Morgunblaðið - 05.11.1999, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 5- NÓVEMBER 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
SAN Francisco-ballettinn
var settur á laggirnar árið
1933 með einfalda draum-
sýn í huga: Að ná hástigi
listræns ágætis. Sextíu og fimm ár-
um síðar er þessi einfalda en hvetj-
andi draumsýn okkar leiðarljós. Eg
hef ætíð verið sannfærður um það
að ballett færi fegurð og skáldskap
inn í lífið; hann vekur ímynd-
unaraflið. Hann höfðar til hjartans
og nærir sálina. Hann göfgar. Hann
menntar og hvetur og stundum
veldur hann hræringum. Hann seg-
ir okkur eitthvað um hver við vor-
um, með því að opna glugga til for-
tíðar, og hver við erum, með því að
endurspegla nútímann. Hann opnar
dyr inn í framtíðina.“
Þessi orð, sem Helgi Tómasson
ritar í afmælisrit San Francisco-
ballettsins á liðnu ári, les ég þar
sem ég bíð eftir honum í Sadler’s
Wells-leikhúsinu í Lundúnum
þennan laugardagsmorgun í lok
október. Ég sé Helga tilsýndar,
skammt frá, þar sem hann fundar
með einhverju fólki, og fer að hugsa
hvað þessi orð séu lýsandi fyrir
hann, áhugann, metnaðinn, ástríð-
una, sem hafa fleytt honum í
fremstu röð á sínu sviði í heiminum.
Ég hef, eins og flestir Islendingar,
fylgst með frama hans í gegnum ár-
in og finnst ég þekkja hann. Samt
geri ég það ekki - hef raunar aldrei
hitt hann.
Kvöldið áður hef ég séð hina róm-
uðu uppfærslu Helga á Svanavatn-
inu í sneisafullu Sadler’s Wells.
Fagnaðarlátunum ætlaði aldrei að
linna og ljóst má yera að hér er á
ferð sýning sem íslendingar geta
ekki á degi hverjum boðið listdans-
unnendum upp á. Þeir eiga veislu í
vændum.
Fundi er slitið, fólkið hverfur á
braut, og Helgi gengur til mín. Við
heilsumst. Handabandið er ekki
þétt en hlýlegt og góðlátlegt bros
færist yfir andlitið. Hann berst ekki
á þessi maður.
Ég veit að mikið hefur mætt á
Helga í Lundúnum, fjölmiðlar sótt
að honum úr öllum áttum. Samt er
engin þreytumerki á honum að sjá.
„Jú, jú, fjölmiðlar hér hafa sýnt
okkur mikinn áhuga. Það hefur ver-
ið í mörg hom að líta. Við erum
mjög ánægð með viðtökurnar," seg-
ir hann, þegar ég hálfpartinn biðst
afsökunar á því að vera að herja á
hann. Það er óþarfi.
En er ekki skemmtileg tilbreyt-
ing að veita viðtal á íslensku eftir
þessa ensku orrahríð?
„Já og nei. Það er auðvitað ágæt
tilbreyting að veita viðtal á íslensku
en á móti kemur að ég á erfiðara
með að koma orðum að hlutunum, í
mínu starfi fer öll hugsun fram á
ensku.“
Ég læt það vera, þann klukku-
tíma sem við sitjum þama á kaffi-
stofu leikhússins og spjöllum saman
rekur Helga ekki oft í vörðumar.
Eftir þetta langa úthald talar hann
óhjákvæmilega með hreim en mál-
vitundin er í góðu lagi.
í fyrsta sinn á íslandi
Helgi dansaði oft á íslandi meðan
frægðarsól hans sem dansara skein
sem hæst en hann hefur ekki komið
með San Francisco-ballettinn heim
í annan tíma. Kveðst hann hlakka til
þess. „Það er stórkosþlegt að fá
tækifæri til að koma til Islands. Það
er mikil eftirvænting í hópnum."
Sýningin í Lundúnum var afar
fjölmenn og sviðið í Sadler’s Wells,
sem þó er ekki lítið, nýtt til hins ýtr-
asta. Gerir Helgi ráð fyrir að þurfa
að fækka dönsuram eitthvað í fjöl-
mennustu atriðunum þegar til Is-
lands er komið en vonar að það
komi ekki að sök.
Nokkur böm taka þátt í sýning-
unni og fékk flokkurinn til liðs við
sig unga breska ballettnema í
Lundúnum. Hyggst Helgi virkja
krafta íslenskra ballettbama í
Borgarleikhúsinu?
„Hvers vegna ekki? Við munum
alla vega skoða málið. Það væri auð-
vitað skemmtilegast. Að öðram
kosti yrðum við annaðhvort að
sleppa bömunum eða taka þau með
okkur frá Bandaríkjunum og því
fylgja mörg vandamál, forráða-
menn yrðu að koma með og þar
fram eftir götunum."
Morgunblaðið/Dagur Gunnarsson
Helgi Tómasson danshöfundur og listrænn stjórnandi San Francisco-ballettsins.
Hef dottið niður
á réttu staðina
Einn af höfuðviðburðum menningarársins í Reykjavík á næsta ári
verða fímm sýningar San Francisco-ballettsins á Svanavatninu í
Borgarleikhúsinu í maí. Menningarborgin og Listahátíð í Reykja-
vík standa í sameiningu að komu dansflokksins sem þykir einn sá
fremsti í heimi. Orri Páll Ormarssou sá umrædda sýningu þessara
fótafímu Friskómanna í Lundúnum og ræddi við höfundinn og list-
rænan stjórnanda flokksins, Helga Tómasson.

.... !-■ .& ' |
Wm W' |h ■ ■ m M 1
Svanimir svífa. Þessi fótlipru fiðurkvendi verða á fjölum Borgarleikhússins í maí á næsta ári.
í dag er San Francisco-ballettinn
í hópi þeirra allra bestu í heiminum.
En þannig hefur það ekki alltaf ver-
ið. Helgi tók til að mynda alls ekki
við góðu búi árið 1985.
„Flokkurinn var á þessum tíma
frekar lítill, svæðisbundinn flokkur,
þótt hann væri þekktur og stæði á
fornum grunni. Verkefnið sem
stjórnin bað mig að taka að mér var
einfalt: Að koma flokknum til met-
orða. Hana hafði lengi dreymt um
að gera flokkinn samkeppnisfæran
á landsvísu og ákváð að láta slag
standa."
En Róm var ekki reist á einum
degi. „Fyrsta verkefnið var að
vinna upp aga, honum var ábóta-
vant. Ég gerði nokkrar breytingar
á dansarahópnum, sagði upp sjö af
45 dönsurum, og fékk til starfa
þekkta höfunda. Það var á brattann
að sækja, því er ekld að neita, en
með mikilli vinnu, aga og áhuga
miðaði okkur áfram.“
Helgi réðst heldur ekki á garðinn
þar sem hann er lægstur, endur-
skapaði einn vinsælasta ballett allra
tíma, Svanavatnið, klassíkina upp-
málaða. Var sýningin framsýnd ár-
ið 1988 og olli vatnaskilum í sögu
flokksins.
Þetta Svanavatn
er frábært afrek
„Það var ekki auðvelt fyrir flokk-
inn að gera þetta á þeim tíma en
flokkar verða að geta dansað stóru
ballettana ætli þeir sér að ná
árangri í þessu fagi. Við drifum því í
þessu.“
Og áhættan borgaði sig. „Þetta
Svanavatn er frábært afrek sem
markar þáttaskil í langri sögu dans-
flokksins," sagði í dómi í New York
Post, þegar flokkurinn sýndi í
fyrsta sinn í aldarfjórðung í heims-
borginni, 1991, og aðalgagnrýnandi
New York Times, Anna Kisselgoff,
fullyrti að með sýningunni væri
flokkurinn kominn á heimskort
listdansins. „Undir stjóm Helga
Tómassonar er San Francisco-ball-
ettinn eitt magnaðasta dæmið um
velgengni í bandarískum listum."
Ekki voru móttökumar lakari í
París 1994, þegar San Francisco-
ballettinn varð fyrsti bandaríski
flokkurinn til að sýna Svanavatnið
þar í borg frá upphafi vega. „Þetta
var stórt skref og mildl áhætta en
allt gekk að óskum og égsé sannar-
lega ekki eftir þessu. Ég er líka
þekktur iyrir að taka áhættu," segir
Helgi og brosir í kampinn.
Upp frá þessu hafa San Franc-
isco-ballettinum staðið allar dyi'
opnar. Helgi hefur kostað kapps um
að hafa breiddina í hópnum sem
mesta svo flokkurinn fái ráðið við
hvaða verkefni sem er, hvaða stíl
sem er.
„Við sýnum gimsteina frá liðnum
tímum sem draga upp mynd af
tímalausum kringumstæðum og til-
finningum; ný verk sem bergmála
hjartslátt tímans; og verk blandin
hreyfingum frá ólíkum menningar-
heimum sem skapa nýjan orða-
forða, bæði kunnuglegan og fram-
andi í senn,“ segir Helgi í fyrr-
nefndu afmælisriti. Við þetta er
engu að bæta.
Helgi segir engum blöðum um
það að fletta að hópurinn sem hann
hefur yfir að ráða í dag sé sá besti í
þau fjórtán ár sem hann hefur verið
við stjórnvölinn. „Hópurinn er mjög
sterkur í dag, svo sterkur að við
verðum að vísa mörgum frábærum
dönsuram frá á ári hverju. Höfum
einfaldlega ekki rými fyrir þá. Ætli
þetta sé ekki draumastaðan," segir
Helgi og hlær.
Flokkurinn samanstendur af 65
dönsurum, þar af era nítján aðal-
dansarar og átta sólódansarar.
„Það er þetta sem greinir okkur frá
öðrum flokkum í Bandaríkjunum,
við eigum svo marga dansara sem
geta borið uppi sýningar. Ekki nóg
með það, heldur úir og grúir af efni-
legum dönsuram í gegnum allan
flokkinn. Danshöfundar sem vinna
með okkur eru almennt mjög án-
ægðir með að geta valið úr svona
stóram og breiðum hópi."
Ekkert að óttast
Skyldi San Francisco-ballettinn
þá ekki óttast neitt verkefni?
Helgi hugsar sig um. „Nei,“ segir