Morgunblaðið - 18.01.2000, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Stutt
g-aman
og ó-
skemm-
tilegt
London. Morgunblaðið.
ÞAÐ getur reynzt stutt gaman
og þá yfirleitt of dýrkeypt að
setja söngleik á svið í West
End, þegar áhorfendur láta sig
vanta. I síðustu viku var hætt
að sýna söngleik byggðan á
sögu Thomas Hardy; Tess of
the d’Urbervilles, en frumsýn-
ingin var í nóvember sl. Að
sögn The Times er þessi sýning
einhver dýrustu mistök sem
gerð hafa verið í West End.
Fjöldi áhorfenda á sýningu
var kominn niður í 50, en Sa-
voy-leikhúsið tekur um 1.000
manns í sæti. Allt stefndi í lok-
un um helgina, en skattayfir-
völd urðu fyrri til, lokuðu leik-
húsinu í vikunni og lögðu hald á
búninga og sviðsmyndir. Söng-
leikurinn fékk afleita dóma
þegar hann var frumsýndur í
London, en hafði áður hlotið
góðar undirtektir við forsýn-
ingar utan höfuðborgarinnar.
I The Times eru nefnd fimm
dæmi um söngleiki, sem hafa
fallið með brauki og bramli í
London; Rent, en sýningum
var hætt í nóvember sl. og hafði
söngleikurinn þá aðeins gengið
í 18 mánuði, þrátt fyrir mikla
auglýsingaherferð, Martin Gu-
erre, sem þrátt fyrir Olivier-
verðlaun 1998, náði ekki hylli
almennings, Show Boat, en
þegar sýningum var hætt 1998
var tapið á þeirri uppfærslu tal-
ið hafa orðið um milljón pund,
New Edna, sem aðeins var
sýndur í 3 mánuði 1998 og Al-
ways, söngleikur um Játvarð
VIII og Wallis Simpson, en
sýningum á honum var hætt
eftir sex vikur 1997.
Ethos. Eðli tónskipunar,
blæbrigða og hryns
TONLIST
B íí s t a ð a k i r k j a
KAMMERTÓNLEIKAR
Eþos-kvartettinn flutti
verk eftir Haydn, Debussy
og Beethoven.
Sunnudagurinn 16. janúar, 2000.
STRENGJAKVARTETT er
kallar sig Eþos hélt tónleika sl.
sunnudagskvöld á vegum Kam-
mermúsikklúbbsins í Bústaða-
kirkju og flutti kvartetta eftir
Haydn, Debussy og Beethoven. Ef
orðið Eþos er dregið af gríska orð-
inu Ethos, sem merkir eðli, er um
að ræða nafn á kenningum Grikkja
um eðli tóskipunar, blæbrigða og
hryns, er að þeirra mati hafði áhrif
á siðgæði, bjó yfir lækningamætti
og gegndi m.a. mikilvægu hlutverki
í uppeldishugmyndum Platons. A
nýliðinni öld tóku fræðimenn að
huga að þessum kenningum og hafa
náð milkum árangri í lækningum
með tónlist, svo og annari listsköp-
un (art therapy) og um uppeldisleg
áhrif tónlistar er ekki lengur efast.
Eþos-kvartettinn skipa Auður
Hafsteinsdóttir, Greta Guðnadótt-
ir, Guðmundur Kristmundsson og
Bryndís Halla Gylfadóttir. Tónleik-
arnir hófust á kvartett op. 76, nr. 1,
en þessi kvartett er úr safni sex
kvartetta, sem gefnir voru út 1797
og 1799 og eru oft nefndir „Er-
dödy“ kvartettarnir, en í þessum
flokki eru „Keisarakvartettinn" og
sá sem nefndur er „Sólarupprás“.
Þetta er elskuleg tónlist, hrein
karakterlýsing á höfundinum, sem
var einstakur gæðamaður og lítil-
látur. Flutningurinn var um margt
góður, hraðanum stillt í hóf og leik-
ið með styrkleika andstæður. Jafn-
vægi á milli radda var á köflum
ekki nógu samvirkt, þ.e. að radd-
irnar voru nokkuð missterkar og á
stöku stað var inntónunin í sárara
lagi, sérstaklega á hásviðinu. Þetta
Eþos-kvartettinn á æfingu.
á reyndar við um öll verkin og
varðandi missterkan leik, varð það
á stundum til þess að ýmis stefbrot,
sem gegna tematísku hlutverki,
heyrðust vart. Að öðru leyti var
flutningur nokkuð yfirvegaður og
margt sérlega fallega gert í
strengjakvartettinum eftir Debus-
sy, sem er mjög hljómrænn og því
unninn með hliðsjón af blæbrigðum
hljómanna. Eþos-kvartettinn náði
oft að útfæra þessi blæbrigði mjög
fallega, sérstaklega í blæmótun
þriðja þáttarins og þeim fyrsta, er
var líflegur og mjög ákveðinn í
flutningi. I lokaþættinum gætti
nokkurrar tónþreytu, enda reynir
svona hljómrænn ritháttur mjög á
allt samspil.
Bethoven-kvartettinn op. 127,
ásamt op. 130 og 132, eru tileinkað-
ir Galitzin, sellista í Pétursborg.
Ekki voru Vínarbúar ánægðir með
verkið, sem flutt var af Schuppa-
nzigh-kvartettinum (1825). Kvart-
ettinn er um margt sérkennilegur,
einkum er varðar úrvinnslu tón-
hugmyndanna. í hæga kaflanum
má heyra stefbrot úr „Komm,
Hoffnung“, aríu Leonoru úr óper-
unni Fidelio en auk þess má heyra
sérkennilegt samspil á milli sellós
og 1. fiðlu, er var mjög fallega leik-
ið. Skersó-þátturinn er sá þáttur
sem Vínarbúar kunnu ekki að
meta, enda er Beethoven að gera
UTSALA - UTSALA
70-80%
afsláttur
Otrúlega lágt verd
• h'efsl í da
Dæmi um verd
Adur Nú
Mllukragapeysa 3.200 900
Oxford-skyrta 3.900 900
Pólóbolur 3.900 900
Slinky-bolur 3.100 900
Slinky-sett bolur/pils 5.700 1.100
Sítt pils 3.200 900
Kjóll 5.300 1.600
Buxur m/hliðarvasa 4.700 900
Strauftíar herrabuxur 5.600 1.100
Yatteraðurjakki 5.500 1.600
Leðurbelti 2.300 700
Einnig úrval af hcilsuskóm og klossum
á 1.900,-
og margt, margt fleira
Opið frá kl. 10.00 tfl 18.00
friendfex
Síðumúla 13, sími 5682870, 108 Reykjavík.
þarna tilraunir með stefg;erðir og
skersóformið og þótti sá kafli ein-
um of slitróttur. Þessi kafli var í
heild mjög vel fluttur og með tölu-
verðum tilþrifum. Lokakaflinn er
sérkennilegur stefbrotaleikur og
þar vantaði oft að þessi leikur með
smástef væri nógu skýrt útfærður
af flytjendum, eins og t.d. G-
strengs-stefið í 5. takti, sem gengur
eins og rauður þráður í margvísleg-
um myndhvörfum og fær svo að
lokum smálítið firrt form í niður-
lagi verksins, „Afiegro con moto“.
Þetta atriði getur talist mikilvægt,
því tónsmíðavinna meistarans var
oft eins og „mosaikmynd“ saman-
sett af nokkurra tóna stefjum.
Þrátt fyrir þetta var margt fallega
leikið hjá Eþos-kvartettinum og
eins fyrir er getið, í raun aðeins að-
finnsluvert, smáleg ónákvæmni í
inntónun á erfiðum stöðum og
styrkleikajafnvægi á milli radda.
Sé þessu náð, er Eþos-kvartettinn
líklegur til að verða góður sam-
spilshópur, því hann er skipaður af-
burða góðum hljóðfæraleikurum en
eins og ávallt, er leiðin upp Parn-
assum löng og seinfarin, þar sem
Ethos-kenningin og háleitt fagur-
mat er haft í hávegum og þar gildir
hin gullna samhljóman, sem sam-
kvæmt Ethos er grunngerð alls
þess sem lifir. Forn-Grikkir vissu
sínu viti.
Jón Asgeirsson
Menningin við
árþúsundaskil
TOIVLIST
Salurinn
S AMLEIKUR A FIÐLU OG
PÍANÓ
Pálína Árnadóttir og
Sooah Chae fluttu verk
eftir N. Gade, J.S. Bach,
Prokofiev og R. Strauss.
Laugardagurinn 15. janúar 2000.
MENNINGARBORGIN Reykja-
vík er rétt að jafna sig eftir árþús-
undamótin og mannfólkið er að taka
til hendinni, að framhalda venju-
bundnu starfi sínu, sem er að við-
halda því sem kallað er menning og
birtist í öllum umsvifum mannsins,
allt frá frá smálegu handtaki við
vinnu, til flóknari verkefna á sviði vís-
inda og listsköpunar og ekki síst því
sem fellur undir samheitið atvinnu-
vegimir, sem mynda fjárhagslegan
grunnflöt mannlegra og menningar-
legra samskipta mannsins. Allir þess-
ir þættir byggjast á menntun, sem
tekur á sig margvíslegar myndir eftir
þróun samfélagsins. Þessi lífsskóli er
í heild sinni umfangsmikil menntast-
ofnun, er krefst sífellt meiri þjálfunar
í útfærslu hugmyndanna, sem grund-
völlur vaxandi viðgangs og nýsköpun-
ar.
Einn meiður menningarinnar er
iðkun tónlistar og þangað sækir fólk,
sem tilbúið er að fóma ævi sinni í leit-
inni að fullkomnuninni og kemur svo
heim, eftir langa og erfiða ferð, til að
miðla því sem áunnist hefur. þannig
byggist menningin á endalausri og
óseðjandi þörf mannsins fyrir full-
komnun og þannig hafa aldimar liðið,
svo að líkingin í ljóði Eggerts Ólafs-
sonar, Undir bláum sólarsali, er rétt.
Fyrir mörgum er fagurmat og sið-
fræði samstofna og um leið lofgjörð
til almáttar þess er heiminn gjörði, og
að listin eigi sér tilvist í þessari feg-
urð trúarinnar.
Menningin er viðfangsefni manns-
ins og heldur sínu striki, án hátíðar-
halds og sl. laugardag stóðu tvær
ungar konur fyrir tónleikahaldi í
Salnum, þær Pálína Árnadóttir, sem
er Reykvíkingur, og stúlka frá Seoul í
Kóreu, Sooah Chae, og fluttu danska,
þýska og rússneska tónlist. Þetta
birtir okkur alþjóðlegt eðli tónlistar-
innar, hafið yfir mörk tungumála og
önnur menningarskil.
Þær hófu leik sinn á Kaprísu, eftir
Niels W. Gade, sem hefur verið kall-
aður fyrsti alþjóðlegi tónlistarmaður
Danmerkur, bæði sem hljómsveitar-
stjóri og tónskáld. Hann fylgdi þeim
straumum sem einkenndu alþjóðlega
tónlist á hans tíma og því hafa verk
hans ekki verið munuð til jafns við
þau sem voru kennimerkt „þjóðarar-
finum“, hvert á símum stað. Þessi af-
staða merkir, að vera eins og allir hin-
ir, andstætt þeim er fóru sína eigin
heimaleið, eins og sannast hefur með
Jón Leifs.
Pálína er efnilegur fiðluleikari,
leikur af öryggi og krafti og nær oft
að reisa verkin upp fyrir hið venju-
lega, þó enn skorti á dýpt í túlkun,
sem æsku óþolið bætir upp. Samspil
Pálínu og Sooah Chae var einstak-
lega vel unnið og auðheyrt að Chae er
er efnilegur píanóleikari. Annað við-
fangsefni tónleikanna var d-moll Sja-
konnan eftir J.S. Bach, sem trúlega
er með erfiðustu einleiksverkum tón-
listarsögunnar, stórvirki sem skáld-
skapur, sem lagt er í hendur einum
fiðluleikara. Sjakonnan er tilbrigða-
verk, sem byggt er á 8 takta frum-
hugmynd og á hugkvæmni meista-
rans ekki neina hliðstæðu, nema ef
vera skyldi í tilbrigðaverkum
Beethovens. Þetta erfiða verk var
leikið af öryggi og náði Pálína oft
mögnuðum tilþrifum í átaksmestu til-
brigðunum. Að leika þetta erfiða verk
og skila því með jafnmiklum glæsi-
brag og Pálína gerði, er staðfesting á
því hér fer stórefnilegur fiðluleikari.
Þriðja viðfangsefnið var flautu-
fiðlusónatan fræga, eftir Prokofiev,
sem var mjög vel flutt, þótt þar hefði
Pálína mátt dvelja við á einstaka stað,
„syngja" ögn mefra og leggja sterkari
áherslu á andstæður í styrk. Þrátt
fyrir nokkurt óþol, var „sönginn" ekki
fjarri í Es-dúr fiðlusónötunni, eftir R.
Strauss, enda ber fyrsti og annar
kaflinn þó sérstaklega, sterk einkenni
sönglagsins en í síðasta kaflanum er
aftur á móti að heyra sterk einkenni
hljómsveitarritháttar. í heild var
sónatan mjög vel flutt og lokakaflinn
sérstaklega, þar flytjendur fóru á
kostum. I báðum sónötunum var leik-
ur Sooah Chae mjög vel mótaður og
sérlega skemmtilega tilþrifamikill í
lokaþætti sónötunnar eftir Strauss.
Með þessum tónleikum hefur Pálína
sýnt að hún er efnilegur fiðlari, sem
mikils má vænta af á nýju árþúsundi.
Jón Asgeirsson