Morgunblaðið - 28.10.1999, Blaðsíða 52

^ffl FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Stærðfræðin,
skólinn og tölvan
FYRIR næstum 30
árum komu á markað-
inn frumstæðar
reiknivélar, sem við,
þáverandi mennta-
skólakennarar í
stærðfræði, fréttum af
og fögnuðum mjög.
kenndi þá við
Menntaskólann á Ak-
ureyri, og haustið
1972 safnaði ég meðal
nemenda þar áskrift-
um að reiknidósum
þessum og samdi um
hagstæð kaup á c.a.
170 stykkjum af Can-
on-reiknivélum hjá
innflytjandanum,
„Skrifvélinni hf‘. Eg minnist þess
sérstaklega, hve innbyggðu horna-
föllin og önnUr sambærileg inn-
byggð föll skiptu miklu máli. Þá var
að vísu ekki einhugur um að leyfa
notkun reiknidósa á prófum í
menntaskólum, en ég hafði brenn-
^andi áhuga á, að þær yrðu viður-
kenndar, sem leyfileg hjálpargögn.
Til að mæta réttmætri gagnrýni
gengust eigendur þeirra í MA und-
ir það, að hver reiknidós væri til al-
mennra nota og gengi milli manna
eftir þörfum í öllum prófum. Ekki
veit ég fyrir víst, hvort þær voru
leyfðar á stúdentsprófi í hinum
menntaskólunum vorið 1973, en
vorið 1972 hafði ég á stúdentspróf-
inu fengið að láni borðreiknivélar
hjá skrifstofu bæjarverkfræðings
og leyfði notkun þeirra þrátt fyrir
Jón Hafsteinn
Jónsson
andstöðu skólameista-
rans við þetta tiltæki.
Notkun reiknidósa
á grunnskólastigi varð
til þess, að þar var
slakað á kröfum í brot-
areikningi. Ein afleið-
ing þessa er lítil færni
í talnameðferð og
skortur á námsaga,
sem á framhaldsskól-
astigi veldur örðug-
leikum í bókstafa-
reikningi og ýmsum
vandamálum sem því
tengjast.
til utlaada
-auðvelt að muna

SÍMINN
www.simi.is
EG Skrifstofiibúnaður ehf.
Ármúla 20 s(mi 533 5900 fax 533 5901
VOIQ,
Blöndunartæki
Vola blöndunartæki hafa verið
margverðlaunuð fyrir sérstakan stíl og
fágun, en hönnuðurinn er hinn þekkti
danski arkitekt Arne Jacobsen, sem
öðlaðist heimsfrægð fyrir framúrskarandi
arkitektúr.
Tækin eru fáanleg í litum, krómuð og í
burstuðu krómi.
Vola - Dönsk hönnun
TenGI
Smiðjuvegi 11 • 200 Kópavogur
Sími: 564 1088 • Fax: 564 1089
Fást í byggingavöruverslunum um land allt
Hjartanlegar þakkir fœri ég öllum þeim, sem
glöddu mig og sýndu mér margvíslegan sóma í
tilejhi af áttrœðisajmœli mínu 18. september.
Lagadeild Háskála íslands flyt ég sérstakar
þakkir fyrir að gangast fyrir glœsilegu
málþingi mér til heiðurs 2. október í hátíðarsal
Háskólans.
Ármann Snævarr.
Nám
Upplýsingaflóðið, segir
Jón Hafsteinn Jónsson,
er ekki til þess fallið að
glæða skilning og skyn-
semi. Fremur hið gagn-
stæða.
Ný bylting
í sjónmáli
Nú heldur önnur stærðfræðit-
engd tölvubylting innreið sína á
framhaldsskólastigið, og er hún
gagnmerk eins og notkun reikni-
dósanna forðum, en þó e.t.v. ekki án
alvarlegra fylgikvilla, sem tengjast
ótímabærri notkun. Um er að ræða
forrit til symbólskra reikninga
(„eins og MATHEMATICA og
MAPLE). Þessi forrit framkvæma
með óskeikulleik þær stærðfræði-
aðferðir, sem kynntar eru á fram-
haldsskólastiginu. En hvaða hætt-
ur gætu fylgt slíkum gersemum?
Ymsir virðast telja, að útbreidd
eign og notkun tölva í framhalds-
skólunum, sé flestra meina bót og
geri bara „góða skóla enn betri“!,
en það er hægt að fara offari, þrátt
fyrir góð áform með gagnleg fræði
og glæsta tækni.
Upplýsingaflóðið, sem nú er að
kaffæra skólaæskuna, er ekki til
þess fallið að glæða skilning og
skynsemi, fremur hið gagnstæða,
og yfirvöld menntamála gætu fund-
ið framhaldsskólanemum upp-
byggilegri iðju, en vafur á verald-
arvefnum. Annars vil ég hér leiða
hjá mér almenna umræðu um
skólamál, og láta nægja að lýsa mig
sammála Helgu Sigurjónsdóttur,
sem verið hefur afkastamikil og
þolgóð í gagnrýni sinni á ríkjandi
skólastefnu.
Það sem mér gengur til með
þessum skrifum, er hvort tveggja í
senn, að lýsa hrifni minni af ofan-
nefndum hjálparmeðulum og ótta
við, að þau verði ekki notuð með
nægilegri gát, þegar raungreina-
kennarar framhaldsskólanna hafa
náð fullu valdi á þeim. Neikvæðu
áhrifin gætu orðið þau, að nemend-
um yrði um of hlíft við skilnings-
vanda nýs námsefnis, og það kæmi í
bakseglin nokkrum áföngum síðar.
Ofuráhersla á eitthvað, sem kallast
uppeldis- og kennslufræði, og stað-
ið hefur í þrjá áratugi, hefur ekki
komið í veg íyrir að grunnskólinn
félli í það fen að láta nemendur
sigla áreynsluminnstu leiðina án
þess að meta, hvað best sé til fram-
búðar og skili gleggstum skilningi,
og ég hef enga trú á að kennsluf-
ræðingarnir bjargi framhaldsskól-
anum frá því að ganga í þessa sömu
gildru.
Furðulegt tómlæti
Enginn skilji orð mín svo, að ég
fagni því, hve lítinn áhuga fram-
haldsskólinn og kennarar hans
sýna þessari nýju tækni. Þó að
knýja beri nemendur til að leysa
verkefni án tækjahjálpar, þá er það
ekki vansalaust, ef kennarar og
leiðbeinendur í stærðfræðitengd-
um greinum eru sjálfir fákunnandi í
notkun þessara nútímalegu hjálp-
armeðala, og það eru engar máls-
bætur að þetta er ekki á lista yfir
kennsluskylt námsefni í neinni
ákveðinni grein. Nokkur hópur
framhaldsskólanema þekkir þessi
forrit meir og minna, og því er það
enn meir ámælivert, ef framhalds-
skólinn stuðlar ekki að því að kenn-
araliðið afli sér þekkingar á þeim.
Ég var nú í októbermánuði á
námskeiði í MAPLE, ætluðu fram-
haldsskólakennurum. Aðsóknin að
námskeiðinu var nánast engin
(tveir starfandi framhaldsskóla-
kennarar). Ymsir af þeim kennur-
um og skólastjórum, sem gefinn
var kostur á að sækja námskeið
þetta eða senda þangað starfsfólk,
spurðu bara, hvort þar væri nokk-
uð, sem ætti heima í fyrstu stærð-
fræðiáföngunum, rétt eins og fram-
haldsskólakennari verði
frambærilegur af því einu að kunna
kennsluefni sitt klippt og skorið, og
svo auðvitað að hafa pappíra upp á
tilskilda viðveru í uppeldis- og
kennslufræðum!
Sjálfur er ég hættur störfum fyr-
ir fáum árum, en hafði þá kynnt
mér MATHEMATICA lítillega.
Þátttaka mín í námskeiðinu var því
e.t.v. nokkuð undarleg, en mér
bauðst að vera með vegna hinnar
litlu eftirspurnar. Nú get ég hins
vegar ekki orða bundist yfir tóm-
lætinu hjá stéttinni, sem ég til-
heyrði áður og kalla ennþá mína, en
ég sé á henni merki um svipaðar
breytingar og Helga Sigurjóns-
dóttir hefir margsinnis lýst og skil-
greint varðandi grunnskólakenn-
ara.
Hvað er
framundan
Fyrir mitt starf var tilkoma vas-
areiknisins sú bylting, sem mestu
máli skipti, en þá varð loks hægt að
leggja fram marktæk verkefni á
prófum án þess að óttast mjög að
óheppni og slysni kynnu að skekkja
eðlilega einkunnadreifingu. A sama
hátt mun tilkoma symbólsku reikn-
iforritanna nú skipta sköpum fyrir
háskólastigið og þær deildir fram-
haldsskólans, sem gera alvörunám-
skröfur. Um leið verður brýnt að
skapa í framhaldsskólanum elítun-
ámsleiðir, sem geri raunvísindum
betri skil en áður var mögulegt.
Annað væru svik við þá framhalds-
skólanemendur, sem hafa hæfileika
og vilja til að verða sér og samfé-
laginu til gagns og sóma.
Höfundur er fyrrv. menntnskóla-
kennari.
Er líf eftir HALON?
ISLENSKUR sjáv-
arútvegur og íslensk-
ar sjávarafurðir al-
mennt hafa þá ímynd
úti í hinum stóra
• heimi, að vera hreinar
og af fyrsta gæða-
flokki. Þessi góða ím-
ynd er það sem hefur
gert okkur kleift að
byggja upp það þjóð-
félag sem við búum við
í dag. Þessi ímynd er
hinsvegar mjög fall-
völt og auðvelt er að
sverta hana.
Mönnum hefur orð-
ið tíðrætt um áhrif
þess að hefja hvalveið-
ar á söluhæfi fiskafurða okkar,
hinsvegar hefur lítið farið fyrir um-
ræðu um það hvemig umhverfis-
mál fléttast inn í og gera fiskinn
okkar að álitlegri söluvöru. Olíu-
mengun í sjónum við Seyðisfjörð
hefur t.d. ekki góð áhrif á þessa ím-
ynd.
Meðal margra þátta sem tengdir
eru umhverfismálum sjávarútvegs-
ins eru slökkvikerfi um borð í skip-
um. Mörg skipanna í íslenska flot-
anum eru útbúin með HALON
slökkvikerfum. HALON er tví-
mælalaust eitt öflugasta slökkvi-
efni sem völ er á og því ekki að
ástæðulausu að það er að finna
víða. HALON hefur hinsvegar þá
aukaverkun, að það eyðir ósonlagi
Guðmundur
Arason
jarðarinnar með til-
heyrandi gróðurhúsa-
áhrifum.
Eins og flestum er
kunnugt hafa þjóðir
heims tekið sig saman
um að útiloka notkun
efna sem eyða óson-
lagi jarðar og hefur
þar aðallega verið
beint sjónum manna
að CFC efnum eins og
„aerosol" úðabrúsum
og „freon“ kælivökv-
um fyrir kælikerfi.
Ekki hefur gengið
eins vel að útiloka
notkun HALON efna
og er það ill skiljanlegt
því talið er að HALON sé allt að
fimm til tíu sinnum hættulegra
ósonlaginu en freon og aerosol efni.
Með reglugerð nr. 187 frá því í
vor hefur þessu verið snúið við,
þannig að innan vissra tímamarka
skulu menn hafa skipt út HALON
kerfi fyrir eitthvað annað umhverf-
isvænna. Samkvæmt reglugerðinni
skulu þeir sem reglugerðin nær til
hafa skilað greinagerð fyrir 1. nó-
vember 1999 til Hollustuverndar
ríkisins um hvemig verði staðið að
útskiptingu HALON slökkvibúnað-
ar og hvenær það verði gert. Eru
þeir sem telja sig falla undir þenn-
an flokk hvattir til að skoða reglu-
gerðina og gera viðeigandi ráðstaf-
anir svo ekki komi til sekta frá hinu
Umhverfisvernd
Viljum við vera í farar-
broddi, spyr Guðmund-
Gífurlegt úrval af
nyjum jólaefnum
V/RKA
Mörkin 3 - Sími 568 7477„
Opið
Mánud.—föstud. kl. 10—18
Laugard. kl. 10—16
til 20/12
ur Arason, í umhverfis-
málum í fískiðnaði?
opinbera. Reglugerðin er t.d. að-
gengileg á heimasíðu Hollustu-
vemdar ríkisins á www.hollver.is.
Eftirfarandi tafla gerir grein fyr-
ir þeim tímamörkum sem hafa
verður í huga. (tafla-1428)
Til viðbótar þessu hefur um langt
skeið verið bannað að flytja inn
HALON til landsins og að losa það
út í andrúmsloftið í tilraunaskyni.
Þvi hafa menn ekki getað prófað
þau kerfi sem upp era sett og einn-
ig hafa þeir lent í vandræðum ef út-
hleyping hefur orðið af kerfinu fyr-
ir slysni eða í eldsvoða. Standa þá
slökkvikerfin ónothæf sökum þess
að ekki má flytja HALON inn til
landsins nema með sérstöku ráð-
herraleyfi. Hlýtur það að vera
ókostur að lifa við slíka áhættu.
Það er skoðun greinarhöfundar,
að ekki eigi að þurfa að þvinga ís-
lenska rekstraraðila til þess að
menga ekki andrúmsloftið með
ósoneyðandi efni vegna þess að við
íslendingar erum í fararbroddi á
sviði fiskveiða og framleiðslu fiska-
furða. Við ættum ekki að láta það
vitnast um okkur að við séum sof-
andi á verðinum í þessum málum.
Við eigum að vera í fararbroddi
hvað þetta snertir, halda því sam-
keppnisforskoti sem við höfum
varðandi gæði fisksins en ná hins-
vegar auknum árangri með því að
koma fram sem sérfræðingar í um-
hverfishæfum fiskveiðum. Til
lengri tíma litið hlýtur slíkt að skila
sér í hækkuðu verði afurðanna og
þar af leiðandi bættri afkomu
greinarinnar.
Höfundur er aðstoðarframkvæmda-
stjóri Securitas hf.