Morgunblaðið - 28.10.1999, Síða 34

34 FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Verk eftir Gustav Mahler á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Islands í kvöld
Kveðja til aldarinnar
Morgunblaðið/Kristinn
Einsöngvari og hljómsveitarstjóri í návígi: Raimo Laukka og Petri Sakari.
Tveir fræknir Finnar
ganga til liðs við Sin-
-------- ---------7----;--
fóníuhljómsveit Islands
á tónleikum sveitarinn-
ar í kvöld, þar sem fiutt
verða tvö verk eftir
Gustav Mahler. Hér
eru á ferð hljómsveitar-
stjórinn góðkunni Petri
Sakari og baríton-
söngvarinn Raimo
Laukka. Margrét
Sveinbjörnsdóttir hitti
þá félaga að máli,
söngvarann á leið á æf-
ingu og hljómsveitar-
stjórann útkeyrðan að
æfingu lokinni.
PETRI Sakari er íslenskum tónlist-
arunnendum að góðu kunnur en
hann var aðalstjómandi Sinfóníu-
hljómsveitar Islands á árunum
1988-93 og aftur 1996-98. Hann
segir það gaman að koma aftur sem
gestur. „Það er góð tilfinning, ég
var hér svo lengi,“ segir hann og
bætir við að það sé ákveðinn léttir
að hafa ekki lengur allar þær skyld-
ur á herðum sem óhjákvæmilega
fylgja því að vera aðalhljómsveitar-
stjóri. „Mér finnst ég vera frjáls-
ari,“ segir hann.
Raimo Laukka er meðal fremstu
barítonsöngvara Finnlands en hann
syngur nú í fyrsta sinn með Sinfón-
íuhljómsveit íslands. Hann er hins
vegar ekki með öllu ókunnugur
stjómandanum Petri Sakari, en
þeir hafa unnið saman áður, nú síð-
ast í Jólaoratóríu Bachs, þar sem
allar kantötumar sex vom fluttar á
einum tónleikum.
Dapurlegt og fallegt
Laukka syngur fyrst og fremst í
ópemm en þykir gaman að breyta
til og syngja með heilli sinfóníu-
hljómsveit. Söngvar fórasveinsins
þykir honum heillandi verkefni.
„Hér er á ferðinni hinn ungi Ma-
hler. Þetta hefur orðið mjög vin-
sælt verk og það er ekkert skrýtið
- þetta er stórkostleg tónlist með
miklum og sterkum tilfínningum.
Verkið er mjög dapurlegt og um
leið mjög fallegt. Tæknilega er það
erfitt og krefst mikillar einbeiting-
ar. Þetta er meiri ögmn en óperan
- í jákvæðri merkingu þess orðs,“
segir hann. Laukka stendur stutt
við á Islandi að þessu sinni, næsta
fmmsýning hjá honum er í Helsinki
á laugardaginn, þar sem hann
syngur í ópera Menottis, The
Consul, en hann er á samningi hjá
Finnsku þjóðarópemnni. Hann hef-
ur sungið mörg af helstu baríton-
hlutverkum óperabókmenntanna,
svo sem Fígaró í Rakaranum í
Sevilla, Escamilo í Carmen, Onegin
í Evgeni Onegin, Germont í La
Traviata, Don Giovanni, Don Car-
los í Valdi örlaganna og Wolfram í
Tannháuser. Hann hefur sungið
undir stjóm þekktra hljómsveitar-
stjóra á borð við Gennadi Rozdest-
vensky, Leif Segerstam, Myung
Wung Chung, Neeme Járvi og
Daniel Bairenboim. Laukka hefur
m.a. komið fram á óperusviði í
Bonn, Strassborg, í ríkisóperanni í
Berlín, á óperahátíðinni í Sa-
vonlinna í Finnlandi, auk þess sem
hann hefur komið fram á tónleikum
í Bandaríkjunum.
Hljómar að miklu leyti
eins og Mahler
Um efnisskrá tónleikanna segir
Sakari að þar sem hugmyndin hefði
frá upphafi verið að spila tvö verk
eftir Mahler, hefði þótt vel við hæfi
að velja eitt af fyrstu verkunum
sem hann samdi, Söngva föra-
sveinsins, og svo hans allra síðasta
verk, Sinfóníu nr. 10. „Maður getur
ekki sagt að sinfónían sé ófullburða
verk, því hann lauk við að skrifa
tónlistina, en var einungis kominn
skammt á veg með hljómsveitarút-
setninguna. Það vantar líka greini-
lega nokkrar hljómsetningar og
kontrapunktískar útfærslur, sem
hann hefði áreiðanlega gert hefði
honum enst til þess aldur. Það varð
svo verkefni Cookes, sem hefur að
flestu leyti tekist vel. Þetta hljómar
að miklu leyti eins og Mahler," seg-
ir Sakari. „Mér þykir við hæfi að
stjóma tíundu sinfóníunni á þessum
síðustu tónleikum mínum á Islandi
á þessu árþúsundi. Hún er ágætis
kveðja til aldarinnar, því þetta er jú
einskonar kveðjusinfónía," heldur
hann áfram.
Sakari hefur haft í nógu að snú-
ast síðan hann kvaddi Sinfóníu-
hljómsveit Islands. Hann stjórnaði
um skeið Lohja-hljómsveitinni í
Finnlandi, og að undanförnu hefur
hann stjórnað hljómsveitum í
Hollandi, Þýskalandi, Rúmeníu,
Mexíkóborg og víðar, auk þess sem
hann hefur stjómað helstu hljóm-
sveitum Norðurlanda. Framundan
era tónleikar í Singapúr og tón-
leikaferð með svissnesku fílharm-
óníuhljómsveitinni. A næstunni tek-
ur hann einnig við stjórn sinfóníu-
hljómsveitarinnar í Gávle í Svíþjóð.
„Eg er í lausamennsku núna, í
fyrsta sinn í ellefu ár,“ segir hann.
Aðspurður hvernig honum líki það
frelsi segir hann það afar góða til-
finningu. „Eg hef betri tíma fyrir
sjálfan mig og fjölskylduna - og
líka aðeins betri tíma til að undir-
búa mig.“
Spannar
allan tón-
smíðaferil
Mahlers
Á EFNISSKRÁ tónleikanna í
kvöld eru tvö verk eftir
Gustav Mahler: Lieder eines
fahrenden Gesellen eða
Söngvar förasveinsins og Sin-
fónía nr. tíu. Segja má að
verkin spanni allan tónsmíða-
feril Mahlers, þar sem hið
fyrra er meðal eldri verka tón-
skáldsins, frá árunum
1884-85, en hið seinna, tíundu
sinfóníuna, auðnaðist honum
ekki að ljúka við fyrir dauða
sinn 1911. Mahler hafði mælt
svo fyrir að drögunum að sin-
fóníunni skyldi eytt en ekkja
hans gat ekki fengið sig til
þess. Árið 1953 fékk tónlistar-
fræðingurinn Deryck Cooke
leyfi Ölmu Mahler til þess að
ljúka við verkið, sem var
framflutt í þeirri gerð 1963,
við góðar undirtektir Mahler-
aðdáenda.
„Hamingjan mun aldrei ná
að blómgast mér“
Mahler var hljómsveitar-
stjóri við Cassel hirðleikhúsið í
Vínarborg þegar hann samdi
Söngva förusveinsins á áran-
um 1884-85. Við leikhúsið
starfaði ung og fögur sópran-
söngkona, sem Mahler varð yf-
ir sig ástfanginn af, en ekki
virðist hún hafa endurgoldið
ást hans, svo ekki varð meira
úr þeim kynnum. Mahler orti
sjálfur ljóðin og skrifaði í bréfi
til vinar síns: „þessi lítilmót-
legu orð ná ekki að lýsa hinu
minnsta broti af ást minni (til
hennar)“. Þótt árin liðu gat
Mahler ekki gleymt söngvun-
um sem hann hafði samið í ást-
arsorg sinni og í fyrstu sinfóní-
um hans má heyra þætti úr
þeim. Söngvarnir era að mestu
litaðir dökkum litum og endur-
spegla þannig tilfinningar tón-
skáldsins. Vott af jákvæðum
tóni má greina í lok annars
ljóðsins, þótt textinn segi
„hamingjan mun aldrei ná að
blómgast mér“. Sögupersóna
ljóðaflokksins er hin ráfandi,
leitandi manngerð sem víða
finnst í verkum frá rómantíska
tímabilinu, ungi maðurinn sem
þjakaður af ástarsorg leitar
huggunar í faðmi náttúrunnar.
Tilhugsunin um dauðann
Mahler mun hafa verið full-
kunnugt um að hann ætti
skammt eftir ólifað þegar
hann hóf að vinna að gerð tí-
undu sinfóníunnar sumarið
1910. Læknar höfðu greint hjá
honum alvarlegan hjartasjúk-
dóm - og eins og hjá sönnum
rómantíker gagntók sorgin
Mahler við tilhugsunina um
dauðann. Yfirleitt er talið
erfitt að tengja tónlist Ma-
hlers við atvik í lífi hans en
öðru máli gegnir um tíundu
sinfóníuna. Á þeim tíma virð-
ist honum allt vera að hrynja,
hjónabandið, heilsan og staða
hans í Vín og í handritsdrög-
unum er að finna ýmsar at-
hugasemdir í þá vera: „Djöf-
ullinn dansar við mig“, „Geð-
veiki gagntekur mig auman“,
„Þurrkið mig út svo ég geti
gleymt að ég sé til“,
„Miskunna mér Drottinn, hví
hefur þú yfirgefið mig?“ og
„Verði þinn vilji“ eru dæmi
um hugrenningar tónskálds-
ins, sem lesa má innan um
nóturnar. Þar era einnig orð-
sendingar til eiginkonu Ma-
hlers, hin síðasta í lok fimmta
þáttar, „Almschi, að lifa fyrir
þig og deyja fyrir þig“.
SIEMENS
Haust-Búhnykkur!
Berðu
saman
verð,
gæði og
þjónustu!
KG 36V20
235 I kælir, 105 I frystir.
Hxbxd=186x60x64 sm.
.ÆBÆÍUiJkr. »stgr.
198 I kaelir, 105 I frystir.
Hxbxd = 170x60x64 sm.
frr.
m,stgr.
Umboösmenn um land allt!
198 I kælir, 65 I frystir.
H x b x d = 1 50 x 60 x 64 sm.
61 m900. Æcr»
é 4SMITH&
Y NORLAND
Nóatúni 4 • 105 Reykjavík
Sími 520 3000 • www.sminor.is