Morgunblaðið - 23.10.1999, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ
34 LAUGARDAGUR 23. OKTÓBER 1999
Reykingar
Fikt hjá krökkum tengt
áhyggjum af þyngd
Lyf
Kalsíumblokkarar sem
getnaðarvörn
Geðkvillar
Streituröskun meðhöndl-
uð með lyfjagjöf
Vimuefni
Vara þarf ungmenni
reglulega við „sniff!“
Mun meiri virkni
hjá konum
streituröskun
Ráðgjafarnefnd FDA tekur fram,
að þótt lyflð hafi skilað árangri í til-
viki Soaves virðist það einungis
virka á streitröskun hjá konum,
ekki körlum. Sérfræðingar í heil-
brigðismálum segja að leyfisveiting-
in verði til þess að beina athygli að
streituröskun í kjölfar áfalls og að
fleiri læknar fari að gefa lyfið og
sjúklingar verði sáttari við það.
Sérfræðingar hafa hrósað fram-
leiðanda Zoloft, lyfjafyrirtækinu
Pfeizer, fyrir að leita eftir samþykki
FDA fyrir útvíkkun á notkun lyfs-
ins. En það er eftir töluverðu að
slægjast fyrir Pfeizer. Zoloft er
næstmest selda lyfið sem fyrirtækið
framleiðir, næst á eftir blóðþrýst-
ingslyfinu Norvasc. Talið er að
Reuters
Forðum var talið að streituröskun legðist einungis á fyrrverandi hermenn sem upplifað hefðu hörmungar
stríðsátaka en nú er vitað að þessi geðræni kvilli getur þjakað venjulegt fólk sem orðið hefur fyrir áföllum.
Zoloft muni seljast fyrir 2,1 milljarð
Bandaríkjadollara, eða sem svarar
rúmlega 153 milljarða króna, á
þessu ári, í samkeppni við ýmis önn-
ur þunglyndislyf sem önnur fyrir-
tæki framleiða.
Tekjurnar auknar
Vegna þess hversu svipuð þung-
lyndislyf eru reyna framleiðendum-
ir að gera greinarmun á þeim með
því að fá leyfi til að nota þau gegn
öðrum kvillum en þunglyndi. Fram-
leiðandi lyfsins Paxil, SmithKline,
hefur fengið leyfi til að markaðs-
setja það sem lyf við félagslegri
fælni, eða sjúklegri feimni, og fram-
leiðandi Prozac, Eli Lilly, hefur far-
ið fram á leyfi frá FDA til að selja
lyfið sem meðal við alvariegustu
einkennum fyrirtíðarspennu.
Utvíkkun á notkun lyfs er ein al-
gengasta aðferð lyfjafyrirtækja til
að auka tekjur sínar. Það er mun
ódýrara og talsvert áhættuminna en
að þróa nýtt lyf. Sérfræðingar segja
að leyfi fyrir víðtækari notkun muni
auka sölu á Zoloft. Það sem meira
sé um vert, leyfið muni auðvelda
Pfeizer að eiga góð samskipti við
geðlækna.
Sérfræðingar leggja áherslu á
það, að Zoloft verki á einkenni
streituröskunar, en lækni ekki kvill-
ann. Einungis samtalsmeðferð geti
komið að fullum notum. Rannsókn,
sem Pfeizer kostaði, leiddi í ljós, að
sjúklingar sem tóku lyfið höfðu mun
færri einkenni streituröskunar en
þeir sem tóku lyfleysu. Algengustu
aukaverkanimar voru svefnleysi og
þurrkur í munni.
Fyrsta lyfið
New York. AP.
EFTIR að hafa horft upp á einn
undirmanna sinna láta lífið við
skyldustörf varð bandaríski slökkvi-
liðsstjórinn John Soave hlédrægur,
átti í erfiðleikum með svefn og
minningar um atburðinn sóttu á
hann. Læknar greindu hann með
streituröskun í kjölfar áfalls, geð-
rænan kvilla sem einu sinni var að-
eins talinn hrjá fyrrverandi her-
menn, en nú er vitað að milljónir
manna, sem lenda í bílslysum, er
nauðgað eða verða fyrir annars kon-
ar áföllum, þjást af þessum kvilla.
Einn þátturinn í meðferðinni,
sem Soave hlaut, var lyfið Zoloft,
sem var fyrst farið að nota fyrir sjö
árum við meðhöndlun þunglyndis. I
kjölfar góðs árangurs af notkun
lyfsins er talið að síðar á árinu
verði það fyrsta lyfið sem banda
ríska matvæla- og lyfjaeftirlitið
(FDA) veitir leyfi fyrir sem lyfseð-
ilsskyldu lyfi við streituröskun í
kjölfar áfalls.
við
Blóðþrýst-
ingslyf virk-
ar sem getn-
aðarvörn
Modical Tribunc News Service.
MILLJÓNIR karla kunna að
vera að taka getnaðarvarnarpill-
ur án þess að vita af því. Kals-
íumblokkarar, sem eru lyf sem
oft er gefið við háum blóðþrýst-
ingi, hafa einnig þau áhrif að
koma í veg fyrir að sæðisfrumur
frjóvgi egg, samkvæmt niður-
stöðum nýlegrar rannsóknar.
Susan Benoff, við læknadeild
New York-háskóla, og sam-
starfsfólk hennar, uppgötvaði
þessi tengsl eftir að í ljós kom að
margir eldri menn gátu ekki
getið börn með seinni, yngri
konum sínum. Höfðu þeir þó átt
böm með fyrri konum sínum, og
sæðisfrumur þeirra virtust eðli-
legar við fyrstu skoðun.
En þegar mennirnir voru
settir á önnur háþrýstingslyf, í
samráði við lækna þeirra, fylgdi
getnaður í kjölfarið. „Þess
vegna köllum við þetta um-
breytta gerð af getnaðarvörn,“
sagði Benoff. Niðurstöðurnar
sanna þó ekki að menn geti not-
að kalsíumblokkara í stað ann-
arra getnaðarvarna.
David Keefe, sérfræðingur í
frjósemislækningum, sagði að
jafnvel þótt kalsíumblokkarar
muni ekki reynast virk getnað-
arvörn hafi rannsóknin veitt
nýja þekkingu á sæðisfi'umum
og það kunni að leiða til fram-
fara í meðferð á ófrjósemi karla.
Benoff sagðist ekki reikna
með að lyfjafyrirtæki yrðu of
áköf í að þróa getnaðarvörn á
forsendum þessarar niðurstöðu.
Afhverju stafar nefstífla?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Undanfarin ár hef ég haft
óþægindi á næturnar af því að ég er alltaf
með stíflu öðrum megin, þeim megin sem
ég ligg. Þetta er stífla sem ég held að stafi
ekki af slími, frekar jafnvel af bólgu....veit
þó ekki fyrir víst, en ég get ómögulega
snýtt þessu burt. Stundum nægir jafnvel
fyrir mig að standa upp smástund og þá
losnar þetta en kemur um leið aftur þegar
ég leggst niður. Ég er ofnæmissjúklingur,
með grasaofnæmi á háu stigi, sérstaklega
fyrir ári þegar ég var ófrísk, þá lokaðist
nefið gjörsamlega þannig að ég átti erfitt
með að kyngja, jafnvel að drekka var
ofraun!! Nú þegar ég tek ofnæmispillu
daglega er þetta vandamál ekki til staðar,
eiginlega einkennalaus allan daginn, aðeins
næturnar eru áfram erfiðar og þetta getur
haldið fyrir mér vöku. En svona hefur
þetta verið á veturna líka, þannig að þetta
er örugglega ekki grasaofnæmið einungis
sem veldur þessu og ég jafnvel efast um að
þetta sé ofnæmi því það hverfur ekki þó ég
taki ofnæmispillurnar. Með fyrirfram
þökk.
Svar: Þessi óþægindi gætu stafað af of-
næmisbólgum í nefi með nefbólgusepum og
Nefsepar
best er að fara til læknis, t.d. sérfræðings í
háls-, nef- og eyrnasjúkdómum, til að fá
sjúkdómsgreiningu og ráðleggingar um
meðferð. Læknirinn getur þá einnig metið
hvort ástæða sé til að fjarlægja sepa úr
nefholi. Að fjarlægja slíka sepa er tiltölu-
lega lítil og hættulaus aðgerð en separnir
hafa vissa tilhneigingu tO að koma aftur
með tímanum.
Nefbólgusepar eru einnig kallaðir
nefsepar eða pólýpar. Þeir stafa langoftast
af ofnæmiskvefi en geta einstöku sinnum
myndast við sýkingu í nefinu. Þeir eru
dropalaga, geta orðið nokkrir millimetrar í
þvermál og eru oftast staðsettir þar sem
kinnbeinaholurnar opnast inn í nefholið.
Ekki er ástæða til að fjarlægja nefsepa
nema þegar þeir valda óþægindum og
lyfjameðferð dugir ekki lengur.
Ofnæmiskvef er algengt vandamál sem
hrjáir þúsundir íslendinga. Það er af
tveimur megingerðum, árstíðabundið of-
næmiskvef og ofnæmiskvef sem varir allt
árið. Árstíðabundið ofnæmiskvef stafar
venjulega af frjókornaofnæmi og þegar
mikið er af viðkomandi frjókornum í and-
rúmsloftinu fær einstaklingurinn óþægindi
frá nefi og augum. Ofnæmiskvefí sem varir
allt árið fylgja stöðug óþægindi sem eru þó
mismikil og eru að mestu bundin við nefið
en orsökin er oftast ofnæmi fyrir rykmaur-
um, fiðri, dýrum eða öðru í umhverfi sjúk-
lingsins.
Ofnæmiskvef (af báðum gerðum) getur
verið vægur kvilli en hjá sumum er það al-
varlegur sjúkdómur sem hefur veruleg
áhrif á allt líf sjúklingsins. Óþægindin sem
geta fylgt ofnæmiskvefi eru hnerrar, nef-
rennsli, tárarennsli og kláði eða sviði í
munni, nefi, augum og koki. Verkur í enni
eða andliti, nefstífla, minnkað lyktarskyn,
pirringur, lystarleysi, þunglyndi og svefn-
leysi koma einnig fyrir og með tímanum
getur einnig fylgt þessu hósti og astmi.
Ofnæmiskvef getur leitt til myndunar á
sepum í nefi eins og áður var getið. Með-
ferð á ofnæmiskvefi og nefsepum byggist
fyrst og fremst á því að gefa nefúða sem
inniheldur stera en stundum þarf þó að
grípa til annarrar meðferðar, einkum í upp-
hafi (sýklalyf, steratöflur eða andhistamín-
lyf). Sterar sem gefnir eru á þennan hátt
verka einungis staðbundið og eru því
hættulausir til langtímameðferðar. Stera-
gjöfín hefur þau áhrif að bólga og bjúgur í
nefslímhúðinni minnkar og nefsepar, ef þeir
eru til staðar, minnka.
Ef lyfjagjöf dugir ekki til að halda
nefsepum í skefjum getur þurft að fjar-
lægja þá og er það frekar lítil aðgerð. Ef
ofnæmisvaldurinn er þekktur er stundum
hægt að forðast hann og þeir sem reykja
ættu að hætta því án tafar. Það er athyglis-
vert að þeir sem eru með nefsepa hafa
flestir ofnæmi fyrir acetýlsalicflsýru
(Aspirin, Magnýl o.fl.) og skyldum bólgu-
eyðandi verkja- og gigtarlyfjum og verða
því að forðast að taka slík lyf.
• Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækninn
um það sem þeim liggur á hjarta. Tckið er á
móti spurningum á virkum dögum milli klukkan
10 og 17 (síma 5691100 og bréfum og stmbréf-
um merkt:Vikulok. Fax 5691222. Einniggeta les-
cndur sent fyrirspumir sínur beint með tölvu-
pósti á netfang Magnúsar Jóhannssonar clmag
hotmail.com.
=
msmm