Morgunblaðið - 19.01.2000, Blaðsíða 58

Morgunblaðið - 19.01.2000, Blaðsíða 58
J58 MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2000 MORGUNBLAÐIÐ FOLKI FRETTUM Forvitnilegar bækur Dutch »4 MfíMOltt n t RONALD REAGAN Sagan um óræða for- setann Dutch - A Meraoir of Ronald Reag- an. Edmund Morris skráði. Random House, New York. Bókin fæst í Máli og menningu og kostar 2.990 kr. -t ----------------- EVRÓPUMENN munu seint skilja Ronald Regan og þau áhrif sem hafði á bandarísk þjóðlíf, þótt einhverjir geti gert grein fyrir áhrif- um stefnu hans á lok kalda stríðsins. Reagan, sem er kallaður „The Great Communicator" í sögubókum menntaskólakrakka í þar vestra, var afar einkennilegur maður og erfitt er að átta sig á honum. Þetta hefur margsinnis komið fram í bókum samferðamanna hans. Þrátt fyrir þ&ð reynir bandaríski ævisagnahöf- undurinn Edmund Morris að kom- ast að því hvað dreif þennan mann áfram og hvað gerði hann af þeim manni sem hann varð. Bókin rekur sögu Regans frá upp- hafi til loka ferils hans sem forseta Bandaríkjanna. Morris beitir þeirri umdeildu tækni að tefla fram upp- diktaðri persónu til þess að halda sögunni saman. Erfitt er að segja hvort að sú tækni gerir bókina betri eða verri, en margir hafa lesendur hafa kvartað yfir að það rugli þá í ríminu. En hvað sem því líður bregður Morris ákveðnu ljósi á skapgerð og innra líf Regans og gerir hann að skiljanlegri manni dyrir vikið. Hann var kaldlyndur maður sem átti erfitt með að sýna tilfinningar og var einnig að mörgu leyti bernskur í hugsun, þótt sumir lesendur eigi ef til vill erfitt með að kyngja staðhæfingum Morris um að Reagan hafi fengið hugmyndina að stjömustríðsáætluninni frá vísinda- skáldsögu Edgars Rices Burroughs um prinsessuna á Mars og að hann hafi sennilega samþykkt Iran- Contra fjárveitingarnar án þess að vita að þær væru ólöglegar. Þrátt fyrir að túlkun Morris sýni fram á bemska hugsun Regans er ekki að sama skapi sagt að hann hafi verið heimskur maður, eins og margir hafa haldið fram. Þvert á móti, þrátt t^yrir að hann hafi kannski ekki hugsað á sama hátt og aðrir menn. Til að mynda kom Regan snemma fram með þá hugmynd, um 1975, að hægt væri að knésetja Sovétríkin, eða „hið illa heimsveldi" eins og hann kallaði það með keyra framlög til vamarmála úr öllu hófi. En stofn- anir bandaríska hersins ofmátu framan af hernaðar- og efnahags- mátt Sovétríkjanna, eða þangað til Reagan komst til valda. Bók Morris er því ágæt til þess átta sig betur á manninum bakvið forsetann auk.þess sem hún bregður á'hugaverðri mynd á margt það sem fór fram bakvið tjöldin í stjórnartíð hans. Hins vegar er hægt að gagn- rýna ritstíl Morris. Hann einkennist af frekar aumkunnarverðri áráttu til þess að strá billegum tilvitnunum á franska og þýska tungu. Auk þess er Morris mikið fyrir að nota ensk qrð sem menn nota ekki nema þeir 'rfafi mikla þörf fyrir andlegan remb- ing. Örn Arnarson RITHOFUNDARFERILL TONLISTARMANN SINS NICK CAVE Orð ástralska ör- lagatöffarans Aðeins þeir sem hafa gert myrkrið að hí- býlum sínum kunna að meta ljósið. Þessi orð skýra margt í listsköpun ástralska tónlistarmannsins og rithöfundarins Nick Cave. Æviverk hans hefur verið leit að ljósinu sem býr í kjarna sársaukans, ást- inni sem felst í sorginni og vitanum sem leiðir hinn veglausa mann heim á leið. ÁHUGI Nick Cave á bókmenntum kviknaði snemma. Faðir hans las fyr- ir hann á unga aldri kafla úr verkum eins og Glæpi og refsingu, Lolitu og Titus Andronicus og drengurinn heillaðist. Hann segist sjálfur hafa haft mestan áhuga á bókmenntum sem voru ofbeldisfullar í víðasta skilningi þessa orðs. Og það var sá áhugi sem leiddi hann að gamla testamentinu en á siðum þess hitti Cave fyrir reiðan Guð sem var oftar en ekki í hefndarhug og vflaði ekki fyrir sér að afmá heilu þjóðimar af yfirborði jarðar. Frásagnimar af þessum önuga drottnara heilluðu Cave og blésu honum í anda það tungutak sem hann studdist við í Ijóð- um sínum og sögum fyrri hluta ferils síns. Nick Cave vakti fyrst athygli með hljómsveit sinni the Birthday Party, en hún spilaði dynjandi fram- úrstefnupönk sem höfðar seint til þeirra sem era veikir í anda. Eftir nokkrar vel heppnaðar plötur og óteljandi sögulega tónleika víðs veg- ar um heiminn hætti Birthday Party. Það var árið 1983. Cave ákvað að halda áfram í tónlistinni, þrátt fyrir að hið skrifaða orð fengi athygli hans í auknum mæli. Hann stofnaði hljóm- sveitina The Bad Seeds og með henni hefur hann unnið allar götur síðan. I bókinni „King Ink“ sem inniheld- ur alla texta Nick Cave frá og með fyrstu plötu The Birthday Party til annarrar plötu The Bad Seeds auk nokkurra einþáttunga og prósa má sjá skýr áhrif gamla testamentisins á skrif Cave. Textamir em innblásnir af guðlegri reiði og í ljóðmálinu hitt- ast fyrir áhrif frá blúsmönnum Suð- urrfkja Bandaríkjanna og torráðnar vísanir í Bíblíuna. Cave tekst á mjög skemmtilegan máta að blanda sam- an sögnum gamla testamentisins og minnum blústónlistarinnar og kem- ur auga á að margt er sameiginlegt með þesssum tveim ólíku heimum. Fyrsta skáldsagan Það vom einmitt áhrif þessara ólíku heima sem sáðu fræjum sög- unnar um „Euchrid Eucrow" í huga Cave. Sagan sem á endanum fékk nafnið „And the Ass saw the Angel“. Árið 1985 kom Cave sér fyrir í lítilli íbúð í Dresdener-götu í Krauzberg-hverflnu í Berlín og hóf að skrifa söguna um mállausan og geðtmflaðan dreng sem heyrir ekki aðrar raddir en þær sem æðri eðaþá lægri máttarvöld, eftir því hvernig menn túlka j| söguna, hvísla að honum og fá hann til ýmissa vafasamra verka. Þemanu í sögunni skýtur upp í nokkmm af þekkt- ari lögum Caves frá þessum tíma, til að mynda í laginu „Tupelo" þar sem opinberunarbók Jóhannesar er flétt- að haglega við fæðingu einhvers konar frelsara eða jafnvel sjálfs dýrsins, undir einhverjum ein- kennilegum formerkjum í Suður- ríkjum Bandarfkjana. Það tók Cave þrjú ár að skrifa bókina og var meðgangan erfið aðallega vegna þess að hann neytti fíkniefna í frek- ar miklurn mæli á þessum tfma og vegna þess að hann týndi handritinu hvað eftir annað á tónleikaferðalög- um. Bókin fékk mjög góðar viðtökur og aflaði Cave virðingar utan tón- listarheimsins. Bókin hefur nú verið þýdd á þrettán tungumál og hefur fengið afar góða dóma. Þótti mörg- um ritdómumm tíðindum sæta að maður í rokkheiminum gæti ritað svo útpælt verk og sýnt svo mikil til- þrif í stfl. Úr Gamla testamentinu íþað Nýja Textasafnið „King Ink 11“ kom út fyrir rúmum tveim ámm. Þar er að finna alla texta Cave frá 1988 til árs- ins 1997 en þá kom út „The Boat- man’s Call“, sfðasta plata Caves til þessa. Ásamt textunum að lögunum á plötum Caves á þessum tíma er að finna nokkrar áhugaverðar greinar, þar á meðal „The Flesh Made Word“ en þar gerir skáldið grein fyrir sýn sinni á kristindóminn. Greinilegar breytingar em á text- um Cave í þessari bók miðað við fyrra textasafn hans. Hann hverfur smám saman ________ frá sögulegum ljóðum um hund- elta blús- menn ogut- angarðsmenn með morð eða eitt- hvað álfka ömurlegt á samviskunni, það er að segja ef litið er framhjá textunum á „Murder“-plötunni, yfir í innhverfari texta. Reyndar er full- mikil einföldun að segja að listsköp- un Cave skiptist í þessa tvo helm- inga. Cave hefúr alla tíð verið fyndinn maður og það sést í fjöl- mörgum textum hans, þrátt fyrir að umfjöllunarefnin séu í alvarlegri kantinum. Hann gerir mikið af því að slá öllu upp í grín þótt fæstir taki eftir því og einna helst gerir hann mest grín að sjálfum sér og þessari ímynd dauða og dranga sem hefur loðað við hann gegnum árin. Eins og sést í textum hans, sérstaklega frá sfðari hluta ferils hans, trúir Cave því að myrkrið sé ekki einungis bú- staður glötunar og vonleysis. Hann sér einnig að í myrkrinu búa stjörn- ur sem skína og þar halda til falleg- ustu ástarsöngyar sem fyrirfinnast í þessum heimi. f þessu myrkri leynist kjami verka Cave. Orðið holdi klætt Hápunktur „King Ink 11“ er senni- lega greinin „The Flesh Made Word“ en hana flutti Cave fyrir bresku útvarpsstöðina BBC í þætti sem fjallaði um stöðu kristindómsins ídag. í grein- inni útlistar Cave helstu hugmyndir sínar um Jesús Krist ogguð- dóm hans og segir hvemig þær hug- myndir hafa gerjast í höfði hans gegnum árin. Það er áhuga- vert hversu mikið Cave vitnar í Tómasarguðspjall, en það er ein af þeim skrollum sem fundust í hellum við Dauðahaf fyrir hartnær fimmtíu ámm og sumir telja að sé eftir Tómas vantrúaða. I guðspjalli Tómasar er lögð áhersla á hin pers- ónulcgu trúarbrögð og hið andlega samband sem er milli manns og Guðs. íþessari hugmynd kristallast trúarleg sýn Caves og má sjá henni bregða fyrir í mörgum af textum hans. Cave sýnist sem svo að maðurinn sé í eðli sínu guðlegur en eina leiðin til þess að nálgast þann guðleik er í gegnum Jesú Krist og per- sónulega sköpun á list. Það var einmitt af síðar- nefndu ástæðunni sem Cave bað aðstandend- ur tónlistarverðlauna MTV-sjónvarpsstöðv- arinnar að taka sig úr hópi þeirra sem vom tilnefhdir sem bestu söngvarar fyrir nokkrum ámm. Hann taldi það vera móðgun. Tónlist Cave virð- ist of tormelt og þunglyndisleg við fyrstu hlustun en þegar betur er að gáð kemur í Ijós að í henni býr kraftur vonarinnar og vissan um að sársaukinn og hin langa ganga í myrkrinu leiði á end- anum til góðs. Forvitnilegar bækur GORE VIDAL ------The — Smithsonian Institution ‘ 4 þ'U it'*»i)rlh á)t írídísw'rtil huMilc uf n ÍMMik , , . jnlidHdl MtfNMÍý ilt a kiixl Uf> inw cl«' iil Aftplo-Siui.iiiliiiit h> ui lli.i*' Aii.he*. Marr. (ttu*nw Píslir, dauði og upprisa The Smithsonian Institute, skáld- saga eftir Gore Vidal. Abacus gefur út 1999.266 síðna kilja. Kostaði 1.535 kr. í Máli og menningu. BANDARÍSKI rithöfundurinn Gore Vidal á að baki merkilegt ævi- starf í bandarískum bókmenntum og hefur víða komið við á löngum og fjölskrúðugum ferli. Rúm fimmtíu ár eru síðan fyrsta bók hans kom út og upp frá því hefur hann fengist við ýmis- konar ritstörf að mestu, en var einnig lengi vel virkur meðl- imur í Ðemókrataf- lokknum vestan hafs og í framboði til þings. Vi- dal skrifaði talsvert af kvikmynda- og sjón- varpshandritum á sjötta áratugnum, en sneri sér aftur að skáldsagnagerð um miðjan sjöunda ára- tuginn. Hann hefur gjarnan nýtt sér skáldskapinn til að koma pólitískum skoð- unum sínum á framfæri og svo rammt kveðið að því á köflum að andinn hefur sigrað efnið og margar bóka hans þykja ekki merkilegur skáldskapur í dag, eins og oft verður með áróðursrit. Þegar honum hefur best tekist upp nær hann aftur á móti að bregða spegli upp að grómaðri samvisku samlanda sinna og bestu bækur hans eiga eftir að lifa. Skammt er síðan merkileg ævis- aga Vidals kom út og í kjölfar henn- ar sú bók sem hér er gerð að um- talsefni. í henni er Vidal að gera upp sakirnar við samlanda sína og væri vísast áhrifameira ef hann hefði ekki gert það allt saman og sagt oft áður og á köflum er The Smithsonian Instute sé soðgrýla úr fyrri verkum Vidals. Bókin hefst þar sem T. kemur til Smithsonian-stofnunarinnar, samn- efnara bandarískrar sögu í bókinni, þangað kallaður til að sinna leyni- legum erindagjörðum fyrir yfir- mann sagnfæðimats og keramik- deildar safnsins að því er virðist. Málið er þó allt flóknara en svo og brátt veit T. og lesandinn, varla hvað snýr upp og niður í sögunni, þar sem menn skjótast fram og aftur í tíma og menningarsögu. Áður en yfir lýk- ur er T. búinn að hitta helstu pers- ónur bandarískrar sögu og enda í ótrúlegum ævintýrum, erótískum, hryllilegum og allt þar á milli. T. hóf bókina sem ungmenni, en á leið að sögulokum vex hann úr grasi, líður píslir, deyr og rís upp frá dauðum. Lesandinn kemst aftur á móti aldrei á síðasta stigið eftir að hafa kafnað í orðaflaumnum, flækst í söguþræðin- um og lognast út af af leiðindum. Árni Matthíasson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.