Morgunblaðið - 05.11.1999, Síða 50

MORGUNBLAÐIÐ
. 50 FÖSTUÐAGUR 5. NÓVEMBER1999
MINNINGAR
EINAR
HELGASON
+ Einar Helgason,
bóndi á Læk í
Leirársveit fæddist
að Stangarholti í
Borgarhreppi,
Mýrasýslu 10. sept-
ember 1922. Hann
andaðist á Land-
spítalanum í
Reykjavík 1. nóv-
ember síðast liðinn.
Foreldrar Einars
voru hjónin Guðný
Guðmundsdóttir og
Helgi Salómonsson
bændur í Stangar-
holti. Bræður Ein-
ars voru: Leó Sveinsson bruna-
vörður í Reykjavík og Guð-
mundur Helgason bóndi í
Stangarholti. Einar var yngstur
þeirra bræðra og sá síðasti er
kveður þennan heim. Einar
naut hefðbundinnar skólagöngu
þess tíma og stundaði nám í
Iþróttaskóla Sigurðar Greips-
sonar í Haukadal 1940-1941.
Einar ólst upp í Stangarholti og
átti þar heimili til ársins 1948,
er hann flyst að Vestri-Leirár-
görðum í Leirársveit.
Ári síðar, hinn 2. júní 1949,
gengu Einar og Vilborg Kristó-
fersdóttir, í Melaleiti, í hjóna-
band. Lifir hún mann sinn. Vil-
borg fæddist 30. júlí 1923 að
Kleppjárnsreykjum í Reykholts-
dal, dóttir hjónanna Salvarar
Jörundardóttur ljósmóður og
Kristófers Guðbrandssonar
bónda þar. Stjúpfaðir Vilborgar
frá fimm ára aldri var Magnús
Eggertsson þá búandi að
Vestri-Leirárgörð-
um, síðar bóndi að
Melaleiti í Mela-
sveit. Dóttir Vil-
borgar og Einars er
Ásdís Einarsdóttir
fædd 1952, kennari
i' Reykjavík. Synir
Ásdísar eru: Einar
Örn Eiðsson fæddur
1978 og Vilhjálmur
Ólafsson fæddur
1988._ Maður Ásdís-
ar, Ólafur Valgeir
Einarsson, fæddur
1952, lést 1997.
Dætur Ólafs Val-
geirs og stjúpdætur Ásdísar eru
Jóna Valdís, Ásgerður og Val-
gerður.
Einar sinnti landbúnaðar-
störfum alla tíð utan þess er
hann sem ungur maður vann í
Reykjavík um tíma á stríðsár-
unum. Hann var gröfustjóri hjá
Vélasjóði ríkisins í sjö sumur og
vann þá í Borgarfjarðarhéraði,
Húnavatnssýslum og Skaga-
firði. Vilborg og Einar áttu
heimili í Melaleiti frá hjúskap-
arbyijun til ársins 1953, þá
fluttu þau að Læk í Leirársveit
en jörðina höfðu þau keypt ár-
inu áður. Var Einar bóndi á
Læk til dauðadags eða í rúm 46
ár.
Utför Einars verður gerð frá
Akraneskirkju í dag og hefst at-
höfnin kl. 13.00. Að ósk hins
látna mun hann hvfla í faðmi
æskustöðva sinna og verður til
grafar borinn að Borg á Mýr-
um.
Einar á Læk hefur kvatt þennan
'' heim. í huga mínum er þakklæti
fyrir það öryggi, hlýju og hvatningu
er ég bjó við á æskuárum mínum.
Það er lán hverju barni að hafa
góða fyrirmynd. Það er nauðsyn
hverju barni að búa við öryggi.
Barn sem býr við hvatningu öðlast
jákvæða sjálfsmynd. Faðir minn var
ekki sérmenntaður til uppeldis-
starfa heldur var lagni hans við
böm einn af þeim kostum sem hann
hafði hlotið í vöggugjöf. Börn nutu
þess að vera í návist hans, þau
fengu hvatningu og fundu að þau
væru sérstök hvert og eitt. Strákar
sem sumir hveijir komu baldnir í
sveitina að vori og væru nú á dögum
úrskurðaðir ofvirkir eða misþroska,
jafnvel með athyglisbrest til viðbót-
ar, fóru um haustið og voru þá
löngu orðnir draumur hvers kenn-
ara, menn með mönnum, því Einar
á Læk hafði treyst þeim til vanda-
samra verka að þeirra mati, hafði
hrósað þeim, glettst við þá og tekið
Ijúflega á yfírsjónum þeirra. Hann
var fyrirmyndin, hann veitti öryggi.
Þó Einar á Læk hafi kvatt lifa
minningamar: pabbi syngjandi við
vinnu sína, pabbi sem kunni vísur
um allt milli himins og jarðar, pabbi
með sitt einstaka lundarfar, pabbi
með kímnigáfuna, pabbi sem gat
látið eina heimspekilega athuga-
semd duga í stað langra orðræðna,
f. sérstaklega er honum fannst dóttir-
in fara offari eða vera með sleggju-
dóma, pabbi sem var smekkmaður
og dáðist í hvert sinn er honum
þótti ég fin í tauinu, „mikið ertu fín
elskan mín, mikið fer þetta þér vel,“
en gerði hins vegar engar athuga-
semdir er dóttirin var táningur og
hippatískan í algleymningi, pabbi
sem dáði mömmu alla tíð, pabbi sem
aldrei var verklaus og fann hina
sönnu vinnugleði með því að vinna
hvert verk vel, pabbi sem ætíð var
tilbúinn að rétta hjálparhönd þyrfti
einhver aðstoð, pabbi með radd-
•jK styrkinn, pabbi sem var svo mynd-
arlegur að vallarsýn, pabbi Ijúíling-
ur.
Fyrir rúmum tuttugu árum fékk
hann nýtt hlutverk, afahlutverkið.
Strákarnir mínir fengu að njóta
elskusemi hans og voru svo gæfu-
samir að fá tækifæri til að umgang-
ast hann, hann var þeim fyrirmynd
0- og félagi, vonandi fær eitthvað af
kostum föður míns að lifa áfram í
þeim.
Nú er komið að kveðjustund.
Farsælu lífí er lokið.
Ásdís Einarsdóttir.
Það var að kvöldlagi vorið 1971
sem ég steig út úr rútunni írá Sæ-
mundi. Eg var sjö ára gamall og var
að fara í sveit í fyrsta sinn. Ég sett-
ist á brúsapallinn við þjóðveginn og
beið eftir því að verða sóttur. Ég
þurfti ekki að bíða í langan tíma því
að eftir smátíma kom Land Rover
niður afleggjarann frá bóndabæn-
um. Jeppinn staðnæmdist og út úr
honum steig Einar á Læk. Ég
hopppaði niður af pallinum og tók
mín fyrstu spor sem smaladrengur í
sveit, spor sem síðan áttu eftir að
reynast mér gæfuspor. I eldhúsinu
var Villa á Læk og hún gaf mér eitt-
hvað að borða sem ég hafði aldrei
áður séð og mér var sagt að væri
skyrhræringur. Uppeldið hjá Einari
og Villu á Læk var að hefjast. Minn-
ingamar eru ljúfsárar. Sýnin úr
fjósinu af básnum þar sem for-
ystukýrin Huppa var bundin og Ein-
ar handmjólkaði þó að mjólkurvélar
væru fyrir hendi, sitjandi á litlum
kolli með höfuðið upp við kúna sem
beið þolinmóð og virtist hlusta á
kvöldfréttirnar með Einari. Tengsl
manns og dýrs sem ekkert fær rofíð.
Sólskinsdagar þar sem ég fór út í
móa eða út á tún og leitaði uppi upp-
áhaldskúna mína, Mósu, og lagðist
hjá henni þar sem hún mókti. Til-
hlökkunin við að fá að fara með út á
Akranes með Einari þar sem Kaup-
félagið var fyrst heimsótt og síðan
Axelsbúð þai- sem ég uppskar alltaf
lítið súkkulaðistykki. Kappið við að
raka á eftir múgavélinni og dragast
ekki aftur úr þó að það útheimti
stanslaus hlaup með hrífuna á lofti.
Allir morgnanir sem byrjuðu á því
að Einar kom inn í herbergið og
sagði: „Loftur minn, ætli það sé ekki
kominn tími til þess að ná í kýmar.“
Dagurinn þegar Einar var vant við
látinn og ein kýrin var komin að
burði. Orugg verkstjóm Villu sem
endranær, böndum var brugðið á
kálfinn og byrjað að toga. Ég var þá
kominn til sæmilegs manns og var í
heimsókn hjá bræðrum mínum og
það kom í minn hlut að toga. Togað
var og togað og loksins kom kálfur-
inn beint í fangið á mér þár sem ég
hálfpartinn lá í flórnum. Líkaminn
skalf lengi eftir átökin.
Áburðarbíllinn, sæðarinn, mjólk-
urbíllinn með póstinn, kindin Golsa,
Hörður í Lyngholti, Daddi í Ási,
fólkið í Melaleiti og óteljandi önnur
lífsbrot. Góðar minningar um lær-
dómsríka og dýrmæta vegferð. Það
er erfitt að komast hjá því að taka
eftir Læk í Leirársveit. Éallegt bæj-
arstæðið og einstök snyrtimennskan
hljóta að velqa eftirtekt. Sumar-
hreingerning í fjósinu var árlegur
viðburður þar sem allt var þvegið og
burstað. Það var mikið metnaðarmál
mitt og annarra smala eftir slíkar
hreingemingar að láta ekki í minni
pokann fyrii’ óhreinindum. Þetta var
nokkur barátta eins og gefur að
skilja og stundum fannst manni
skorta nokkuð á skilning hjá kúnum
á því hversu mikilvægt þetta væri.
Oft hjálpaði ég Einari við að
girða, hlutverk mitt var að halda
staurunum, en það er eiginlega með
öllu óskiljanlegt hversu beinar girð-
ingarnar voru. Fyrir nokkrum dög-
um ræddum við um heima og geima,
og ég minntist á það við hann að
hann hefði aðeins einu sinni misst
marks með sleggjunni og hálfhitt
staurinn en ég hefði þó sloppið.
Hann kímdi og sagði mér frá því að
hann hefði nýlega fengið heimsókn
þar sem viðkomandi hefði tekið eftir
því, keyrandi á þjóðveginum, hversu
beinar girðingamar væm. Þetta
fannst Einari sérstök eða öllu held-
ur sérkennileg eftirtektarsemi en ég
hélt því fram að þetta segði sína
sögu um girðingamar. Þegar smala-
ferlinum lauk eftir nokkur sumur
hafði ég bundist sveitinni traustum
böndum og heimsóknir á Læk urðu
nauðsynlegur þáttur í tilveranni.
Eftir því sem árin liðu minnkaði
dýralífið, kúnum og kindunum
fækkaði smátt og smátt en samver-
an við Einar og Villu var alltaf jafn
dýrmæt og gjöful.
Heimsókn á Læk hefur ávallt ver-
ið 7 ára dóttur minni mikið tilhlökk-
unarefni og alltaf geislaði af henni
ánægjan þegar Einar tók hana á
hné sér í eldhúsinu og talaði við
hana. Hún skynjaði mannúðina og
væntumþykjuna. Augu Einars
sögðu allt sem þurfti að segja. Einar
var svo skemmtilegur af því að hann
var svo góður sagði hún við mig í
gær. Hún var hróðug þegar Einar
og Villa sögðu henni fyrir nokkram
áram að hún mætti bara kalla þau
afa og ömmu í sveitinni. Einar
kynnti hana svo fyrir Trausta og
Tómasi, tveimur myndarlegum
hrútum, sem hún á ljósmynd af sem
er í sérlegu uppáhaldi.
Þegar við bjuggum í Frakklandi
um árabO fékk myndin sérlegan
virðingarsess á vegg í herberginu
hennar og hún útskýrði fyrir lang-
leitum frönskum skólasystkinum
sínum að þetta væra vinir hennar á
Islandi.
Þegar ég og dótth’ mín voram í
heimsókn á Læk í lok ágúst og ljóst
var að styttist í fæðingu annars
barns spurði Einar mig með sposk-
um og kunnuglegum svip hvort ég
treysti mér tO þess að semja við
Maríu konu mína um að hún seink-
aði fæðingunni um nokkra daga
þannig að hana bæri upp á afmælis-
daginn hans, 10. september. Hverju
eða hverjum sem það er að þakka þá
sat ég hálfum mánuði síðar seint að
kvöldi hinn 10. september með ný-
fædda dóttur mína í fanginu. I huga
mínum og hjarta er myndin af Ein-
ari á Læk. Manninum sem tók á
móti mér á brúsapallinum fyrir tæp-
um þrjátíu árum og hugsaði um mig
og var mér góður. Hár og þrekinn
með stórt og gjöfult hjarta. Einstak-
ur mannvinur sem ég get einungis
verið þakklátur fyrá’ að hafa kynnst.
Minningamar verða mér, Maríu og
Dóru Hlín fjársjóður sem aldrei
mun týnast og nýfæddrar dóttur
okkar, VOborgar Maríu, bíða seinna
meir sögur úr sveitinni. Á þessari
stundu er hugur okkar hjá VOlu á
Læk, Ásdísi, Einari Erni og Vil-
hjálmi. Skrifað hefur verið: „Daginn
sem þú fæddist varst þú sá eini sem
grést. Lifðu lífínu þannig að þegar
þú deyrð þá gráti allir aðrir.“
Þannig lifði Éinar á Læk.
Loftur Ólafsson
Einstakur maður, Einar Helga-
son bóndi frá Læk í Leirár- og
Melahreppi, er genginn. Einar lést á
Landsspítalanum aðfaranótt mánu-
dagsins 1. nóvember 1999. Einar var
fæddur 10. september 1922 og var
því 77 ára að aldri er hann lést.
Kynni okkar Einars hófust fljót-
lega eftir að ég fluttist tO Borgar-
ness í janúar 1979 og tók þar við
nýju starfi sem umdæmistækni-
fræðingur hjá Fasteignamati ríkis-
ins (FMR). Var stór hluti þess starfs
fólginn í samvinnu og samstarfi við
trúnaðarmenn hinna ýmsu sveitar-
félaga á Vesturlandi og á Vestfjörð-
um. T0 þessara ábyrgðarstarfa
trúnaðarmanna vora af sveitarfélög-
unum valdir vel færir, skynsamir og
traustir menn. Var það mér, ungum
manni í nýju umfangsmiklu og
krefjandi starfi, mikO gæfa að fá að
kynnast mörgum þessara trúnaðar-
manna og eignast síðan í gegnum
þau samskipti og samvinnu traust
þeirra og velvOja. Einn þessara
manna var Einar á Læk.
Einar var sérstakur öndvegis-
maður tO orðs og æðis, maður sem
mátti ekki vamm sitt vita í neinu,
var grandvar, vinnusamur og alveg
einstaklega vandaður maður í alla
staði. Væri eitthvað fastmælum
bundið við Einar var það jafngOt
eiði og þurfti aldrei að ganga frekar
úr skugga um að það væri haldið á
umtöluðum stað og stundu.
Seinna sagði Einar mér að hann
hefði hugsað sér að láta af störfum
trúnaðamanns fyrir sveitarfélag sitt
um það leyti er ég kom tO starfa hjá
FMR, en hann ákvað þó að starfa
um sinn með þessum nýja unga
manni sem honum leist ekki Ola á
eins og hann svo skemmtOega orð-
aði það síðar. Það var mikil gæfa
fyrir mig að hann skyldi skipa
þannig málum sínum og var mér það
mjög mikOs virði að fá þannig tæki-
færi tO að kynnast þeim hjónum,
Einari og VOlu, betur og eignast síð-
an vináttu þeirra. Vinátta milli fjöl-
skyldu minnar og Einars og VOIu
þróaðist samfellt þaðan í frá og fann
ég oft fyrir því hve mikOs virði það
var að eiga umhyggju hans og
tryggu vináttu og fá hlutdeOd í hans
einstöku lífssýn.
Svona lífslistamenn eins og Einar
á Læk eru fágætir, menn sem gefa
lífinu gildi og tOgang, gefa því í raun
aðra vídd. Menn, sem eru sterkir og
standa fastir á sínum lífsgildum og
verðleikum og hlúa að því smáa,
halla ekki á sína samferðamenn og
sjá fegurðina við hvert fótspor.
Gleðjast yfir því sem lifir og sprett-
ur í kringum þá, skapa einatt já-
kvæða uppbyggjandi umræðu og
krydda augnablikið með því að vitna
í fegurð lífs og ljóða. Þínum lífsgOd-
um, Einar, þarf að halda reglulega á
lofti í okkar hraða samfélagi sem ört
breytist, þar sem allir ætla að verða
svo fljótt ríkir og síðan helst að ráða
yfír heiminum eða að minnsta kosti
Islandi.
Ég sé núna hve gott og gefandi
það vai’ fyrir mig að fá jafnaðarlega
örstutta frásögn á þinn sérstaka
heimspeköega máta, hlusta á hvern-
ig þú útlistaðir fegurð lífs og lita og
það sem lífsandann dregur og skipt-
ir máli í lífi okkar og umhverfi. Óll
þessi grundvallarlífsgildi kosta samt
ekki neitt annað en það að við
stöldram við og verðum við sjálf um
stund. En það er á fárra færi að
gera það með sama hætti og þú
gerðir og varst um leið hluti af þess-
um raunveraleika og umhverfi sem
þú túlkaðir á þessum stundum.
Það hefur oft verið sagt að sannii’,
heiðarlegir og góðir menn dragi að
sér ungviðið, umgangist það sem
jafningja, fræði það og sé þeim fyr-
irmynd. Þannig var Einar. Þeir sem
nutu þeirra forréttinda að fá að vera
í sveitinni á Læk hjá þeim hjónum
Einai’i og Villu líta nú í sjóð minn-
inganna eftir samferð með þessum
einstaka manni og þeir drúpa nú
höfði er kær vinur þeirra kveður
þennan heim að loknu löngu og far-
sælu starfí. Einar var bóndi og bú-
stólpi sem hélt öllu til haga af mynd-
arskap ásamt Villu sinni og saman
vora þau alltaf til fyi'irmyndar í bú-
sýslu og framgöngu allri.
Kæri vinur, þakka þér fyrir gef-
andi og heilladrjúga samferð. Á
kveðjustundu er gott að geta minnst
góðra samverastunda. Marga fal-
lega ljóðaperluna, eftir bæði höfuð-
skáld og minna þekkta höfunda, hef-
ur þú flutt fyrir mig og mælt af
munni fram og fannst mér alltaf að-
dáunarvert þitt óbrigðula minni og
frábær túlkun. Aðstæður slíkra list-
viðburða á okkar samverastundum
vora fjölbreytilegar; á hestbaki, í bíl,
heima í stofu á Læk, eða saman á
göngu úti í haga eða sitjandi niður
við Vog. Margt hlýtt handtak, faðm-
lag og koss á kinn hef ég hlotið frá
þér, kæri vinur, og vonandi endur-
goldið.
Ætíð er við hittumst sást þú
ástæðu til að fá að vita hvað ég hefði
fyrir stafni og einatt sagðir þú ein-
hver falleg orð um konu mína og
dætur og hve þér þættu þær ein-
stakar. Þú vitnaðir í atvik og að-
stæður eða eitthvað sem gladdi þig
og þá um leið þann er þáði þinn vitn-
isburð.
Þannig lést þú mig og mína fjöl-
skyldu alltaf finna, á þinn mark-
vissa, látlausa og trausta hátt, að
velferð okkar skipti þig miklu máli.
Kæri vinur, ég fann oft hve vin-
átta okkar var traust og ég sakna
þess mjög að hafa ekki verið miklu
oftar í návist þinni og hennar Villu á
undanfórnum áram. En lengra hef-
ur liðið á milli funda okkar eftir að
við fluttumst úr Borgarnesi í Kópa-
voginn, þótt vegalengdin sé nú ekki
svo mikil. Við eram mörg sem þú
hefur kennt og gefið góð gildi í lífinu
og þú hefur verið samferðamönnum
þínum mikil og góð fyrirmynd. Nú
er komið að leiðarlokum hér í þessu
lífi og við kveðjum þig með söknuði.
Far þú í friði, kæri vinur.
Elsku Villa, við biðjum þér, Ás-
dísi, Einari Erni og Vilhjálmi bless-
unar og styrks í sorg ykkar vegna
fráfalls eiginmanns, föður og afa.
Guð blessi ykkur öll.
Henrý Þór, Inga, Ásta Huld,
Arnfríður og Erla Hlín.
Þegar kemur að kveðjustund
myndast tómarúm í huga manns, því
sá sem kveður hefur verið fastur
punktur í tilveranni um áratuga-
skeið. Einar á Læk er allur, hann
barðist við ólæknandi sjúkdóm af
einstakri karlmennsku og hugarró.
Ég minnist hans fyrst um haust,
eftir rigningarsumarið 1955. Hann
var að vinna á skurðgröfu með ná-
granna sínum Herði Ólafssyni. Ég
færði þeim mat um hádegisbil, en
þegar ég nálgaðist vinnustaðinn var
tækið kyrrstætt. Til mín barst söng-
ur, há og mikil tenórrödd: „Bára blá
að bjargi sígur“. Einar var að
syngja. Löngu síðar starfaði ég með
honum í kór. Hann hafði mikla
ánægju af að syngja og hlýða á góð-
an söng. I kór var hann góður liðs-
maður og tillitsamur félagi.
I hugum fólks era Einar og Villa á
Læk eitt. Þau hafa búið á Læk í nær
hálfa öld af þeirri stöku snyrti-
mennsku sem allra eftirtekt vekur.
Þangað hafa margir lagt leið sína og
sest að nægtaborði þeirra hjóna.
Ollum var vel tekið, af uppörvandi
hlýju.
Einar var sérstakur mannkosta-
maður. Hann hafði djúpa samúð
með öllum sem stóðu höllum fæti í
lífinu og margii’ nutu greiða hans og
velvilja. Einar var mikill dýravinur
og aðgætinn bóndi. Síðasta minning
mín um hann heima á Læk, á þess-
um haustdögum, er þegar hann
sýndi mér eina af kindunum sínum:
þrílembu sem þar var í túni. Hann
talaði til þeirra og ær og lömb komu
nær, svo var þeim strokið mjúkt um
vanga.
Nú eru þáttaskil. Með Einari er
genginn ógleymanlegur maður. Við
hér í Melaleiti þökkum honum allar
stundir sem við nutum návistar
hans. Mestur er missir fjölskyldunn-
ar og henni vottum við dýpstu sam-
úð.
Kristjana Höskuldsdóttir.
Að eiga góðar minningar er gulli
betra. Þess háttar fjársjóð eigum við
þegar við minnumst Einars Helga-
sonar, bónda á Læk í Leirársveit.
Einar á Læk tilheyrir þeim þætti
bernskunnar í sveitinni sem okkur