Morgunblaðið - 20.02.2000, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2000 11
vegirnir betri og meiri umferð.“
Það kom fram í máli Hjálmars að í
fyrra hafl verið teknar rúmlega 2200
hraðamyndir og alls hafi komið á
borð umferðardeildarinnar tæplega
2500 mál sem leiddu til kæru. Þetta
voru mál sem komu upp bæði á úti á
landi og á höfuðborgarsvæðinu og
voru málin afgreidd hjá viðkomandi
embætti. „Teljum við að notkun
hraðamyndavélanna veiti ökumönn-
um visst aðhald.
Lögreglan hefur að sögn Hjámars
tekið upp fleiri nýjungar eins og
rauðljósamyndavélar sem eiga að
staðreyna brot þegar ökumenn fara
yfir á rauðu ljósi. „Vitneskjan um
þetta tæki við gatnamót fælir frá
brotum. Vélamar voru fyrst settar
upp árið 1998 og vorum við þá að
prófa okkur áfram með þær. I fyrra
komu upp rúmlega 500 mál þar sem
menn fóru yfir á rauðu Ijósi sem sýnir
mikið aðgæsluleysi,“sagði Hjálmar.
„Þá höfum við einnig komið okkur
upp öndunarsýnatækjum í sambandi
við ölvunarakstur. En það vekur at-
hygli að fjöldi ökumanna sem teknir
eru grunaðir um ölvunarakstur er
svipaður milli ára.“
Ungir ökumenn valda hlutfalls-
lega flestum umferðarslysum
Jón Bjartmarz ræddi um fleiri að-
ferðir til að fæla ökumenn frá brotum
og nefndi refsipunktakerfið og öku-
ferilsskrá sem hann sagði að hefðu
einnig fælingarmátt. Sagði hann að
markvisst væri verið að reyna að ná
til ungra ökumanna eins og með
punktakerfinu. En það vakti athygli í
ársskýrslu Rannsóknamefndar um-
ferðaslysa frá árinu 1998 að ungir
ökumenn á aldrinum 17-20 ára bera
ábyrgð á 26% slysa. Þeir valda því
hlutfallslega flestum slysum miðað
við fjölda. En hvemig virkar þetta
kerfí?
„I punktakerfinu fær ökumaður
punkta fyrir að að brjóta umferðar-
lögin,“ segir Jón. „Þegar hann er
komin með ákveðinn punktafjölda
missir viðkomandi ökuleyfið og er
þessu kerfi ætlað að virka sem aðhald
við ökumenn.
Við starfrækjum einnig samræmt
sektarkerfi sem lögregluliðin hafa
aðgang að, punktakerfið og sektir
eru unnar í gegnum það kerfi. Er því
ætlað að tryggja skjótari afgreiðslu
mála þegar um er að ræða umferðar-
lagabrot. Ef sektir em greiddar inn-
an 30 daga fá menn afslátt og ef þeir
sinna ekki sektarboði em til skjótari
úrræði eins og að fara með málið í
áritunarmeðferð. Þá er málið lagt
fyrir dómara sem getur getur lagt á
sekt. Snúast þessar aðgerðir um það
að breyta hegðun fólks og áhrifarík-
asta leiðin er að beita sektum. Fang-
elsi getur komið til ef um er að ræða
mjög alvarleg brot eins og ítrekuð
ölvunarakstursbrot,“ sagði Jón
Bjartmai'z.
Nauðsynlegt að koma fyrir „eft-
irgefanlegum" ljósastaurum
Víkjum nú að þætti umhverfisins í
umferðarslysum. En víða er talið að
umhverfið hafi áhrif í þriðjungi til
fjórðungi atvika. Það kom fram hjá
Ola H. Þórðarsyni að meðorsök
nokkurs hluta þeirra slysa sem verða
á þjóðvegum landsins megi rekja til
umferðarmannvirkja og umhverfis.
„Sem dæmi má taka nokkur alvarleg
slys þar sem ekið er á ljósastaur, m.a.
á Vesturlandsvegi í byrjun þessa árs.
A Reykjanesbraut eru slíkir staurar
eftirgefanlegir og dæmin sanna að
full ástæða er til að koma slíkum
staurum fyrir á Vesturlandsvegi.
Rögnvaldur Jónsson framkvæmda-
stjór tæknisviðs Vegagerðarinnar
sagði að þar sem Ijósastaurar væru
ekki eftirgefanlegir, þ.e. brotnuðu
þegar ekið væri á þá, væri æskilegt
að skipta um þá ef leyfílegur hraði á
götunni væri yfir 70 km/klst.
Hann sagði jafnframt að á veturna
gæti ástand vegarins verið meðorsök
að slysi til dæmis vegna hálku sem
væri oft erfitt að koma í veg fyrir og
hefði Vegagerðin bætt vetrarþjón-
ustuna og hálkuvöm töluvert á síð-
astliðnum árum, „en við höfum ekki
farið út í að tryggja hálkulausan
veg,“ sagði hann.
Rögnvaldur benti á fleira sem
mætti betur fara á vegum úti og
sagði að einn aðal orsakavaldur um-
ferðarslysa væru útafakstur því væri
brýnt að bæta umhverfi veganna.
„Þegar ökumenn aka út af þá hafa
menn lent ofan í skurði eða úti í
Sektir vegna hraðaksturs
í dreifbýli auknar?
„AUKIN umferðarslys eru vissulega
áhyggjuefni og krefjast bæði skoðunar
og aðgerða,“ sagði Sólveig Pétursdóttir
dómsmálaráðherra. „Nýlega lagði
Rannsóknarnefnd bflslysa fram sína
fyrstu skýrslu sem fjallaði um banaslys
á árinu 1998 en þar komu fram ýmsar
gagnlegar tillögur til úrbóta sem nú eru
í skoðun hjá ýmsum yfirvöldum og aðil-
um í þjóðfélaginu. Fram hefur komið að
mörg alvarlegustu slysin má rekja til
þess að bflbelti hafa ekki verið notuð.
Vert er að athuga eftirlit hvað þann
þátt varðar.
Mörg alvarlegustu slysin eiga sér stað
á þjóðvegunum. Nefndin leggur til að
sektarheimildir vegna hraðaksturs utan
þéttbýlis verði endurskoðaðar. Þetta er
athyglisverð tillaga, sérstaklega í ljósi
þess að flest banaslys verða í dreifbýli,"
sagði Sólveig.
„Ungir ökumenn eiga því miður allt.of oft þátt í
umferðarslysum og verðum við að beina sjónum í
auknum mæli að málefnum þeirra. Nýlega tók gildi
ný ökukennslunámskrá sem án efa mun leiða til betri
kennslu. í námskránni er sérstök áhersla lögð á að
þjálfa beri ökumenn við erfið skilyrði og kynna þeim
þær hættur sem t.d. fylgja akstri um einbreiðar
brýr, á blindhæðum og í beygjum, á vegum þar sem
hætta getur stafað af búfé og villtum dýrum, um
flókin mannvirki og í mikilli umferð. Ég
hef trú á að hin nýja námskrá muni auka
umferðaröryggi.
Um þessar mundir er í vinnslu um-
ferðaröryggisáætlun sem lögð verður
fram á alþingi innan skamms. Þar verð-
ur kynnt staða umferðaröryggismála,
hvað hafi áunnist frá síðasta ári og sett
fram verkefnaáætlun fyrir næsta ár. Ég
tel ekki rétt að tjá mig um efni skýrsl-
unnar fyrr en hún hefur verið lögð fram
á þinginu.
Eitt er ljóst, að háttsemi ökumanna í
umferðinni er lykilatriði. Megin-
verkefnið hlýtur því að felast í því að
koma markvissum skilaboðum til öku-
manna um hvað megi betur fara og hafa
þannig áhrif á viðhorf ,þeirra. Þannig
stuðlum við að öruggari umferð.
Ég tel mjög brýnt að enn meiri
áhersla verði lögð á þetta málefni. Meðal annars
stefni ég að því að halda ráðstefnu þar sem vandinn
verði skoðaður og þær úrbótatillögur sem hafa kom-
ið fram meðal annars í skýrslu Rannsóknarnefndar
umferðarslysa. Það er mikilvægt velferðarmál að
umferðin verði öruggari en þjóðfélagslegur kostnað-
ur vegna slysanna er óheyrilegur. Allir þeir sem hlut
eiga að máli, bæði stjórnvöld og ökumenn, verða að
taka höndum saman og bæta umferðarmenninguna
og efla öryggið," sagði Sólveig að lokum
Sólveig
Pétursdóttir,
dómsmálaráðherra.
hrauni en líkur á meiðslum margfald-
ast við bílveltur og hindranir geta
orðið til þess að bíll veltur. Það er því
mikilvægt að bæta umhverfi veg-
anna.“
Einbreiðar brýr
mikil slysagildra
Ýmsir ágallar eru einnig á vega-
kerfinu sjálfu og nefndi Röngvaldur
að vegimir okkar væru mjóir það
væri því álitamál hvort þeir þoldu
þann hraða sem er á þeim. „Víða er
leyfður hraði 90 km/klst. Að mínu
mati þola ekki allir veg þann hraða.
Það er því spuming hvort ekki þurfi
að merkja mun nákvæmar hvaða
hraða vegimir þola. Rögnvaldur
sagði ennfremur að beygjur væm
merktar á vegakerfinu en ökumaður-
inn vissi ekki hvort sú beygja þyldi 60
eða 80 km hraða. „Það er því álitamál
hvort það þurfi að taka fram sérstak-
lega.“
Aðspurður nefndi Rögnvaldur
fleiri ágalla á vegakerfinu eins og ein-
breiðar brýr. Eins og kunnugt er
hafa orðið alvarleg umferðarslys við
einbreiðar brýr í vegakerfinu. Sagði
hann að verið væri að fækka ein-
breiðum brúm markvisst en gífurleg
slysavöm fælist í því. En hann tók
fram að þótt Vegagerðin merkti
býrnar sérstaklega virtist stöku öku-
maður ekki virða þær merkingar.
Síðastliðið sumar setti Vegagerðin
upp í tilraunaskyni viðvöranarljós við
einbreiða brú yfir Þverá, austan við
Hvolsvöll í Rangárþingi. Samskonar
útbúnaðu var settur yfir Kotá og
Garðsgil í Norðurárdal í Skagafirði
en þar hafa orðið mörg umferðaslys á
undanfönum áram. En skynjarar
nema bíla sem nálgast brýi-nar í
u.þ.b. 500 m fjarlægð og setja af stað
blikkandi, gul viðvöranarljós við
báða brúarenda. Þau lýsa þar til bif-
reiðin hefur farið yfir brúna. Rögn-
valdur sagðist vonast til að þessar að-
gerðir eigi eftir að fækka slysum en
engin endanleg lausn fælist í öðru en
að breikka brýmar.
Hann sagðist einnig vilja sjá miklu
meii-a af hringtorgum þar sem þau
eiga við á úti á vegum. „Það hefur
verið sannað að þau era miklu öragg-
ari en stefnugreind gatnamót," bætti
hann við.
Svartir blettir í umferðinni
Lögreglustjóraembættin, Vega-
gerðin og Umferðarráð eiga með sér
samstarf til að fyrirbyggja umferðar-
slys meðal annars með því að lög-
reglan skilar upplýsingum um slys til
Vegagerðarinnar og Umferðarráðs.
Út frá upplýsingunum eru slysin
staðsett og Vegagerðin fær þær inn á
kort svo á fljótlegan hátt sé hægt að
sjá hvar ástandið er slæmt í vega-
kerfinu. Lögreglan fær þessi kort og
getur þá beint löggæslunni á þá staði
sem era sjáanlega slæmir slysastað-
ir. Umferðarráð vinnur síðan enn
frekar út frá upplýsingunum meðal
annars með því að kanna orsakir
slysa og halda skrá yfir þau
„Við eram þegar búin að taka út
svartbletti á Suðurlandi og Reykja-
nesi og erum komin með tillögur
hvað hægt er að gera til að lagfæra
þá eins og hægt er. í ár tökum við
fyrir Vesturland og Vestfirði og á
næsta ári Norðurland og Austurland.
Svo byrjar hringurinn upp aftur
þannig að þetta verður stöðug vinna-
,“sagði Rögnvaldur.
Aukning á almennum umferð-
arslysum 20-30% á síðasta ári
Samkvæmt upplýsingum frá
tryggingarfélögunum varð aukning á
almennum umferðarslysum á síðast-
liðnu ári 20-30% þar af var mest
aukning á höfúðborgarsvæðinu. En
hver er brýnasta slysavömin á höfuð-
borgarsvæðinu? Það var álit margra
sem við ræddum við að brýnasta
þörfin væri að koma upp mislægum
gatnamótum á fleiri stöðum. „Höfða-
bakkabrúin hefur án efa bjargað
mannslífum eftir að hún var tekin í
notkun og ég vil sjá mislæg gatna
mót á mótum Kringlumýrarbrautar
og Miklubrautar, hið allra fyrsta,"
sagði Óli H. Þórðarson.
Runólfur Ólafsson framkvæmda-
rstjóri FÍB var sammála Óla og sagði
þau nauðsynleg til að auka umferðar-
öryggi og draga úr umferðarhnútum.
Fjöldi banaslysa
eftir árstíma
Sumar - Tfmablilið 1. apr.-30. sept.
1994 1995 1996 1997 1998 1999
-'95 -'96 -'97 -'98 -'99 -2000
“Ég er því mjög andsnúinn tillögu til
þingsályktunar um vegaáætlun en
þar er lagt til að framlög til vegamála
á höfuðborgarsvæðinu verði skorin
niður um 585 milljónir á þessu ári en
þessar aðgerðir væra áhrifaríkastar
til að fækka umferðarslysum," sagði
hann.
Það kom fram hjá Arna Þór Sig-
urðssyni formanni skipulags- og um-
ferðamefndar Reykjavíkurborgar að
þegar umræðan var sem mest um
mislægu gatnamótin, einkum á
Kringlumýrarbraut og Miklubraut
fyrir tveim áram, hefði einnig komið
fram að með mislægum lausnum yk-
ist umferðarhraðinn sem sé einnig
stór slysavaldur og umferðarhnút-
amir flytjist til í umferðarkerfinu. „A
mínu mati er því hægt að færa um-
ferðaröryggisrök bæði með og móti
mislægum gatnamótum," sagði Ámi
Þór. „Hins vegar hefur umferðar-
aukningin í höfuðborginni aukist
meira á undanfömum árum en spár
gerðu ráð fyrir. Bæði það og vinna
sveitafélaganna á höfuðborgarsvæð-
inu að svæðisskipulagi munu kalla á
endurmat á umferðartengingum og
umferðarmannvirkjum. Varðandi
gatnamót Kringlumýrar og Miklu-
brautar þá höfum við ekki útilokað
mislæg gatnamót þar og höfum tekið
frá rými fyrir þau. Það mál er því í
skoðun og verður tekið á því við end-
urskoðun aðalskipulags sem fer fram
á þessu ári.“
Dregið hefur úr hraða og slys-
um í 30 kílómetra hverfunum
Þegar Árni var spurður að því
hvað hann teldi árangursríkast til að
auka umferðaröryggi á höfuðborgar-
svæðinu sagði hann að borgaryfir-
völd bindu mestar vonir við 30 kíló-
metrahverfin. „Það hefur verið gert
heilmikið átak í hverfum borgarinnar
til að ná niður hraða sem hefur mest
árhif á alvarleika slysanna. Á þessu
ári bætast 6 ný hverfi við þau 30 kíló-
metra hverfi sem fyrir era. Við eram
með tölur sem sýna að dregið hefur
úr hraða í hverfunum og slysum hef-
m- fækkað þar.“
Því meiri velsæld því fleiri bílar-
,meiri umferð og fleiri slys. Það er al-
þekkt að í þensluástandi, eins og nú
ríkir á íslandi, verða fleiri umferðar-
slys en í kreppuástandi, án þess að
hægt sé að benda á neinn einn þátt
sem veldur því. Þetta kann að vera
hluti af skýringunni á því að treglega
hefur gengið undanfarin ár að ná
nægjanlegri aukningu umferðarör-
yggis hér á landi. En fleiri atriði
koma við sögu sem orsök umferða-
slysa eins og óöraggir bílar og slæm-
ur útbúnaður þeirra en ein orsök um-
ferðarslysa er einmit slitnir
hjólbarðai'. Þótt að bílafloti lands-
mann sé sífellt að verða betri þá era
bílamir að sögn Óla H. Þórðarssonar
mjög misöraggir. „Umferðarráð, FÍ
B og Bílgreinasambandið beittu sér
fyrir jöfnun aðflutningsgjalda á bif-
reiðum með það að markmiði að gera
fleiram kleift að kaupa öraggari bíla,
en því er ekki hægt að neita að marg-
ir þeirra bíla sem era í umferðinni
era ekki sterkir þegar á reynir,"
sagði Óli.
Hvernig tryggjum við örugg-
asta bifreiðaeign landsmanna?
Þegar Runólfur Ólafsson fram-
kvæmdarstjóri FIB var spurður að
því hvað mætti gera til að tryggja
sem öraggasta bifreiðaeign lands-
manna sagði hann að á hverju ári
ætti sér stað mikil framþróun varð-
andi öryggi bifreiða.„Það liggur fyrir
að nýjustu árgerðirnar era þær ör-
uggust. Jafnframt er Ijóst að bifreiðir
sem falla í efri vöragjaldsflokkana
era búnar fullkomnari öryggisbúnaði
en þær bifreiðir sem ódýrari era.
Þess vegna er það til framdráttar ör-
yggis hér á landi að fleiri eigi þess
kost á að kaupa öraggari bifreiðar. í
umferð er ennþá stór floti mjög gam-
alla bifreiða. I nágrannalöndunum
hefur verið gripið til þess af stjóm-
völdum að bjóða greiðslu fyrir eyð-
ingu þessara bifreiða. Rökin sem
hafa verið lögð fram í þessum löndum
era þau að með þessu sé verið að taka
úr umferð bifreiðir sem era óöragga-
star og mest mengandi í umferðinni.
Virkaði þessi aðgerð á þann veg að
fleiri kaupa sér nýlega bíla sem aftur
skilar tekjum til hins opinbera.
Svo við víkjum að fræðsluþættin-
um þá hefur þeirri spumingu verið
varpað fram hvort að hann sé nógur
eða hvort þurfi að koma af staða ein-
hvers konar þjóðarátaki til að bæta
umferðarmenninguna og draga úr
slysum?
Þurfum að höfða
til skynsemi fólksins
„Síðan 1997 hefur verið í gangi um-
ferðaröryggisáætlun stjómvalda-
,“segir Öli, „þar sem verið er að
varpa ljósi á allar hliðar þessara mála
með það að markmiði að reyna að
koma í veg fyrir slysin. Við þurfum
að höfða til skynsemi fólks í umferð-
inni. Það er ekki skynsemi að spenna
ekki öryggisbelti.
Er fræðslan nóg? „Okkur hjá Um-
ferðarráði finnst hún aldrei nægileg
en hún hefur batnað. Við eigum mikið
og gott samstarf við ökukennara
meðal annars í ökuprófunum og í
kjölfar nýrrar reglugerða er nú nýút-
komin námskrá til almennra ökurétt-
inda sem við vonum að verði okkur
notadrjúgt tæki til að auka og bæta
ökunám og ökupróf í landinu. Nám-
skráin nýja leysir af hólmi námskrá
frá árinu 1984 og tekur hún á miklu
fleiri þáttum en sú gamla. Nú þurfa
allir að fara í ökuskóla og námskráin
er það ítarleg að útilokað er að ljúka
markvissu ökunámi á örfáum
kennslustundum. Námskránni fylgir
ökunámsbók og í hana á að skrá öll
samskipti ökukennara og ökunema
og leiðbeinenda. Ég tel að hin nýja
námskrá eigi eftir að bæta umferða-
rmenninguna hér á landi.
Þrátt fyrir allt þá er slysafjöldi nú
miðað við íbúa og bílafjölda langt frá
því að vera sambærilegur og fyrir 30
árum,“ segir Óli. „Þetta getum við
þakkað m.a. betri umferðarmann-
virkjum, almennt öraggari bílum,
stórbættri meðferð á sjúkrastofnun-
um sem leiðir til að fleiram er bjarg-
að og að megin þorri ökumanna hefur
bætt sig í umferðinni. En það er fyrst
og fremst við sjálf sem eram í um-
ferðinni sem þurfum að taka okkur
taki til að auka öryggi í umferðinni,
þvi staðreynd er að milli 90-95%
slysa má rekja til mannlegra þátta,
s.s. mistaka vegfarenda. Þjóðarátak
okkar allra þarf því að koma til og
það strax.“