Morgunblaðið - 12.02.2000, Page 51

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 2000 51
heilsteypt. Trygglynd var hún og
mikill vinur vina sinna.
Jórunn kenndi sig alla tíð við fæð-
ingarbæ sinn, Sörlastaði í Fnjóska-
dal. í ljóðinu „Komið að Sörlastöðum
í eyði“ segir hún: „alltaf vermir innst
í hjarta ylurinn frá heimaslóð". Og
þar var hugur Jórunnar á efri árum,
á heimaslóð fyrir norðan. Þar verður
hún jarðsett í þeim jarðvegi sem hún
óx úr. Blessuð sé minning Jórunnar
Ólafsdóttur frá Sörlastöðum.
Helga Friðfinnsdóttir.
Fallinn er frá mætur félagi og
meðlimur í SIBS til margra ára. Jór-
unn Ólafsdóttir sem kenndi sig við
Sörlastaði í Fnjóskadal.
Árið 1957 veiktist Jórunn af berkl-
um og fór á Kristnes. Á þessum árum
var verið að taka berklalyfin svoköll-
uðu í notkun en þau voru afsprengi
áratuga rannsókna og leitar að efn-
um sem ráðið gætu bug á berklasýkl-
um sem tekið höfðu sér bólfestu með-
al manna. Jórunn naut góðs af nýjum
meðferðarún-æðum þeirra tíma við
berklum en engu að síður tók lækn-
ingin fjögur ár. Það þætti langur tími
í dag en ekki svo mjög langur þá, alla
vega ekki þegar um berklasýkingu
varaðræða.
ÁKristnesivar SÍBS-deild. Sjálfs-
vöm hét hún eins og sams konar
deild á Vífilsstöðum. Jórunn kynntist
að sjálfsögðu starfsemi þessarar
deildar og ekki leið á löngu þar til
hún tók við forystu hennar og var
m.a. fulltrúi deildarinnar á þingi
SÍBS árið 1960 og var ávallt síðan
fulltrúi á þingum SÍBS fram til árs-
ins 1996, í 36 ár. Þing SÍBS hafa ver-
ið haldin á tveggja ára fresti og eru
það enn. Jórunn sat þannig 19 SÍBS-
þing á þessu tímabili og geri aðrir
betur.
Það vita trúlega ekki margir í dag
að fyrstu hugmyndimar um samtök
berklasjúklinga kviknuðu á Krist-
nesi síðla á fjórða áratug nýliðinnar
aldar. Þessu upphafi er ágætlega lýst
í ársriti SÍBS frá því snemma á
fimmta áratugnum í grein sem ber
yfirskriftina „Það kom bréf að norð-
an“. Bréfið var frá berklasjúklingum
í Kristnesi til berklasjúklinga á Víf;
ilsstöðum og í Reykjahæli í Ölfusi. í
bréfinu var reifuð hugmynd um
stofnun samtaka þeirra á milli. Sú
hugmynd varð að veraleika í október
árið 1938 og gjörbreytti tilvera-
granni íslenskra berklasjúklinga
næstu áratugina. Jórunn kom inn í
myndina á lokasprettinum þegar
berklaveikin var í rénun og gerðist
viðráðanlegri. Hún leiddi deildina á
Kristnesi út áttunda áratuginn og þá
beitti hún sér fyrir því að deildin var
sameinuð SÍBS-deildinni á Akureyri.
Þegar hér var komið sögu var nokk-
uð um liðið frá því að ekki þurfti að
nýta aðstöðuna á Kiistnesi fyrir
berklasjúklinga. í nóvember 1990
skilaði Jórann eftirstandandi eignum
deildarinnar, 360.000 krónum, vænni
fúlga þá, til væntanlegrar endurhæf-
ingardeildar hjarta- og lungnasjúkl-
inga á Akureyri sem síðan tók til
starfa í janúar 1991.
Um svipað leyti flutti Jórunn til
Reykjavíkur og tók sér bólfestu á
Minni-Grand. Aður hafði hún í heilan
áratug átt við að etja umtalsverð
stoðkerfisvandamál sem urðu henni
farartálmi. Þó hélt hún sínu á félags-
lega sviðinu og sat m.a. um skeið í
stjóm SÍBS á þessu tímabili ævi
sinnar. Þar lét hún hreyfihömlunina
ekki aftra sér frá þátttöku. Innan
SIBS var hún mikils metin og var ein
í hópi þeirra afreksmanna sem hlotið
hafa heiðursgullmerki SIBS í viður-
kenningarskyni.
Þegar Jórann lést skorti hana ör-
fáa mánuði í áttrætt. Þau áttatíu ár
spanna mesta breytingaskeið ís-
lensks samfélags frá því sögur hóf-
ust. Jórann átti sinn þátt í framvindu
breytinganna. Hún lifðu og starfaði í
grasrótinni ævidaga sína alla og áva-
xtaði sitt pund samferðamönnunum
til hagsbóta. Að kynnast Jóranni Ól-
afsdóttur frá Sörlastöðum var mann-
bætandi, að eignast vináttu hennar
voru forréttindi.
SÍBS þakkar framlag Jórannai' til
allra þeirra málefna sem SÍBS hefur
beitt sér fyrir frá stofnun sambands-
ins fyrir 65 áram.
Haukur Þórðarson,
formaður SÍBS.
JÓN
BJARNASON
+ Jón Bjarnason
fæddist í Auðs-
holti 15. október
1906. Hann lést á
dvalarheimilinu
Blesastöðum 7. febr-
úar síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Bjarni Jónsson, f. 20.
nóvember 1876, d.
22. nóvember 1938,
og Vigdfs Pálsdóttir,
f. 29. júní 1880, d. 6.
mars 1917. Systkini
Jóns voru Páll, f. 24.
júlí 1908, d. 23. nó-
vember 1992, bjó í
Langholtskoti hjá Hermanni Sig-
urðssyni og Katrínu Jónsdóttur;
Hermann, f. 16. febrúar, 1910, d.
15. júní 1997, bjó í Auðsholti; og
Guðbjörg, f. 16. júní 1915, býr í
Hafnarfirði. _ Uppeldisbróðir
þeirra var Ásgeir Hafliðason, f.
10. desember 1925, búsettur í
Reykjavík.
Hinn 14. maí 1939
kvæntist Jón Borg-
hildi Hannesdóttur
frá Skíðsholti á Mýr-
um, f. 20. október
1918, d. 15. júlí 1973.
Þau eignuðust þrjá
syni, Bjarna, f. 31.
ágúst 1940, Ara, f.
29. júlí 1946, og
Vigni, f. 3. október
1955, sem er kvænt-
ur Ásdísi Bjama-
dóttur, f. 27. desem-
ber 1957. Þeirra
börn eru Borgþór, f.
24. júlí 1974, í sam-
búð með Önnu Kristrúnu Sigur-
pálsdóttur; Bjarney, f. 8. septem-
ber 1978, í sambúð með Benedikt
Kristni Ólafssyni; Harpa, f. 24.
október 1982; og Jón Hermann, f.
17.júlí 1997.
Utför Jóns fer fram frá Skál-
holtskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 14.
Jæja, elsku tendapabbi, þá er
komið að kveðjustund hjá okkur. Það
er erfitt að koma á blað öllu því góða
sem kemur upp í hugann þegar ég
hugsa um þig. Okkar fyrstu kynni
urðu fyrir 27 áram þegar við Vignir
hittumst og fóram að draga okkur
saman. Þá voru erfiðir tíma hjá ykk-
ur því hún Borghildur ykkar var þá
fársjúk og lést stuttu seinna. Eg
fékk þó aðeins að hitta hana og eftir
á að hyggja er ég undrandi hvað þið
tókuð mér vel rétt 16 ára gamalli, en
þegar ég hugsa til baka og hef
kynnst þér er ég ekkert hissa. Ég
varð þess fljótt áskynja hvílíkt góð-
menni og gáfaður maður þú varst, en
þú varst ekki að flíka því. Þið bræður
Hermann og þú vorað víðlesnir,
kunnuð sögu lands og þjóðar spjald-
anna á milli og hlýdduð hvor öðram
yfir, þar sem annar strandaði tók
hinn við. Það vora mörg kvöldin sem
þið sátuð í eldhúsinu og fórað með
vísur og tala ég nú ekki um Passíus-
álmana sem þið kunnuð utanbókar
og hlustuðuð alltaf á ár eftir ár.
Þú varst sterktrúaður maður og
hef ég oft velt fyrir mér að þú hefðir
viljað verða prestur en efni og að-
stæður þess tíma leyfðu það ekki og
ekki hefðir þú farið að gera kröfur
því það var ekki í þínum anda, þú
hugsaðir alltaf fyrst um aðra og
aldrei um sjálfan þig. Ég gleymi
aldrei sögu sem þú sagðir mér oft
sem sýnir samviskusemi þína. Þá
varstu níu ára og á þeim tíma þurftu
börnin að byrja að vinna ung, þér var
falið að flytja rjóma á hesti frá Auðs-
holti og fram í rjómabúið í Birtinga-
holti. Þú varst bæði hræddur og upp
með þér yfir að fá þessa ábyrgð og
skilaðir þú þessu verki eins vel og þú
gast en alla ævi minntist þú þessarar
ferðar því samviskusemi þín var svo
mikil að þú hefðir aldrei getað hugs-
að þér að tapa niður rjómanum.
Þú varst fæddur í Biskupstungum
og Skálholt var þín sóknarkirkja og
mikið þótti þér vænt um Skálholts-
dóm og eyddir þú mörgum stundun-
um þar. Þú varst með allann hugann
við Skálholt meðan á uppbyggingu
kirkjunnar og skála stóð og varstu
stoltur af henni og alla tíð leið varla
sá dagur að þú minntist ekki á Skál-
holt eða önnur mál sem tengdust trú
og kirkju.
Jæja Jón minn, ég gæti skrifað svo
margt um þig því margs er að minn-
ast en ég get ekki látið hjá líða að
tala um hvað þú varst alltaf góður við
mig og ekki síður börnin okkar fjög-
ur. Það var alltaf öruggt skjól sem
við fengum í faðmi þínum og þú varst
alltaf til staðar til að þerra tár barna-
barnanna þegar þau féllu, kenna
þeim að lesa þegar aldur leyfði og
styðja þau með þínu innsæi í leik og
starfi. Þegar heilsa fór að bila fluttir
þú þig um set en ekki langt því þú
komst yfir til okkar og bjóst hjá okk-
ur. Á heimilinu varst þú alla tíð fyrir-
ferðarlítill og aldrei vildii' þú láta
hafa fyrir þér. Góðar þóttu þér
stundirnar þegar Hermann bróðir
þinn kom um miðjan daginn og rabb-
aði við þig drjúga stund. Öllum vin-
um okkai' tókst þú svo vel og spjall-
aðir við alla og leyfðir okkur að fá
innsýn í viskubrann þinn sem var
óþrjótandi, síðan dróst þú þig í hlé
því ekki vildir þú vera fyrir.
Elsku Jón, ég þakka þér af öllu
hjarta fyrir allt sem þú varst mér og
mínum. Guð blessi minningu þína.
Þín tengdadóttir,
Ásdís.
Elsku afi minn, nú ert þú búinn að
kveðja þetta líf og loksins kominn til
hennar ömmu og bræðra þinna og
hafa það verið miklir endurfundir.
Þegar ég hugsa til baka til æskuár-
anna varst þú stór partur af þeim og
ég hef ábyggilega verið jafn mikið
hjá þér og heima hjá mér því alltaf
vora allir velkomnir þar. Það leið
varla sá dagur að ég liti ekki í heim-
sókn til að spjalla eða spila við þig og
Hemma og var það alltaf svo gaman
að fá að vinna ykkur, því auðvitað
leyfðuð þið mér að vinna. Svo vildi
það oft verða þannig að eftir að hafa
borðað mig pakksadda heima hjá
mömmu að ég gat ekki staðist það að
fara yfir til þín og fá eitthvað af þess-
um yndislega góðu súpum og graut-
um sem þú kunnir svo sannarlega að
elda og hafðir þú alltaf gaman af því
að geta gefið mér að borða smáábót.
Þegar ég var orðin svona fjögurra til
fimm ára byrjaðir þú að kenna mér
stafina og svo að lesa og var ég orðin
fluglæs löngu áður en ég byrjaði í
barnaskóla, mömmu til mikillar
undranar. Alltaf hafðir þú mikinn
áhuga á skólagöngu minni þar sem
þér gafst ekki færi á að ganga í skóla
og varst þú alltaf svo stoltur þegar
ég kom með einkunnimar mínar til
að sýna þér. Þegar ég fór í bæinn í
skóla var það alltaf það fyrsta sem
þú spurðir mig að hvemig mér gengi
nú í skólanum, hvað ég væri að læra
og hvað ég ætti nú langt eftir í stúd-
entinn. Svo þegar ég hóf nám við Há-
skóla íslands varst þú alltaf að
spyrja mig út í það og þó svo að
minni þitt hafi gefið sig upp á síðk-
astið gastu alltaf munað að ég var í
námi og þá varstu svo stoltur af
barnabarninu þínu, þar sem þetta
var gamall draumur hjá þér að fara í
skóla.
En núna er komið að leiðarlokum
hjá okkur, elsku afi minn, og ég vil
þakka þér fyrir allt sem þú hefur
kennt mér og gefið mér. Ég veit að
þér líður betur þar sem þú ert núna
og sefar það sorg mína að vita af þér
í góðum höndum.
Þín,
Bjarney.
Jón Bjamason bóndi í Auðsholti
er látinn. Jón var giftur systur
mömmu, henni Borghildi, sem lést
fyrir mörgum árum. Okkur systur
langar að minnast hans og þakka
honum fyrir allt.
Jón var gestrisinn, barngóður og
afar fróður og okkur alltaf svo góður.
Alltaf vorum við velkomnar og tekið
vel á móti okkur þegar við komum í
sveitina. Það var alltaf tilhlökkun
þegar fara átti í Auðsholt, hvort sem
það var íyrirfram ákveðið eða sem
svo oft gerðist að pabbi kom heim úr
vinnu snemma morguns og sagði:
„Erað þið tilbúnar? Við erum að fara
í Auðsholt." Ekki tók langan tíma að
taka sig til, þrjár litlar stelpur hlupu
um allt til að tína til dót og hjálpa
mömmu að gera klárt. Svo var kall-
að: Tilbúnar, og lagt var af stað.
Við eigum svo margar góðar
minningar t.d. þegar við fengum að
fara í Skálholtskirkju á sunnudögum
en Jón var þar meðhjálpari. Róið var
þá yfir Hvítá og svo gengið að
kfrkjunni. Margt var annað gert sem
voru merkisviðburðir og eftirminni-
legir fyrir þrjár borgarstelpur, svo
sem að ná í kýmar, heyskapur,
hestaferðir, reka á fjall og berjaferð-
fr og margt fleira sem var svo spenn-
andi og skemmtilegt, heil ævintýri í
okkar huga. Jón var einstaklega hlýr
maður og eigum við systur góðar
minningar um hann sem við eram
þakklátar fýrir.
Við minnumst Jóns með þakklæti í
huga.
Ari, Bjarni, Vignir, Ásdís og börn,
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Ragnheiður, Jóhanna og
Sigurrós Erlendsdætur.
Þegar ég kveð vin minn, Jón í
Auðsholti, sem hefur nú sofnað eftir
langa og harða lífsgöngu, er mér efst
í huga þessi geðfelldi maður. Gáfur
hans, dómgreind, hógværð og trú-
mennska gerðu persónu hans í lát-
leysi sínu virðulega. Honum var gef-
ið fágætt minni enda var hann mikill
fræðari. Sagði svo vel frá að unun
var á að hlýða. Ég hefi oft hugsað
hve afbragðs kennari hann hefði ver-
ið, alltaf tilbúinn að segja skemmti-
legar sögur og vísur; mundi veðurfar
og atburði löngu liðna, uppá dag og
ár. Ekki var þessu kastað fram held-
ur stóðst hárrétt.
Móðir hans dó 1917, þá var Jón 11
ára, elstur systkinanna, þá Her-
mann, svo Páll og Guðbjörg á öðra
ári. Einhvem tímann sagði Jón mér
að svo hefði vijjað til að fullorðin
kona var stödd á heimilinu og verið
þeim bömunum notaleg. Og fann ég
hlýju hans er hann minntist þess hve
hún hafði bjargað þeim döpru dög-
um. Þá var ekki umönnun sem nú
þykir sjálfsögð. Hörð lífsbarátta
mótaði fólkið og ekki var farið mörg-
um orðum um harma sína. Hver og
einn varð að vinna úr sínum málum
sjálfur. Alla tíð fann ég hvað systkin-
in mátu bróður sinn sem var þeim
stoð í uppvextinum.
Á unglings- og æskuáram vann
Jón að búi föður síns en var margar
vetrarvertíðir í Grindavík, heima að
öðru leyti. Vorið 1939 giftist hann
Borghildi Hannesdóttur, ættaðri að
Mýram vestri. Það vor tóku þau við
búi í Auðsholti með Hermanni, bróð-
ur Jóns. Auðsholt stendur á bökkum
Hvítár. Á þeim árum var áin ekki
brúuð svo eina samgönguleiðin var á
litlum bátum. Ekki er mögulegt fyrir
okkur nú að sjá fyrir okkur hvers-
lags þrekvirki þetta var, með allan
varning, mjólk og afurðir af búinu og
fóður í menn og skepnur, að og frá,
yfir stórfljótið. í áratugi var Jón
starfandi við Skálholtskirkju í sókn-
arnefnd sem var umfangsmikið starf
meðan á framkvæmdum við endur-
reisn og minjarannsóknir stóð, í
samtals átta ár. En kirkjan var vígð
1963. Vora ófáar ferðir Jóns yfir ána
og gekk hann þaðan að Staðnum sem
er býsna drjúg vegalengd. Aldrei lét
hann sig vanta að hringja til tíða þótt
lenti hann í volki við ána. Þessar erf-
iðu ferðir komu við heilsu hans mörg
löng ár. Jón var gæddur mörgum
góðum eiginleikum og naut virðingar
samferðamanna sinna. Nú kveð ég
vin minn aftur með þakklæti og bið
honum og öllum hans Guðs blessun-
ar.
Katrín Jónsdóttir,
Langholtskoti.
Látinn er í hárri elli mætur mað-
ur, Jón Bjarnason, fyrrum bóndi í
Auðsholti. Margar minningar koma
upp i hugann þegar hann er kvaddur
hinstu kveðju. A björtum sunnudegi
síðsumars þegar við tvíburarnir vor-
um fimm ára fór móðir okkar ásamt
ömmu okkar ríðandi að Auðsholti.
Þetta var allnokkur vegalengd og
ekki um annað að ræða en að ferðast
á hestum. Þar bjó þá Steinunn Sig--
urðardóttir föðursystir mín ásamt
manni sínum Jóni Stefánssyni í
Auðsholti III, en þá var þar fjórbýli.
Til hennar kom sem kaupakona
nokkram áram áður vestan af Mýr-
um frænka hennar Borghildur
Hannesdóttir en þær vora systra-
dætur. Bóndasonurinn í Auðsholti I,
Jón Bjarnason og Borghildur felldu
hugi saman og vora þá búin að vera í
hjónabandi í nokkur ár þegar þetta
ferðafólk bar að garði. Þá sá ég Jón
Bjamason fyrsta sinni, auðvitað varð
að heilsa uppá Boggu frænku í leið-.
inni. En kynni mín af Jóni í Auðsholti
áttu eftir að verða mikil og góð.
Auðsholtsjarðfrnar era í tungunni
á milli Hvítár og Litlu-Laxár. Þar er
grasgefið land, svo til allt gróið, var
votlent áður en stórfelld framræsla
kom til sögunnar sem bætti búskap-
arskilyrði mjög. Bæjarstæðið er afar
fallegt og setur sú mikla elfa Hvítá,
sem rennur rétt vestan við bæina,
þar mikinn svip á. Þau Bogga og Jón
bjuggu góðu búi og með þeim við bú-
skapinn var Hermann bróðir Jóns.
Borghildiu- lést árið 1973 eftir lang-
varandi veikindi, þá aðeins 55 ára.
Tóku þá við búinu synir þeirra,
Bjarni, Ari og Vignir ásamt Ásdísi
eiginkonu Vignis. í Auðsholti hefur
mikið verið byggt upp síðari ár og er *
þar rekið stórt bú.
Samgöngur við Auðsholt vora
lengi afar erfiðar en brú á Litlu-
Laxá kom ekki fyrr en árið 1958.
Varð því að ferja alla aðdrætti sem
afurðir frá bæjunum yffr Hvítá á
árabátum, mjólk helst daglega. Var
það oft mikil þrekraun, ekki hvað
síst þegar hún var hvað viðsjárverð-
ust, í vorhlaupum, sem jakaburði eða
þegar ís var ótraustur.
Jón lá á ekki á liði sínu í þessum
efnum fremur en öðram og oft þóttí
hann- tefla djarft í baráttunni við
Hvítá þegar hann fór til messu að
Skálholti en þangað eiga Auðsholts-
bæirnir kirkjusókn. Þar var hann
sóknarnefndarmaður og hringjari
um langt árabil og rækti það hlut-
verk af mikilli kostgæfni, ekki hvað
síst þegar unnið var við byggingu
Skálholtsdómkirkju. Þessi fomi höf-
uðstaður Islands skipaði stóran sess
í huga hans og talað var um staðinn
með lotningu.
Jón var vel lesinn, hafsjór af fróð-
leik um menn og málefni líðandi
stundar, jafnt sem fortíðar. Sem
dæmi var minni hans um tíðarfar al-
veg sérstakt. Það var sama hvort
hann var spurður um hvemig veð-
ráttan hafi verið sumarið 1927, vet-'
minn 1936, eða vorið 1958 eða hve-
nær sem var, alltaf hafði hann svar
til reiðu, þó hélt hann aldrei dagbók.
Maður kom glaðari og fróðari af
hans fundi en áður, stutt var í skop-
skynið enda skemmtilegur og frá-
sagnarhæfileikar hans góðir. Með
Jóni Bjarnasyni er genginn mann-
kosta- og drengskaparmaður sem
Ijúft er að minnast.
Við austurbæjarfólk í Syðra-
Langholti þökkum samfylgdina og
góð kynni. Fjölskyldu hans era færð-
ar innilegustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Jóns Bjarnason-
ar.
Sigurður Sigmundsson.
Formáli
minningar-
greina
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upp-
lýsingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
börn, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útför hans fer
fram. Ætlast er til að þessar
upplýsingar komi aðeins fram í
formálanum, sem er feitletrað-
ur, en ekki í greinunum sjálf-
um.