Morgunblaðið - 30.10.1999, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1999 31
NEYTENDUR
Þjónustugjöld bankanna stór hluti heildartekna
Greiðslumat vegna
húsnæðislána dýrast
Þóknunartekjur og þóknunargjöld
nokkurra banka árið 1998
í ...... „ Nettó
m í milljónum króna /jf Mk ðfr VA \ Þóknunar- / tekjur o. fl. Þóknunar- gjöld °iU lif ‘O JQ.
Landsbanki islands ’^w 1.809,0 185,9 1.623,1
íslandsbanki 1.474,3 206,9 1.267,4
Búnaðarbanki íslands 1.310,2 169,8 1.140,4
Sparisjóður Reykjav. og nágr. 327,0 51,1 275,5
Sparisjóður vélstjóra 136,4 21,2 115,2
Heimild: Fjármálaeftirlitið 1999: Lánastolnanir - Fyrirtæki i verðbréfaþjónustu - Verðbéfasjóðir
Nokkur þóknunargjöld banka 1999
Reikn- ings- yfirlit Viðskipta- yfirlit Viðskipta- yfirlit úr FE-kerfi Greiðslu- mat v. húsn.lána
Landsbanki 50 120 1.200 2.500’'
íslandsbanki 45 190 0 3.00012
Búnaðarbanki 60 150 1.000 4.000?
SPRON 75 100 1.500 2.00012
Sparisj. vélstj. 75 100 1.500 2.000‘2
'1: Vidskiptayfirlit úr FE-kerfi innilalið í verði. '2: Við bætast 500 kr. fyrir viðskiptayfirlit úr FE-kerfi
ÞJÓNUSTUGJÖLD bankanna
vega orðið þungt í heildartekjum
þeirra. Þau eru öðru orði nefnd
þóknunargjöld sem bankar og
sparisjóðir innheimta af viðskipta-
vinum sínum fyrir ýmsa þjónustu,
en auk ábyrgðai'þóknana eru
stærstu útgjaldaliðir neytenda
reikningsyfirlit, viðskiptayfh'lit og
greiðslumat vegna húsnæðislána.
I töflu hér annars staðar á síð-
unni gefur að líta yfirlit yfir íyrr-
nefnda útgjaldaliði sem viðskipta-
vinum bankanna er gert að greiða.
Viðskiptayfirlit sem að meðaltali
kostar rúmlega hundrað krónur er
yfírlit um viðskipti einstaklings við
tiltekinn banka.
I febrúar síðasthðnum var teldð í
notkun nýtt upplýsingakerfi hjá
Reiknistofu bankanna, sem nefnist
FE-kerfið, með samþykki tölvu-
nefndar. Markmiðið með upplýs-
ingakerfinu er að láta bönkum og
sparisjóðum í té samræmdar upp-
lýsingar um skuldastöðu einstak-
linga. Að sögn bankastarfsmanna
sem Morgunblaðið talaði við eiga
upplýsingamar að stuðla að fram-
förum í lánamálum og draga úr
hættu á tjóni ábyrgðarmanna og
lánastofnana. Að fengnu skriflegu
leyfi viðskiptamanns stofnar starfs-
maður bankans, sem leitað er til,
beiðni um um lánayfirht, en einung-
is sérstaklega skráðir einstakhngar
hafa leyfi til að stofna beiðni af
þessu tagi.
Viðskiptayfn'htið úr FE-kerfinu
veitir samræmt yfirlit um allar
skuldir, vanskil og sjálfskuldará-
byrgðir einstaklinga í bankakerf-
inu, við greiðslukortaíyrirtæki og í
opinbera húsnæðislánakerfinu. Að
sögn Finns Sveinbjömssonar,
framkvæmdastjóra Sambands ís-
lenskra viðskiptabanka, þjónar hið
nýja upplýsingakerfi í meginatrið-
um þríþættum tilgangi: „Að bæta
ákvörðunartöku við lánveitingar til
einstaklinga; að bæta mat á
greiðslugetu einstaklinga og að
draga úr líkum á því að einstakling-
ar reisi sér hurðarás um öxl vegna
skorts á heildstæðu lánayfirliti.“
Finnur segir að því fyllri og
áreiðanlegri sem upplýsingar em
sem greiðslumat byggist á, þeim
mun áreiðanlegra verði matið. I
einstökum tilvikum dregur það
einnig úr þörf á sérstökum trygg-
ingum svo sem skuldaábyrgð þriðja
manns. Eins segir Finnur banka og
sparisjóði um árabh hafa fylgt
þeirri meginreglu að viðskiptavinir
greiði fyrir þá þjónustu sem þeir
nota og svipað gildi um viðskiptayf-
irlitið úr FE-kerfinu. Fyrir yfirlitið
gilda sömu reglur og fyrir staðfest
ljósrit af skattskýrslum, en það er
ekki lengur afhent ókeypis.
En eins og sjá má í töflu er það
sem hér hefur verið rakið ekki al-
gilt og sumii' bankar og sparisjóðir
taka ekki eða minna gjald fyrir
skuldayíh'litið (viðskiptayfirlit úr
FE-kerfi) þegar það er notað í
greiðslumati vegna húsnæðislána
sem gert er að ósk viðkomandi
banka eða sparisjóðs. Hins vegar er
ljóst að hér em á ferðinni nýir út-
gjaldaliðir fyrir neytendur og þykir
mörgum þeir vera að borga of mik-
ið fyrir fáeinar prentaðar síður úr
títtnefndu kerfi.
Greiðslumat vegna
húsnæðiskaupa
Greiðlumat sem bankanir veita er
forsenda umsóknar um húsnæðislán
Ibúðalánasjóðs og er það tvíþætt.
Fyrst er greiðslugeta einstakhngs
eða fjöldskyldu reiknuð út frá tckj-
um og eignum. Að því loknu veita
bankar ráðgjöf á gmndvehi fyiT-
nefndra útreikninga þar sem farið
er yfir helstu þætti varðandi fyrir-
hugaða lántöku og áætlaða greiðslu-
byrði. Markmiðið er að leggja mat á
mögulega lántöku vegna fyrirhug-
aðrar fjárfestingai' og veita ráðgjöf
sem dregur úr líkum á offjárfest-
ingu og áætlaða greislubyrði.
Bankar og sparisjóðir fara nú
fram á að viðskiptavimr þeirra leggi
fram viðskiptayfirht úr FE-kerfinu
áður en ráðist er í greiðslumat
vegna húsnæðislána, en einnig þeg-
ar sótt er um ýmis önnur lán, og
ljóst er að þar leggst nýr útgjalda-
liður á viðskiptavini bankanna. Hins
vegar er ekki hægt að neita því að
að títtnefnt viðskiptayfirht þjónar
hagsmunum neytenda þar sem þau
draga úr líkum á að þeir reisi sér
hurðarás um öxl í skuldsetningu
með miklum óraunhæfum lántökum.
Neytendasamtökin segja við-
skiptayfírlitin of dýr
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, segir skoð-
un neytendasamtakanna vera þá
að viðskiptavinir greiði fyrir þá
þjónustu sem þeir óski eftir, en
samtökunum finnist gjaldið fyrir
þjónustuna mjög hátt. Að sögn Jó-
hannesar var leitað til Neytenda-
samtakanna þegar ákveðið var að
stofna nýja upplýsingakerfið, en
samtökin bjuggust hins vegar ekki
við að lagt yrði svo hátt gjald á
þjónustuna. Helgi H. Steingríms-
son, forstjóri Reiknistofu bank-
anna, segir viðamikla upplýsinga-
vinnslu úr mörgum tölvukerfum
liggja að baki viðskiptayfirlitanna
sem skýri verðlagningu á þessum
þjónustulið bankanna.
I KRINGLUNNI
er húsnæði Silfurbúðarinnar til sölu.
Stærð 160 fermetrar.
Laust fljótlega.
Leiga kemur einnig til greina.
Fyrirspurnir óskast sendar í pósthólf 3011
eða á netfang silfurbudin@itn.is
Landsþing Náttúrufræðifélags fslands
Morgunblaðið/Ásdís
NLFI segir háa tolla draga úr grænmetisneyslu hér á landi.
Andstaða við
tolla á grænmeti
LANDSÞING Náttúrulækningafé-
lags íslands, NLFÍ, var haldið síð-
astliðinn laugardag á Heilsustofnun
félagsins í Hveragerði. Alyktanir
þingsins fela meðal annars í sér að
hvetja til neyslu grænmetis og líf-
rænna afurða, en NLFÍ segir að
tekjumissi af völdum afnáms græn-
metistolla mætti bæta upp með því
að leggja tolla á sykur og sykurauka
í matvælum.
NLFI bendir í ályktunum sínum
á að Islendingar standa grannþjóð-
um sínum langt að baki hvað við-
kemur neyslu grænmetis jafnvel
þótt aðstæður til lífrænnar fram-
leiðslu séu að mörgu leyti betri hér
á landi en annars staðar. Eins lýsir
félagið áhyggjum sínum yfir því
hve frumkvöðlum á þessu sviði hef-
ur verið gert erfitt fýrir. Þá bendir
félagið á það ósamræmi sem felst í
að eini aðilinn sem sérhæfir sig í
þjónustu við lífræna framleiðslu á
Islandi er farinn að flytja út sér-
þekkingu sína en opinberir aðilar
hér heima svara ekki erindum fé-
lagsins til góðra verka þ.á m. kynn-
ingarstarfs. Þingið hvetur því
stjórnvöld til að hlúa að lífrænni
framleiðslu með því að styðja slíkt
þróunarstarf.
Tollar á grænmeti
draga úr neyslu þess
NLFÍ segir háa tolla á grænmeti
draga úr neyslu þess, sem er of lítil
hér á landi. Félagið segir tollana
einkum draga úr neyslu lífrænt
ræktaðs grænmetis, sem er dýrt í
innkaupum og margfaldast í verði
vegna hárra tolla. Félagið telur ljóst
að grænmetistollar stuðli að lakari
heilsu þjóðarinnar og magni sjúkra-
kostnað til muna.
Sykumeysla eitt kíló
á mann á viku
NLFI varar við mikilli sykurneyslu
Islendinga sem samkvæmt heimildum
félagsins er komin yfir eitt kíló á
mánn á viku. Sérstaklega er varað við
neyslu gosdrykkja, sem er metin á
þriðja lítra á mann á viku. Eins hvetur
félagið til að skylt verði að tilgreina
magn viðbætts sykurs á umbúðum
matvæla, sem seld eru hér á landi, svo
sem gert er í Bandaríkjunum. Félagið
segir það tímabært að Manneldisráð
fái fé til að láta mæla hvort innihalds-
lýsingar á umbúðum matvæla séu
sannleikanum samkvæmar og hvetur
Neytendasamtökin til samstarfs um
framgang þessa máls.
Auglýsingar sem blekkja
A landsþinginu var lýst andstöðu
við hvers konar auglýsingar á miður
hollum neysluvörum, sem aðallega
er beint að börnum og unglingum.
Að sögn félagsins hvetja auglýsing-
arnar til neyslu á vamingi, sem inni-
heldur mikið af sykri og öðrum
óæskilegum efnum. Þær stangast
því á við manneldismarkmið, þótt
þær gefi oft hollustu í skyn. Að mati
félagsins getur neysla umrædds
varnings mótað heilsu bama og ung-
linga til framtíðar og meðal annars
leitt til ólæknandi offitu sem, eins og
komið hefur fram, verður æ algeng-
ari meðal íslenskra barna. í beinu
framhaldi hvetur þingið foreldra og
forráðamenn barna til að vera á
varðbergi gegn þessum hættulegu
auglýsingum.
Einnig skegglitunargel sem þú burstar í skeggið
og gráu hárin fá eðlilegan lit á aðeins 5 mínútum.
iJlmíjJK
Haraldtm
Sigurðsson eht
heildverslufl,
símar 567 7030, If
og 894 0852,
(ax 567 9130.
E-mail:
landlirot@simnetis
Moustacúe;Beai-d
ondSidebums

Íust For Men hárlitunarsjampó
fyrir karlmenn, sem litar gráu hárin
og gefur eðlilegan lit á aðeins 5 mínútum
og hver litun endist í allt að 6 vikur.
# Þú gerir það sjálfur - # Sáraeinfalt
# Leiðbeiningar á íslensku fylgja hverjum pakka
Útsölustaðir: Hagkaup, Nýkaup, apótek og hársnyrtistofur