Morgunblaðið - 07.06.2000, Blaðsíða 52

MORGUNBLAÐIÐ
^52 MIÐVIKUDAGUR 7. JÚNÍ 2000______________________
MINNINGAR
GUÐMUNDUR
. BENEDIKTSSON
+ Guðmundur
Benediktsson
fæddist í Iteykjavík
5. mars 1920. Hann
lést á Landspitalan-
um í Fossvogi 29.
maí síðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Dómkirkjunni 5.
júní.
Mummi er farinn og
•ég sé hann aldrei meir.
Þetta er skrítin til-
hugsun því að Mummi
hefur alla mína ævi
verið hluti af minni dýrmætu fjöl-
skyldu. Það eru líklega ekki margir
sem fá að kynnast ömmubróður sín-
um jafn vel og við frændsystkinin
höfum fengið að kynnast Mumma.
Mummi var hluti af okkar litlu en
sterku fjölskyldu og skarð hans
verður vandfyllt. Hugurinn á í
framtíðinni oft eftir að reika til
Mumma þegar merkisviðburðir era
í fjölskyldunni því nærvera Mumma
gladdi okkur við hverja skím, ferm-
ingu, útskrift, fjölskylduboð og aðra
fagnaði.
Ein af mínum fyrstu pinningum
af Mumma er þegar við Ymir vorum
lítil og vorum í heimsókn hjá ömmu
og afa. Mummi hafði alltaf svo gam-
an af því að skoða myndirnar sem
við teiknuðum og ekki skemmdi það
fyrir að frændi okkar, Mummi lista-
maðurinn, var alltaf reiðubúinn til
að hjálpa okkur, hæla okkur og
hvetja okkur áfram. Mér finnst það
ekki ólíklegt að hvatning þín,
Mummi, hafi gert það að verkum að
Ymir hefur aldrei lagt frá sér litina
og fetar nú listamannsveginn eins
^"feg þú gerðir.
Eg man líka hversu ílott mér
þótti að eiga frænda sem var lista-
maður, aðdáun bamsins er engu lík.
Þegar ég þroskaðist og varð eldri
fóru verk þín sem slík að höfða
meira til mín, ég var farin að geta
séð þróun þína sem listamanns í
verkunum. Aðdáunin fólst þá í því
hverning þú fórst að því að breyta
efnunum sem þú notaðir í verkin og
einnig í hugsununum á bak við
hvert verk fyrir sig.
Mummi frændi og amma Unnur
voru bundin sterkum systkinabönd-
um, og missir ömmu er því mikill.
Ég hef sjaldan séð systkini jafn
samrýnd. I nær hvert skipti sem ég
í heimsókn til ömmu og afa var
Mummi þar. Mörgum kvöldstund-
unum eyddu amma, afi og Mummi
saman gerandi daglega hluti sem
flestir líta á sem sjálfsagða en eru
samt svo mikilvægir. Samveru-
stundirnar við kvöldmatarborðið og
það sem eftir lifði af kvöldinu.
Daginn sem Mummi dó vék ekki
úr huga mér ljósmynd sem ég var
nýbúin að skoða af Mumma. Mynd-
in var tekin á gamlárskvöld og þar
stóð hann með stærstu rakettu
kvöldsins og beið í eftirvæntingu
þess að hún færi á loft. Það var ljúf-
ast við myndina að varla virtist vera
neinn stærðarmunur á rakettunni
og Mumma.
Elsku amma, afi, Nonni frændi
og fjölskyldur. Ég sendi ykkur mín-
ar dýpstu samúðarkveðjur.
Ég mun minnast þín, Mummi
minn.
Kristín Osp
Jónsdóttir.
Nú ertu, kæri Mummi frændi,
farinn frá okkur og við eigum eftir
að sakna þín. Við munum fyrst efir
þér á Freyjugötunni þegar þú bjóst
niðri hjá langömmu Guðrúnu og við
á hæðinni fyrir ofan. Það fór ekki
•>yiikið fyrir þér. Þú varst alltaf ró-
legur og yfirvegaður og keyrðir um
á brúna Bronkóinum þínum, sem
okkur fannst þá flottasti jeppinn.
Listin var þitt líf og yndi. Þér
þótti svo gaman þegar talað var um
myndlist eða þegar við vorum að
segja þér frá því sem við höfðum
verið að læra á teikninámskeiðum.
-&Ú varst alltaf tilbúinn til að hjálpa
og leiðbeina. Áhuga
okkar á myndlist má
án efa rekja til þín og
þíns ævistarfs.
Það verður tómlegt
fyrir ömmu og afa að
hafa þig ekki hjá sér,
hvort sem er í mat eða
á öðrum stundum þeg-
ar fjölskyldan kemur
saman. Það verður líka
tómlegt fyrir okkur
hin að eiga ekki von á
þér með ömmu og afa,
eða að koma í heim-
sókn til þeirra og þú
ekki lengur þar hjá
þeim.
Glæsileg listaverk þín munu hins
vegar halda minningu þinni á lofti
um ókomna tíð og ylja okkur sem
eftir lifum um hjartaræturnar í
framtíðinni. Þó að þú sért farinn í
annan heim ertu samt með okkur
áfram og því ekki gleymdur. List
þín mun lifa.
Unnur Ýr
og Ingvar Ýmir.
Hann Mummi frændi er farinn
frá okkur. Hann var svo blíður og
rólegur og alltaf með þegar fjöl-
skyldan var saman komin. Allt verð-
ur því öðruvísi og breytt.
Kallið er komið,
Komin er nú stundin,
vinarskilnaðarviðkvæm stund.
Vimimir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðasta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir Uðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður guðs þig blessi,
Hafðu þðkk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðar hnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Samverustundir okkar eru mér
mikilvægar og lifa með mér áfram.
Þakka þér fyrir, kæri frændi.
Hildur Hlín
Jónsdóttir.
Efnið bíður handa þinna,
að þú farir um það höndum,
það sagað, soðið, hitað, hamrað,
og saman fellt
Efnið bíðurhandaþinna
að þú farir um það höndum
það sagað, heflað, höggvið, slípað,
skrúfað og saman fellt.
Efnið bíður handa þinna,
að þú farir um það höndum,
það sagað, mótað, sorfið, slípað,
logsoðið og saman fellt.
Þetta ljóð eftir Mumma frænda
kom strax upp í huga minn og lýsir
best því sem Mumma var mest hug-
leikið um ævina, að vinna úr eir, viði
eða járni, og eru mörg verkin til eft-
ir hann, þennan hógværa listamann.
Engin jól eða veisla var haldin í
fjölskyldunni sem Mummi frændi
var ekki í, og var gaman og gott að
finna hve mikinn áhuga Mummi
hafði á að fylgjast með okkur öllum.
Mér er það minnisstætt hve gam-
an ég hafði af því að fara með þeim
systkinum Mumma og mömmu í
Mýrdalinn þaðan sem þau eru ætt-
uð og hlusta á þau segja frá dvöl
sinni þar, eins að fara að Hvoli þar
sem Mummi var í sveit hjá frænda
þeirra, Eyjólfi Guðmundssyni, sem
ritaði um, sem kunnugt er, ævistarf
forfeðra þeirra svo skemmtilega.
Við Bjössi og börnin okkar viljum
þakka Mumma fyrir alla þá tryggð
og vináttu sem hann sýndi okkur.
Þuríður
Magnúsdóttir.
Guðmundur Benediktsson mynd-
listarmaður, sem bjó lengst af á
Laufásvegi 18a, og hafði þar vinnu-
stofu, var góðkunningi okkar undir-
ritaðra hjóna.
Þannig er að Guðmundur var
bróðir Jóns Ben, sem einnig er góð-
ur myndlistarmaður, sem giftur er
Jóhönnu systur minni, þ.e. Páls.
Guðmundur Ben kom oftlega síð-
ari árin heim til okkar hjónanna að
Ægisíðu, og þáði þá jafnan kaffi-
sopa á morgnana, og druftuðum við
málin þrjú saman, það sem helst var
á dagskrá í þjóðfélaginu og um list-
ir.
Guðmundur var afbragðsgóður
listamaður og viðurkenndur sem
slíkur, og hlaut ýmiskonar heiður
og sóma af opinberum aðilum og
ýmsum fleiri.
Hann var góðvinur sonar okkar
hjóna, Guðmundar læknis, nú í Nor-
egi, og dvaldi hann hjá honum og
konu hans, Salóme, nokkrum sinn-
um í góðu yfirlæti.
Guðmundur Ben átti sumarbú-
stað og land í Miðfellslandi í Þing-
vallasveit, og fórum við hjónin oft
þangað um helgar. Það voru jafnan
ánægjulegar stundir. Hann var alla
tíð ókvæntur og barnlaus, en ákaf-
lega barngóður. Hann var félags-
lyndur persónuleiki en fór þó sínar
eigin leiðir bæði í list sinni og lífs-
hlaupi.
I alvarlegum veikindum síðustu
misseri ævi sinnar dvaldist hann
jafnan heimavið og beið þar örlaga
sinna.
Blessuð sé minning hans.
Laufey Jensdóttir
og Páll Hannesson.
Ég kveð Guðmund Benediktsson
sem velvildarmann minn og föður-
legan leiðbeinanda frá því ég man
eftir mér. Leiðir okkar Mumma,
eins og hann var jafnan kallaður
innan fjölskyldunnar, lágu saman
frá því hann fór að koma í kaffisopa
og spjall til foreldra minna á Ægi-
síðu 86, Laufeyjar og Páls, í kring-
um 1954-55. Ég var þá fimm ára
gamall. Þeir Jón bróðir hans ráku
innflutningsverslun og smíðar á
mublum þessi árin og gott ef móðir
mín lenti ekki í því með Jóhönnu
systur pabba að sníða og sauma ut-
an um sófapúða.
Við fylgdumst að alla mína
bernsku og unglingsár og tíminn
leið og samband okkar styrktist eft-
ir því sem ég eltist og hann full-
orðnaðist. Hann kenndi mér ýmis-
legt handverk og gerði mig
skyggnan á myndlist ef þannig má
að orði komast. Hann studdi mig á
námsárunum í lækningunum og
fylgdist síðar með fjölskyldu minni,
eiginkonu, Salome, og þremur
dætrum, Erlu, 15 ára, Laufeyju, 11
ára, og Guðrúnu, 6 ára, og reyndist
þeim sem elskulegur afi og vildi allt
fyrir þær gera. Þeim fannst hann,
eins og mér, hreinasti gimsteinn
fyrir mann að vera, ljúfur, velviljað-
ur og örlátur á öll sín gæði. Léttur
var hann í lund og gamansamur.
Guðmundur var með þekktustu
myndlistarmönnum þjóðarinnar,
fulltrúi abstraktlistarinnar í skúlp-
túr, lærði hjá Ásmundi gamla eins
og hann orðaði það gjarnan sjálfur.
Guðmundur var samhliða og síðar
arftaki Sigurjóns Ólafssonar mynd-
höggvara og tvímælalaust fremstur
myndhöggvara af sinni kynslóð eftir
að Sigurjón féll frá. Guðmundur var
meðlimur Septemhópsins og
Haustsýningarinnar hin seinni árin.
Hann sat í fjölda nefnda, safna og
sýninga í gegnum árin og átti þétt
net vina og kunningja úr mynd-
listarhreyfingunni íslensku og með-
al félaga FIM sem virtu hann fyrir
óeigingjarnt starf í þágu félagsins.
Persónuleiki Guðmundar var ein-
stakur að þvi leyti að hann var svo
þíðlyndur og vinsamlegur við alla
þá sem á vegi hans urðu og hann
varð því vinsæll hvar sem hann kom
án þess þó að hann tranaði sér fram
því það var honum svo sannarlega
ekki eiginlegt. Gáfumannalegar út-
úrflækjur, olnbogaskot og listfræði-
legar klisjur um eigin verk voru
honum fjarri skapi en það er eins og
það sé iðulega nauðsynlegt til að
koma sér áfram í heimi listarinnar
og mig grunar að hann sé vanmet-
inn sögulega séð í íslenskri mynd-
list, en það mun trúlega tíminn leiða
í ljós.
Ég var svo lánsamur að fylgjast
með myndlistariðkun hans innan
frá og sjá hvernig myndirnar urðu
til frá minnstu skissu á lítinn snepil
upp í stór eirverk - þúsund klukku-
stunda eirverk - hugsaði ég stund-
um með mér, því hann vann þessi
verk ávallt einn með fáeinum und-
antekningum og vandvirknislegt
handbragð og listræn nostursemi er
eitt af hans aðalsmerkjum í öllum
hans verkum. Myndirnar urðu vita-
skuld til á suðuborðinu eins og mað-
ur segir en hann var samt sem áður
upphafinn og sfleitandi að mótífum
sem að gagni kæmi í myndgerðinni.
Hvar sem hann kom, vetur og sum-
ur, í formum íss og snjóa, í bylgjum
landslags og sjávar fann hann form
að vinna úr.
Guðmundur var sívinnandi og
„alltaf með eitthvað í gangi“, og
hann var ekki maður hinnar skyndi-
legu inspírasjónar heldur maður
vinnunnar. Hann fór sér iðulega
hægt hin síðari árin og var afskap-
lega laginn við að haga seglum eftir
vindi vegna heilsunnar. Dæmi um
það var þegar hann fékk slæmsku í
lungun vegna koparsuðunnar og
skipti yfir í tré og teiknaði myndir
með svartri og rauðri krít um skeið
og tók til við að móta myndir í gifs.
Og ekki minnkuðu afköstin eftir því
sem hann eltist, þvert á móti.
Margir hafa sagt Guðmund svif-
léttan í viðmóti og með „yngstu“
myndlistarmönnum þjóðarinnar
alla tíð og einnig eftir að hann varð
sjötugur þegar stefna hans tók nýj-
an sveig og hann fór að fást við stór
tréburðarvirki. Það var eins og
hann styrktist með hverju árinu og
endurnýjunarhæfni hans var með
ólíkindum, enda er maðurinn alltaf
að leika sér eins og við nákomnu
sögðum stundum í gamni. Sá leikur
var fílósófískur leikur að efnum
jarðarinnar og reyndar háalvarleg-
ur og það vissum við fjölskyldan.
I öllum þeim aragrúa greina
myndlistargagnrýnenda sem ég hef
lesið um Guðmund hef ég aldrei
rekist á þá grundvallarhugmynd
sem býr að baki öllum hans verkum,
sem er leikurinn. Hinn gáskafulli al-
varlegi leikur.
Hann setti saman vísur þegar
honum líkaði svo en engar vísna
hans gefa betri lýsingu á óhátíðlegu
lífsverki hans en þær þrjár sem
birtust í sýningarskrá einkasýning-
ar hans í Listasafni íslands árið
1995 - árið sem hann varð 75 ára.
Eins og gengur var hann öðru
hvoru að bera undir mig starf sitt:
„Guðmundur, komdu niður, ég ætla
að sýna þér svolítið," og niður í allt
of litla vinnustofu hans á Laufás-
veginum fórum við oftsinnis rétt
eins og ég hefði eitthvað um málið
að segja: Það voru form, nöfn á
myndum og verð á myndum og
fleira smálegt, en ég réð auðvitað
aldrei nokkrum sköpuðum hlut. Við
náðum í eirplötur, gas og súrkúta
hjá AGA og ég rétti honum lista
með fimmtíu uppástungum um nafn
á myndir sem hann var í vandræð-
um með og svo valdi hann eitthvað
sem ekki stóð á listanum. Ég hamr-
aði í hann að hann ætti að verð-
leggja myndirnar sínar miklu
hærra, hann hefði prísana alltof
lága miðað við marga sem voru
nýskriðnir úr egginu á myndlistar-
brautinni, en það varð engu tauti
við hann komandi þegar rétt mynd
komst í réttar hendur.
Við snérum okkur að ýmsu öðru
sem tilheyrði: viðgerð á íbúðum
hans á Laufásvegi 18a, sumarbú-
staðnum að Miðfelli í Þingvallasveit,
fjallgöngum hér áður fyrr, náttúru-'
skoðun, teikniferðum og veiðiskap.
Minningin um Guðmund er góð.
Ég hefði óskað mér hann lifandi í
nokkur ár enn fyrst og fremst
vegna dætra minna, Erlu, Laufeyj-
ar og Guðrúnar.
En farðu vel, vinur, farðu vel og
blessaður sértu, góði maður.
Guðmundur Pálsson
læknir, Noregi.
Hann Mummi okkar er dáinn.
Það er vont að vera langt í burtu og
geta ekki verið með og kvatt hann.
Við vorum svo heppnar að fá að
hafa Mumma sem okkar heimilisvin
og betri „afa“ er ekki hægt að hugsa
sér. Frá því Erla Steinunn var pínu
lítil fór hún niður tröppurnar á
Laufásveginum til Mumma til að
mála, teikna eða smíða. Á Þingvöll-
um var líka endalaust hægt að haf-
ast eitthvað að og þó fiskurinn væri
lítill og sjaldséður var stússið í
kringum veiðiskapinn mikilvægari
en árangurinn.
Seinna heimsótti hann okkur
hingað til Noregs og var hjá okkur
oft mánuð á ári. Þá fengu líka yngri
stelpurnar að kynnast sköpunar-
gleðinni með honum. Margt hefur
verið búið til, margar fínar myndir,
teikningar og ferskeytlur, dúkku-
hús og kofar, máluð húsgögn og
leikföng smíðuð, pússuð og máluð.
Við fengum að heyra sögur frá því
hann var barn, frá því hann fór al-
einn í sveit 6 ára, sat hest yfir ár og
ófærur og sögur frá því hann var í
Austurbæjarskólanum og af kenn-
urunum hans. Þegar hann var á ís-
landi var hægt að treysta á að í
póstkassanum lægi alltaf öðru
hvoru bréf til barnanna frá honum
með blaðaúrklippum, skrýtlum og
skemmtilegum teikningum. Með
hæglátri ýtni nálgaðist hann,
skemmti og leiðbeindi hann stelp-
unum og fékk í staðinn örugga og
stolta væntumþykju barnanna.
Þegar hann kom til okkar í mars
og hélt upp á 80 ára afmælið sitt,
var sárt að sjá að hann var orðinn
veikur, en okkur finnst hann hefði
mátt fá svolítið lengri tíma, það
hefði verið svo gaman að geta heim-
sótt hann og fengið að njóta hans
þegar við erum flutt til íslands.
Mumma er sárt saknað og fyrir
barnshjörtun sem þykir vænt um
hann er dauðinn illskiljanlegur.
Salome,
Erla Stejnunn,
Laufey Ásta
og Guðrún Fjóla.
Mummi minn, sumarið er komið,
en allt það sem þú hafðir hugsað þér
að gera, og framkvæma, þegar
heilsa þín batnaði með hlýju og
birtu sumarkomunnar verður þú nú
að framkvæma í þínum nýju heim-
kynnum, í heimi hins almáttuga.
Falleg og skemmtileg finnst mér
einkunnarorð þín um efni þau er þú
notaðir í listaverk þín sem voru við-
ur, járn og eir. Þú sagðir að efnið
biði handa þinna og þú færir um það
höndum. Um járnið - sagað, sorfið,
hitað, hamrað, - um viðinn sagað,
heflað, höggvið, slípað, skrúfað, og
síðan um eirinn - sagað, mótað,
sorfið, slípað og logsoðið, og það
sama sagðir þú að lokum um öll efn-
in að þau verði saman felld. Hand-
bragð þitt í öllu var vandað, vel og
fallega hugsað.
Það verður söknuður hjá okkur
systur þinni að njóta ekki heim-
sókna þinna og nú verða færri við
matborðið um helgar og hátíðir, og
ekki fáum við oftar að skiptast á
skoðunum okkar á hinum ýmsu
málum lífsins sem við höfum svo oft
gert.
Söknuðurinn hjá dætrum okkar
og fjölskyldum þeirra er mikill þar
sem vinskapurinn var mikill og trúr.
Ég kveð þig í drottins nafni,
Mummi minn.
Magnús E.
Baldvinsson.
Kveðja frá Listasafni íslands
Látinn er í Reykjavík Guðmund-
ur Benediktsson myndhöggvari.
Guðmundur kom fyrst fram á sjón-
arsvið íslenskrar listasögu á seinni
hluta sjötta áratugarins. Hann hélt
fyrstu einkasýningu sína í Reykja-
vík árið 1957. Þá hafði hann lokið
sveinsprófi í húsagagnasmíði og
stundað nám hjá Ásmundi Sveins-
syni myndhöggvara. í íslenskri
listasögu skipaði Guðmundur sér í
flokk þeirra listamanna á sjötta ára-
tugnum sem í-uddu abstraktlistinni
braut, en samkvæmt þeim hug-
myndum áttu listamenn aðeins að
nota hið hreina mál myndlistarinnar
án skírskotunar til ytri forma veru-
leikans. Það er á þessum áratug
sem íslensk myndlist verður í fyrsta
sinn samstíga og hluti af róttækri