Morgunblaðið - 15.03.2000, Qupperneq 14

14 MIÐVIKUDAGUR 15. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Golli
Gro Tove Sandsmark, formaður Farestveit-sjóðsins, afhendir frisi Skúladóttur verðlaunin.
Sigraði í stílakeppni fyrir nemendur í norsku í grunnskólum
Góðir vinir í góðu landi
ÍRIS Skúladóttir, nemandi í átt-
unda bekk í Laugalækjarskóla,
sigraði í stílakeppni Farestveit
sjóðsins, sem haldin var fyrir
nemendur í norsku í grunnskól-
um, og fær að launum ferð til
Noregs. Farestveit sjóðurinn var
stofnaður árið 1991 og hefur það
að markmiði að styrkja norsku-
kennslu í íslenskum grunn- og
framhaldsskóium, meðal annars
með keppni af þessu tagi.
Stíll Irisar heitir Gode venner í
et godt land, eða Góðir vinir í
góðu landi og segir frá ferðalagi
til Noregs og árs dvöl í landinu.
Gro Tove Sandsmark, formaður
sjóðsins, sagði við verðlaunaaf-
hendinguna að frásögn írisar
hefði hressan og persónulegan
blæ og að lýsingarnar væru skrif-
aðar á góðri og lipurri norsku.
fris segist afar ánægð með að
hafa sigrað í keppninni og hlakk-
ar til að fara til Noregs í sumar,
en hún hefur átt heima þar um
helming ævi sinnar. „Ég er fædd
í Bergen og átti heima þar í sex
ár og svo aftur í eitt ár þegar ég
var ellefu ára. Ritgerðin er um
þetta ár, hvernig var að vera í
norskum skóla og samskipti min
við krakkana þar.“
Irisi finnst skemmtilegt að
skrifa og segist líka oft hugsa sér
ýmsar sögur þó hún skrifi þær
ekki alltaf niður. Sagan hennar
Góðir vinir í góðu landi fjallar
um vini hennar í Noregi og ætlar
hún að nota tækifærið og heim-
sækja þá þegar hún fer í ferðina í
sumar.
Formaður RSI segir Landssímann
þvinga starfsmenn úr stéttarfélögum
Eitt aðalmálið í
komandi kjara-
samningum
GUÐMUNDUR Gunnarsson, for-
maður Rafiðnaðarsambands íslands,
segir að Landssíminn þvingi fjöl-
marga starfsmenn sína til að standa
utan stéttarfélaga, vilji þeir gera ein-
staklingsbundna samninga um
starfskjör sín. Þetta kemur fram á
heimasíðu RSÍ. Þar segir að málið
snúist um það að Landssíminn hafi
gert einstaklingsbundna samninga
við töluverðan fjölda af skrifstofu-
fólki og millistjórnendum innan fyr-
irtækisins, eftir að Landssíminn var
gerður að hlutafélagi.
„Eitt af skilyrðum fyrirtækisins
var að þessir einstaklingar skuld-
byndu sig að standa utan stéttarfé-
laga! Þrátt fyrir það er í þessum
samningum vísað til þeirra kjara-
samninga sem viðkomandi var á, t.d.
er þess getið að auk þess séu launa-
og starfskjör í samræmi við kjara-
samning RSÍ eðaFÍS!“
Guðmundur telur að í mörgum til-
fellum standi Landssíminn ekki við
þessi ákvæði ráðningarsamningsins
og þessu starfsfólki standi því ekki
til boða það tryggingarlega umhverfi
sem félagsmenn innan RSÍ njóti.
„Margt af þessu fólki hefur verið
ákaflega ósátt við að fyrirtækið hafi
komist upp með að setja það í þá
stöðu að velja um starfið eða þetta
ofbeldi," segir jafnframt á heimasíðu
RSÍ. Þá kemur einnig fram að mið-
stjórn telji að þetta mál verði eitt af
aðalmálunum í komandi kjarasamn-
ingum við Landssímann.
„Beinlínis rangt hjá Guðmundi“
Þórarinn V. Þórarinsson, forstjóri
Landssímans, sagðist í samtali við
Morgunblaðið ekki kannast við
þessa lýsingu Guðmundar. „Að það
sé gert að skilyrði fyrir því að farið
sé inn á fastlaunasamninga, að menn
hverfi úr sínum stéttarfélögum, það
er bara beinlínis rangt.“
Hann segir að það kunni að vera
sá kjarni í máli Guðmundar að
stjórnendur innan Landssímans,
sem eðli málsins samkvæmt séu ekki
í stéttarfélagi sinna undirmanna,
njóti ekki nægjanlega góðra trygg-
inga.
„Það er mál sem við erum með til
athugunar, hvort eitthvað vanti upp
á það að stjórnendahópurinn okkar
njóti nægilega góðra trygginga. Það
er óháð þessu máli, en það erum við
með í athugun."
Að sögn Þórarins eru ekki gerðir
fastlaunasamningar við almennt
skrifstofufólk og um að það sé í stétt-
arfélögum. „Þetta eru samningar
sem eru gerðir við stjórnendur sem
eru ráðnir hjá okkur eins og hjá öðr-
um fyrirtækjum á persónubundnum
kjörum, föstum launum óháð vinnu-
tíma. En að er algerlega af og frá að
það séu einhverjar þvinganir í gangi.
Það er beinlínis rangt hjá Guðmundi.
Fólk hjá Landssímanum er ekki
beitt ofbeldi af hálfu Landssímans."
Þórarinn segir að Landssíminn sé
nú í viðræðum við tryggingarfélag
sitt, og hafi óskað eftir því við Sam-
tök atvinnulífsins að þau komi að
þeim málum einnig, að gerður verði
tryggingarpakki sem henti fyrir ófé-
lagsbundna stjórnendur.
„Það er auðvitað fráleit staða að
stjómendur séu lakar tryggðir en
undirmenn. Eg á von á því að þetta
sé þjónusta sem tryggingarfélög
muni almennt bjóða íyrirtækjum.“
Yaxandi eftir-
spurn eftir launa-
könnunum
Sífellt hefur færst í vöxt að stéttarfélög,
fyrirtæki og stofnanir leiti til aðila eins og
Félagsvísindastofnunar um gerð launa-
kannana. Kristjana Stella Blöndal deildar-
stjóri segir að fólk vilji fá nákvæmar upp-
lýsingar um laun og launaþróun.
KRISTJANA Stella Blöndal, deild-
arstjóri rannsókna hjá Félagsvís-
indastofnun Háskóla Islands, segir
að það færist í vöxt að stéttarfélög,
fyrirtæki og stofnanir leiti til aðila
eins og Félagsvísindastofnunar til að
gera yfirgripsmiklar launakannanir.
Kannanirnar eru notaðar til að fylgj-
ast með almennri launaþróun og
launaþróun innan starfsgreina.
„Fólk vill fá nákvæmar og áreiðan-
legar launaupplýsingar til að vita
hvar það stendur miðað við aðra í
sömu störfum," segir Kristjana. „Það
á við um launakannanir almennt að
það fer eftir því hversu faglega þær
eru unnar hversu áreiðanlegar þær
eru. Tökum sem dæmi launakönnun
Verzlunarmannafélags Reykjavíkur
sem Félagasvísindastofnun vann á
síðasta ári. Þar var kappkostað að ná
til sem flestra félagsmanna og öllum
félagsmönnum gefinn kostur á þátt-
töku. Könnunin byggist því á mjög
stórum svarendahópi sem skiptir
miklu um nákvæmni niðurstaðnanna.
Við völdum þá leið að gera póstkönn-
un í þeim tilgangi að félagsmenn
gætu gefið sem nákvæmastar upp-
lýsingar um laun,“ segir Kristjana.
í þeim tilgangi að meta hvort ein-
hvem tiltekinn hóp vantaði meðal
svarenda, sem myndi þá skekkja nið-
urstöðumar, var kannað samræmið á
milli svarendahópsins og allra félags-
manna VR með tilliti til kyns, aldurs
og atvinnugreinar. Mikið samræmi
var á milli svarendahópsins og heild-
arhópsins hvað snerti kyn og at-
vinnugrein en hins vegar virtist
yngsti aldurshópurinn meðal VR-fé-
laga síður svara en aðrir. „Við töldum
líklegt að yngsta fólkið í VR væri
frekar í óreglubundnu starfi en þeir
sem eldri eru og litu því síður á sig
sem eiginlega VR-félaga. Þar sem
könnuninni er ætlað að varpa ljósi á
laun hins eiginlega VR-félaga var
ákveðið að leiðrétta ekki aldursskipt-
ingu svarenda miðað við heildarhóp-
inn eins og stundum er gert.“
Gagnrýni auðsvarað
Komið hefur fram sú gagnrýni að
kannanir Félagsvísindastofnunar
fyrir VR og könnun Kjararannsókn-
arnefndar gefi ólíkar niðurstöður um
laun þar sem niðurstöður Félagsvís-
indastofnunar bendi til 8-10% hærri
meðallauna samkvæmt útreikning-
um Kjararannsóknamefndar. Krist-
jana segir þessari gagnrýni auðsvar-
að því þessar kannanir byggjast á
ólíkum svarendahópum. „Eg tel að
huga verði að femu þegar kannanir
þessar eru bomar saman. I fyrsta
lagi nær könnun Kjararannsóknar-
nefndar til alls landsins en okkar
könnun einvörðungu tii höfuðborgar-
svæðisins og það er þekkt að laun
verslunarmanna eru lægri á lands-
byggðinni en á höfuðborgarsvæðinu.
í öðm lagi eru ekki nákvæmlega
sömu atvinnugreinar og starfsgrein-
ar að baki . Það vantar til að mynda
fjármála-, trygginga- og tölvufyrir-
tæki í könnun Kjararannsóknar-
nefndar sem ætti að hafa áhrif á með-
allaun þar sem há laun eru almennt
greidd í þessum atvinnugreinum og
stjómendum er sleppt í könnun
Kjararannsóknarnefndar. I þriðja
lagi er könnun VR eingöngu miðuð
við fólk sem er í að minnsta kosti 70%
starfshlutfalli og laun fólks í hluta-
störfum vegin upp í 100%. Hjá
Kjararannsóknamefnd er á hinn
bóginn ekkert lágmarksviðmið,
þannig að laun fólks sem t.d. er í 20%
starfi em hækkuð upp miðað viðfullt
starf. Þar sem hlutastörf em hlut-
fallslega verr launuð en fullt starf
hefur þetta líklega í för með sér að
fleiri í úrtaki Kjararannsóknamefnd-
ar en í VR em á lægri launum en ella
af þessum sökum. I fjórða lagi þurftu
þátttakendur VR-könnunarinnar að
hafa verið í félaginu í að minnsta
kosti þrjá mánuði en slíkt viðmið er
ekki í könnun Kjararannsóknar-
nefndar. Því er líklegt að stærri hóp-
ur í könnun Kjararannsókanmefnd-
ar en VR sé á svokölluðum
byrjunarlaunum.
Mér finnst í raun samanburður á
könnunum VR og Kjararannsóknar-
nefndar ekki benda til misræmis
þeirra á milli heldur þvert á móti til
samsvöranar sem gefur okkur sterka
vísbendingu um áreiðanleika þessara
launaupplýsinga."
Kynbundinn launamunur
Kristjana segir að könnunum á
kynbundnum launamun fari einnig
mjög fjölgandi. Einkum séu það
sveitarfélögin og einkafyrirtæki sem
hafa látið gera slíkar rannsóknir
meðal starfsmanna sinna. Þau við-
horf ríki í atvinnulífinu í auknum
mæli að í harðnandi samkeppni séu
atvinnurekendur að átta sig á því að
fyrirtækin tapi tækifæmm ef þau
mismuni í launum eftir kyni.
Kristjana segir að launabókhaldið
eitt og sér gefi ekki rétta mynd af
stöðu mála. Til þess að greina kyn-
bundinn launamun sé nauðsynlegt að
beita ákveðinni aðferðafræði sem
felst í því að stilla saman upplýsingar
um laun við starf, vinnutíma, ábyrgð
og fleira. „I rannsóknum Félagsvís-
indastofnunar er reynt að svara
þeirri spurningu hver sé launamunur
meðal karla og kvenna í sambærileg-
um störfum, með sambærilega
ábyrgð, vinnutíma, aldur og starfs-
aldur,“ segir Kristjana.
Hún kveðst telja að aukin áhersla
á kannanir af þessu tagi sé meðal
annars til komin vegna þeirrar trúar
að munur á launum kynjanna mætti
rekja til þess að konur og karlar
sinntu ólíkum störfum, karlar hefðu
lengri starfsaldur og ynnu lengri
vinnudag. „Þess vegna kom það ýms-
um á óvart að launamunur var enn til
staðar eftir að tekið var tillit til þess-
ara þátta. Félagsvísindastofnun
gerði veigamikla könnun á kyn-
bundnum launamun sem birt var
1995, þar sem grannurinn var lagður
að þeim aðferðum sem við beitum í
dag við að greina kynbundinn launa-
mun.
Sú könnun sýndi fram á 16% kyn-
bundinn launamun. Margar kannanir
meðal annars fyrir Reykjavíkurborg
og Akureyrarbæ hafa síðan staðfest
svipaðan launamun og nú síðast
könnun meðal félagsmanna VR. Sú
könnun bendir til þess að karlar í VR
hafa hærri heildarlaun en konur í öll-
um starfsstéttum og á öllum mennta-
stigum. Hún sýnir að á meðal fólks í
fúllu starfi hafi karlar 18% hærri
heildarlaun en konur og er þá verið
að tala um sambærileg störf, vinnu-
tíma, aldur, starfsaldur og jafnvel
menntun. Það miðar því hægt í jafn-
réttisátt.