Morgunblaðið - 30.10.1999, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1999
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ
4
Af vest-
rænni vel-
megun
„Bandaríkjamenn eru reyndar langfeit-
asta þjóð í heimi og umfangsminni
íbúar annarra heimsálfa ættu kannski
að láta sér í léttu rúmi liggja hvaða
stökkbreytingum bandaríska þjóðin er
að taka. Ymislegtgerir þó að verkum að
við ættum að veita þessu athygli. “
Eftir Hönnu
Katrínu
Friðriksen
I SIÐASTA mánuði var það
meðal annars í fréttum að
mannkynið náði sex milljörð-
um. Ekki næsta nákvæmlega
talið, en þó útspekúlerað sam-
kvæmt líkönum sem meðaljón
þarf ekki að kunna skil á. Svo
er ekki nóg með að okkur fjölgi
með ógnarhraða, hverjum haus
fylgir líka sífellt umfangsmeiri
búkur ef marka má aðrar mæl-
ingar og spálíkön.
VIÐHORF ríkjumím^"
þar sem
svona reikn-
iformúlur
eiga oftar en
ekki upptök sín, telst vísinda-
mönnum nú til að þarlendir séu
orðnir feitari en nokkru sinni
áður, um 18% þjóðarinnar þjá-
ist nú af offitu (sem er skil-
greind sem 30% yfir kjör-
þyngd) samanborið við 12%
árið 1991.
Bandaríkjamenn eru reyndar
langfeitasta þjóð í heimi og um-
fangsminni íbúar annarra
heimsálfa ættu kannski að láta
sér í léttu rúmi liggja hvaða
stökkbreytingum bandaríska
þjóðin er að taka. Ýmislegt ger-
ir þó að verkum að við ættum
að veita þessu athygli. Sam-
bærilegar rannsóknir frá
Evrópulöndum, þar með talið
íslandi, sýna svo ekki verður
um villst að við erum hér á
sömu braut og Banda-
ríkjamenn. Þar í landi er offita
stærsta „heimatilbúna“ dánar-
orsökin að undanskildum reyk-
ingum, enda deyja árlega
hundruð þúsunda Banda-
ríkjamanna beinlínis vegna of-
fitu. Hjá Miðstöð sjúkdóma-
varna í Bandaríkjunum eru
menn farnir að tala um fara-
ldur sem ógni alvarlega al-
mennri velferð í landinu.
Offitan herjar á börn banda-
rísku þjóðarinnar jafnt sem
fullorðna og 25% þeirra teljast
yfir eðlilegum þyngdarmörkum
samkvæmt umræddri könnun.
Samtímis því sem niðurstöður
hennar voru kynntar, var nefnd
til sögunnar ný rannsókn á
sambandi sjónvarpsáhorfs
barna og líkamsþyngdar þeirra.
Þessi rannsókn var gerð af
Thomasi Robinsson, barnasérf-
ræðingi hjá Stanford-háskóla í
Kaliforníu. í grein sinni um
niðurstöður rannsóknarinnar
sem birtist í Journal of the Am-
erican Medicul Association,
sagði Robinsson að bandarísk
börn eyddu meiri tíma í sjón-
varps- og myndbandsáhorf og
myndbandsleiki en nokkuð ann-
að, fyrir utan það að sofa. I
rannsókninni kannaði Robinson
92 börn, 10 og 11 ára gömul,
sem gengust undir einskonar
„afsjónvörpun“ með aðstoð for-
eldra og kennara. Eftir sjö
mánuði voru þessi börn orðin
mælanlega grennri en saman-
burðarhópurinn; börn sem
fengu að nota sjónvarp og
myndbandstæki heimila sinna
að vild.
Reyndar er það svo að menn
hafa lengi talað um jákvæða
fylgni offitu og óhóflegs sjónv-
arpsáhorfs. Að sögn talsmanna
Standford-háskóla er hér um að
ræða könnun sem gefur þessari
skoðun vísindalega vigt. Fyrri
kannanir sem gerðar hafa verið
á þessari meintu jákvæðu
fylgni hafa aðeins getað sýnt
fram á veika fylgni, aðallega
vegna erfiðleika á því að safna
áreiðanlegum upplýsingum um
raunverulegt óhorf.
Þá erfiðleika átti Robinson
ekki við að etja í sinni könnun.
Hann þurfti ekki að reiða sig á
að þátttakendur í könnuninni
skráðu samviskusamlega niður
hvenær og hversu lengi þeir
settust niður fyrir framan
sjónvarpið. Robinson nýtti sér
sérstakt prógram sem hannað
hefur verið í því skyni að að-
stoða börn við að venja sig af
sjónvarpinu, einhvers konar af-
sjónvörpun.
Afsjónvörpunin fór þannig
fram að börnin fengu leiðsögn í
því að hafa aðhald á tíma sínum
fyrir framan sjónvarpið. Eftir
tvo mánuði, þar sem þessi leið-
sögn hafði vérið þáttur í hefð-
bundnu námi barnanna í formi
kennslustunda, tóku við tíu
dagar þar sem þau horfðu alls
ekkert á sjónvarp. (Rétt er að
taka fram að ekki tókst öllum
börnunum að halda þessa tíu
daga út). Að þessum tíu dögum
liðnum áttu börnin að tak-
marka áhorfið við sjö vikustun-
dir.
Það sem gerði að verkum að
Robinson þótti óhætt að
treysta á upplýsingarnar um
sjónvarpsáhorfið var að bömin
fengu heim með sér tæki sem
stjómar áhorfi þeirra. Tækið er
tengt við sjónvarpið og stillt á
ákveðinn tímafjölda í viku (í
þessu tilfelli sjö tíma). Börnin
þurftu að slá inn ákveðið lyki-
lorð til þess að geta kveikt á
sjónvarpinu og gátu að því
loknu ráðið því hvað þau horfðu
á og hvenær - en bara í sjö
klukkutíma á viku. Meira leyfði
tækið þeim ekki. Sá sem á heið-
urinn af tækinu, Randal Leven-
son, fékk þessa hugmynd að
sögn eftir árangurslitla baráttu
við eigin börn sem voru þauls-
etin fyrir framan sjónvarpið.
Þessar vísbendingar um
tengsl sjónvarpsáhorfs og
hættulegrar offitu gera það að
verkum að á sama tíma og mér
þykja jákvæðar fréttir um hina
nýju íslensku sjónvarpsstöð, þá
get ég ekki annað en hugsað
með vissum söknuði - og þakk-
læti - til sjónvarpslausra
fimmtudaga og júlímánaðar í
æsku. Það er þó varla að maður
þori að segja það upphátt.
Munkur
fræðir
um grein
búdda-
trúar
ENSKI búddamunkurinn, Kelsang
Drubchen, heldur opin fræðslufund
um Mahayanabúddisma á morgun
hjá Guðspekifélaginu. „Fyrirlestur-
inn á að veita innsýn í þessa
búddísku hefð og einnig í Lamrim
hugleiðsluna sem er höfuðþáttur
trúarinnar," segir Drubchen.
Mahayana er einkum iðkuð í Japan,
Kína og Kóreu.
Dubchen er 36 ára gamall og var
áður stjómandi tölvudeiidar líf-
tryggingafélags í Brighton í Eng-
landi. Hann segist hafa verið orðinn
þreyttur á efnishyggju nútúnans og
ákveðið fyrir fjórum ámm að
ganga undir munkavígsiu og helga
lff sitt því að kenna búddíska hug-
leiðslu. Hann er meðlimur í Nýja
Kadampaféiaginu, en það fylgir
Mahayana búddakennslunni, sem
tíbeski búddadýringurinn Je
Tsongkhapa breiddi út á 15. öid.
Dubchen er lærisveinn Geshe
Morgunblaðið/Kristinn
Kelsang Drubchen kennir Mahayanabúddisma.
Kelsang Gyatso Rinpoche sem er
meistari í þessari hefð og aðal-
kennari. Geshe Kelsang býr í Eng-
landi og hefur stoftiað búddísk fé-
lög víða um heim. Karuna, sem er
Samfélag Mahayna búddista á Is-
landi, bað Geshe Kelsang fyrr á
þessu ári um að senda kennara til
Reykjavíkur. Durbchen hefúr verið
hér si'ðan í september við kennslu,
bæði fyrir byrjendur og lengra
komna.
Kelsang Dmbchen heldur fyrir-
lesturinn í Ingólfsstræti 22 á sunnu-
daginn klukkan tvö eftir hádcgi.
Hann segist einnig geta svarað fyr-
irspumum um netfangið dmbchen-
@hotmail.com.

Morgunblaðið/Golli
íslenskir þátttakendur voru átján, en erlendir sex. Þeir voru frá Noregi, Svíþjóð, Finnlandi, Eistlandi,
Lettlandi og HoIIandi.
Kennsla erlendra tungu-
mála fyrir unga nemendur
í SAMVINNU Tungumálamið-
stöðvarinnar í Graz (European
Centre for Modern Languages)
menntamálaráðuneytisins og Sí-
menntunarstofnunar Kennarahá-
skóla Islands var dagana 20.-23.
október sl. haldið námskeið um
kennslu erlendra tungumála fyrir
unga nemendur. Auk þess lagði
British Council til einn íyrirlesara.
Heiti námskeiðsins var „Early
Language Learning: from Policy
to Practice", og miðaðist fyrst og
fremst við kennslu ensku fyrir
unga aldurshópa, sbr. þær breyt-
ingar sem eru að verða hér á landi í
kennslu ensku skv. nýrri aðalnám-
ská, en þar er gert ráð fyrir að
enska verði fyrsta erlenda tungum-
álið í grunnskóla og að kennsla
hefjist i 5. bekk. Námskeiðið fór
fram í húsnæði Kennaraháskóla Is-
lands og voru þátttakendur bæði
innlendir og erlendir. (Islenskir
þátttakendur voru 18, en erlendir
þátttakendur 6. Þeir voru frá Nor-
egi, Svíþjóð, Finnlandi, Eistlandi,
Lettlandi og Hollandi.)
Stjómendur og fyrirlesarar á
námskeiðinu voru: Jacqueline
Friðriksdóttir og Auður Torfadótt-
ir, báðar frá Kennaraháskóla Is-
lands, Jayne Moon frá University
of Leeds, Randi Lothe Flemmen
frá Högskulan í Volda og Caroline
Moore frá British Council. Einnig
tók nýr framkvæmdastjóri Tungu-
málamiðstöðvarinnar í Graz,
Michel Lefranc, virkan þátt í und-
irbúningi og stjórnun námskeiðs-
ins, auk þess sem hann hélt fyrir-
lestur um starfsemi tungumála-
miðstöðvarinnar og framtíðar-
áætlanir.
Þátttakendur á námskeiðinu
voru aðallega gmnnskólakennarar
sem þegar hafa reynslu af því að
kenna ungum nemendum ensku
eða vinna að undirbúningi þess að
koma slíkri kennslu á. Einnig tóku
þátt háskólakennarar sem þjálfa
kennaranema á þessu sviði.
Island gerðist aðili að Tungu-
málamiðstöðinni í Graz í ársbyrjun
1998. Tungumálamiðstöðin er rek-
in í tengslum við Evrópuráðið sam-
kvæmt sérstökum samningi. Aust-
urrísk stjórnvöld styðja starf-
semina m.a. með því að leggja
tungumálamiðstöðinni til húsnæði.
Starfsemi miðstöðvarinnar miðast
mest við námskeiðahald, en einnig
fer fram á vegum hennar útgáfu-
starfsemi, rannsóknir o.fl. AðOdar-
lönd eru nú 27. Aðdd Islands hefur
þegar gefið allmörgum íslending-
um kost á að sækja námskeið mið-
stöðvarinnar sem flest eru haldin í
Graz. Nánari upplýsingar um
Tungumálamiðstöðina í Graz má
finna á vefsíðu hennar: www.
ecml.at Einnig er að finna upplýs-
ingar um tungumálamiðstöðina á
heimasíðu menntamálaráðuneytis-
ins: www.mm.stjr.is