímor í
New York 5. maí á þessu ári. I sam-
komulaginu er kveðið á um að
UNAMET skyldi skipuleggja kosn-
ingarnar og indónesísk yfii'völd áttu
að tryggja að kosningarnar færu frið-
samlega fram og íbúar landsins nytu
fyllsta öryggis. Kosningamar fóra
fram 30. ágúst sl., og niðurstaðan var
sú að mikill meirihluti studdi sjálfi
stæði Austur-Tímor frá Indónesíu. I
samkomulaginu var einnig kveðið á
um að ef Austur-Tímorbúar kysu
sjálfstæði skyldu Sameinuðu þjóðirn-
ar tímabundið hafa yfirráð yfir Aust-
ur-Tímor þ.e.a.s. fram að fullu sjálf-
stæði landsins.
Frá því að niðurstöður kosning-
anna voru kunngerðar hinn 4. sept-
ember sl. hafa vopnaðir stuðnings-
hópar indónesískra stjórnvalda í
samvinnu við indónesíska herinn far-
ið um landið ógnandi og myrðandi
fólk. Aðgerðir þessara hópa og
indónesískra stjórnvalda era skýrt
brot á samkomulaginu frá 5. maí.
verið farið í aukningu námsfram-
boðs á kostnað gæðanna.
Nokkrar einfaldar lagfæringar
hefði verið auðvelt að gera s.s. að
skipta fyrirlestrahópunum upp eftir
námsleiðum. Sú hugmynd kom upp
hjá stjórnendum viðskipta-
fræðiskorar en kennarar viðkom-
andi kúrsa voru látnir ráða því
hvort þeir vildu ljúka þessu af í einu
lagi eða kenna hópnum tvisvar. Nið-
urstaðan er ljós og víst er að hags-
munir stúdenta vora hafðir að engu.
Kæruleysi í
hagsmunavörslunni
Ef deildin ætlar sér að bjóða upp
á alla þessa möguleika og kosti í
námi þá verður að bæta aðstöðu
nemenda og kennslufyrirkomulag.
Fulltrúar Vöku bára þetta upp á
Stúdentaráðsfundi þann 15. júlí, um
leið og fregnir bárust af fyrirætlun-
um viðskipta- og hagfræðideildar.
Það var ósk Vöku að þetta mál yrði
endurskoðað og að vinna færi í gang
sem hefði það að markmiði að finna
aðra lausn áður en kennsla hæfist
nú í haust. Að frumkvæði Vöku þá
ályktaði SHÍ um að skora á stjórn
viðskipta- og hagfræðideildar að
finna aðra lausn I þessu máli og að
menntamálanefnd SHÍ myndi
fylgja málinu eftir. Þetta var ítrek-
að á næsta Stúdentaráðsfundi og
síðan á stjómarfundi Stúdentaráðs.
Starfsmenn Stúdentaráðs bragðust
því að fylgja málinu eftir. Sam-
kvæmt heimildum mínum barst
deildarforseta erindið þann 6. sept-
ember sl. og kennsla þá hafin. Ég
tel hér um allstórt hagsmunamál
stórs hóps nemenda að ræða og því
sæta vinnubrögð formanns og fram-
kvæmdastjóra Stúdentaráðs furðu.
Það er vonlegt að forsvarsmenn
deilda í Háskólanum átti sig ekki á
óánægju stúdenta ef ekki er hægt
að treysta forsvarsmönnum þeirra
til að koma skilaboðunum á fram-
færi. Einnig hlýtur að vera
áhyggjuefni fyrir stúdentaráðsliða,
og stúdenta í heild, ef lýðræðislegur
vettvangur þeirra er háður henti-
semi meirihlutans og ekki er hægt
að treysta á að starfsmenn Stúd-
entaráðs nenni að standa í því að
fylgja ákvörðunum ráðsins eftir.
Vera má að mótmæli Stúdenta-
ráðs frá 15. júlí hefðu engu breytt.
Það fáum við aldrei að vita. Hitt vit-
um við að sex hundrað stúdentar
við Háskóla íslands fengu ekki
þann stuðning frá skrifstofu Stúd-
entaráðs sem þeir eiga skilið og
treysta á. Svo er kæraleysi meiri-
hlutans um að kenna.
Höfundur situr í Stúdentaráði fyrir
hönd Vöku og er 4. árs nemi í Við-
skiptafræði HI.
í ljósi þeirra voðaverka sem fram-
in hafa verið óttast Amnesty
International um öryggi íbúa Aust-
ur-Tímor. Sameinuðu þjóðirnar eru
aðili að samkomulaginu sem undir-
ritað var 5. maí og ber því að tryggja
að ákvæði þess séu virt. Sameinuðu
þjóðirnar verða að axla ábyrgð sína
gagnvart íbúum Austur-Tímor. íbú-
ar landsins sýndu mikið hugrekki
með virkri þátttöku í kosningunum
30. ágúst, þrátt fyrir fjölmörg dæmi
um morðhótanir og þvinganir.
ísland er eitt aðildarríkja Samein-
uðu þjóðanna og því fer íslandsdeild
Amnesty International fram á það
við yður og ríkisstjórn yðar áð skýra
frá hver áform stjórnarinnar eru til
að tryggja rétt íbúa Austur-Tímor.
Einnig hvetur Islandsdeild Amnesty
International ríkisstjórn íslands til
að stuðla með virkum hætti að tafar-
lausri stöðvun allra flutninga til
Indónesíu á hergögnum, öryggistól-
um og tækjum sem líklegt er að not-
uð verði til mannréttindabrota af
hálfu hers og lögreglu. íslandsdeild
Amnesty International hvetur ríkis-
stjórn Islands til að stuðla að slíku
banni á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna og Evrópuráðsins.
Sighvatur
Björgvinsson
Opið bréf vegna A-Tímor
Ólöf Hildur
Pálsdóttir