Morgunblaðið - 06.02.2000, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 6. FEBRÚAR 2000 27
Tilraun Björns á Skógasandi 1962 í leit að öflugu kornafbrigði. Melur í Gunnarsholti. Tilraunareitur Björns á árinu 1963.
komið bara lengist við það og þetta
mjóa langa kom detti svo niður í
næsta roki, þá safnar það í axið. Strá-
ið er mjög sterkt og svo seigt að vind-
urinn getur ekki haggað því. Með
meiri áburðargjöf gátu framleiðend-
ur tífaldað uppskemna. Óhætt er að
segja það hreint út að fram til 1968,
þegar þetta kom komst í gagnið,
urðu reglulegar hungursneyðir í
Indlandi vegna skorts á komi, en eft-
ir 1970 var Indland farið að flytja út
hveiti. Pað urðu alger umskipti.
Fram á þennan dag getur Indland
brauðfætt sig sjálft. Ég var viðstadd-
ur 1970 í Pakistan þegar ráðherrann
tilkynnti að nú væri Pakistan sjálfu
sér nægt, en vegna óstjómar hefur
þetta glutrast niður þar svo þeir em
famir að flytja inn aftur.“ Pað vekur
spurninguna um hve lengi þessi
búbót muni duga Indverjum? „Þeir
vora um 600 milljónir þegar þessi
umskipti urðu, en em nú komnii' í
milljarð. Þótt bæst hafi við 400 millj-
ón manns em þeir samt ennþá sjálf-
um sér nógir í Indlandi."
Indverjar urðu
sjálfum sér nógir
Hver var hlutur þeirra í Vín í
þessu? „Þessi græna bylting byrjaði í
Mexíkó og þar um slóðir fyrir áhrif
frá Borlaug og fór víðar, allt frá Mið-
austurlöndum svo sem íran og írak
og austur yfir Asíu til Indlands. Við
voram að hjálpa sérfræðingum í
þessum löndum öllum. Við voram
með tilraunir í 23 löndum í Asíu til að
kynna þetta. Sjálfir vorum við að
vinna meira í annarri tegund af
hveiti, sem nefnist Duram og Islend-
ingar þekkja í pasta, svokallað spag-
hettihveiti. Dvergarnir í því hveiti
koma allir úr geislun. Um það hafði
ítalskur rektor, dr. Scarascia, forastu
með okkar hjálp.“
Björn kann ótal skemmtilegar sög-
ur um hvernig þetta ævintýri gekk
til. „Kya, forseti og einræðisherra í
Pakistan, sendi bara herinn á bænd-
uma með fræið og skipaði þeim að sá
því. En í Indlandi var það dr. Swam-
inathan sem með sínum sannfæring-
arkrafti taldi þá konumar á það því
karlarnii' þar lyfta sjaldan fingri. Ég
fór stundum með honum í ferðimar,
sem byrjuðu kringum Dehlí. I fyrstu
var enginn áhugi á að fara að skipta
um afbrigði. Svo tókst honum í einu
þorpi að fá bænduma til að prófa
þetta. Þeir fengu margfalda upp-
skera, sem var að smáaukast. Þá
skildu nágrannamir í þorpunum í
kring ekkert í því af hverju þorps-
búar vora famir að setja upp sjón-
varpsmöstur og fá sér heimilistæki,
pg komnir bílar í þetta eina þorp.
íbúar nágrannaþorpanna urðu ösku-
reiðir og spurðu því þeir en ekki við?
Þetta breiddist því út eins og eldur í
sinu. Eitt var þó gagnrýnt, að það
vora aðeins bændumir með gott land
sem höfðu efni á að gera þetta. Smá-
bændumir vora ekki að rækta hveiti.
Dreifingin var auðvitað misjöfn, en
áhrifin á þjóðina vora þau að hægt
var að framleiða nóg handa öllum
heima fjrir og meira að segja að
flytja út. Það sem menn segja núna
er: Það vantar græna byltingu í Afr-
íku. Það er næsta skrefið, segir
Bjöm. Þai' er það sem skórinn krepp-
ir.“
En þama var ekki aðeins um bylt-
ingu í hveitirækt að ræða. Hrís-
grjónabyltingin, sem varð um svipað
leyti, var ekki síður afdrifai'ík víða.
Bjöm er beðinn um að segja í stuttu
máli frá því. „Ég byijaði 1965 með
kynbótaverkefni með okkar aðferð-
um í 12 löndum í SA-Asíu, fór þar
víða um. Þegar það verkefni hafði
verið í gangi í fimm ár vora á fundi í
Tókýó, sem ég var á 1970, í fyrsta
skipti stofnuð samtök erfðafræðinga í
Asíu á sviði jurtakynbóta SABRAO.
Mér þótti gaman að því þegar ég fór
sem heiðursgestur á afmælisfund
samtakanna í Bangkok fyrir 15 áram
að tekið var sérstaklega fram að þessi
árangur hefði orðið af því starfi sem
ég var þá í. Alþjóðakynbótastöðin á
Filippseyjum var með svona dverg-
gen sem þeir höfðu fundið á Taívan.
Þetta var eina genið sem gerði það að
verkum að hrísgrjónaplantan styttist
og var hægt að fá út úr henni tvö-
falda, þrefalda og fjórfalda uppkera.
Þetta afbrigði er nú uppistaðan í nær
allri hrísgrjónarækt í heiminum. Ég
og mitt samstarfsfólk notaði geislun
við þetta viðfangsefni.
Fyrsti árangurinn varð í Japan.
Þangað var einn af okkur mönnum
sendur og honum tókst með geislun
að búa til svona afbrigði, sem stytti
stráin. Þetta gen er fóðurafbrigði í
allri hrísgrjónarækt í Japan. Þetta
kom líka í ræktunina í Taílandi og
víða um Asíu.
Við bjuggum til leiðbeiningabók
um hvemig ætti að nota þessa aðferð
til að endurbæta plöntur og Kínveij-
ar tóku hana og þýddu á kínversku.
Kínverjar vora á þessum tíma svolítið
utangátta í alþjóðasamfélaginu, en ég
hafði alltaf boðið þeim á fundina
svona bak við tjöldin. Jú, jú, ég fékk
oft skömm fyrir,“ segir Björn þegar
spurt er hvort það hafi verið látið
óátalið. „Þegar ég fór frá Vín fyrir
fimm áram var svo komið að 10% af
hrísgrjónaræktinni í Kína var af
þessum stökkbreyttu afbrigðum.
Sem viðurkenning fyrir það var ég
1988 kjörinn heiðurprófessor við
Landbúnaðarakademíuna í Peking.“
Þessu rannsóknarverkefni hætti
Bjöm um 1970 og varð aðstoðarfor-
stjóri við hina sameiginlegu deild
FAO og Kjamorkustofnunarinnar í
Vín. Því starfi fylgdi stór rannsóknar-
stofa með sex deildum. Þar fór hann
að skipuleggja rannsóknir á öllum
sviðum landbúnaðar, verja landbún-
að fyrir skordýrum, geisla matvæli,
láta gera jarðvegsrannsóknir o.fl.
Spennandi verkefiii heima
Hvers vegna skyldi Bjöm hafa
sleppt aðstoðarforstjórastarfi hjá
stórri alþjóðastofnun og komið heim
til íslands? „Ég hætti 1974 til að ger-
ast forstjóri RALA. Halldór E. Sig-
urðsson landbúnaðarráðherra bað
mig að taka við því starfi. Þá sagði ég
upp og ætlaði aldrei út aftur.“ Hann
var svo heima í 9 ár, forstjóri RALA
til 1983 þegar forstjóri FAO bað um
Klipptu toppa og sestu að

Þannig berðu þig að:
Ef þú vilt fá Merrild gjafavörur eða reiðufé þarftu að fylla út þennan miða og setja
hann í umslag ásamt pokatoppunum. Ef þú hefur safnað pokatoppum fyrir gjafavöru
sem þarf einnig að greiða fyrir getur þú annað hvort sent ávísun með eða greitt
fjárhæðina inn á gíróreikning Merrild. Númer gíróreikningsins er 56 86 86 og senda
þarf frumrit kvittunar ásamt útfylltum miðanum og pokatoppunum í umslagi til:
Merrild kaffi • Pósthólf 4132 • 124 Reykjavík
:
Lokafrestur til að senda inn pöntun með þessum hætti er til 29. febrúar.
fallegu morgunverðarborði
Greiðsla með: Ávísun □ Gíró □
Lene Bjerre diskamotta:
Lene Bjerre brauðkarfa:
Trip Trap stjakar fyrir teljós:
Churchill krúsir:
Trip Trap hitaplattasett:
Lene Bjerre dúkur:
Trip Trap framreiðslubakki:
Bók um bakstur:
Lene Bjerre lampi:
Reiðufé:
□ Ég óska eftir að fá Lene Bjerre diskamottu og sendi með:
15 stk. pokatoppa
I I Ég óska eftir að fá fjórar Lene Bjerre diskamottur og sendi með
30 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 600 kr.
[] Ég óska eftir að fá Lene Bjerre brauðkörfu og sendi með:
30 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 550 kr.
I I Ég óska eftir að fá Trip Trap stjaka fyrir teljós og sendi með:
5 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 300 kr.
[~~l Ég óska eftir að fá tvær Churchill krúsir og sendi með:
30 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 500 kr.
ö Ég óska eftir að fá Trip Trap hitaplattasett og sendi með:
30 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 600 kr.
I I Ég óska eftir að fá Trip Trap hitaplattasett og sendi með:
15 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð kr. 850 kr.
I | Ég óska eftir að fá Lene Bjerre dúk og sendi með:
40 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 1.400 kr.
ö Ég óska eftir að fá lítinn Trip Trap framreiðslubakka og sendi með:
40 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 1.100 kr.
I I Ég óska eftir að fá Politikens Nye Bagebog og sendi með:
40 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 550 kr.
[ l Ég óska eftir að fá Lene Bjerre lampa með skermi og sendi með:
60 stk. pokatoppa + greiðslu að fjárhæð 1.800 kr.
ö Ég óska eftir að fá reiðufé í skiptum fyrir pokatoppa og sendi með:
_____stk. pokatoppa (minnst 10 toppa og mest 60 toppa fyrir
hvert heimili) en verðgildi hvers þeirra er 20 kr.
I I Ég óska ekki eftir að fá send önnur tilboð um gjafavörur í skiptum fyrir pokatoppa frá Merrild í framtíðinni.
Ritaðu vinsamlegast með PRENTSTÖFUM
Nafn___________________________________
Heimilisfang___________________________
Póstnr.____________Póststöð_____________
Sími___________________________________
Jíem£d
-setur brag á sérhvcm dag!
i