Morgunblaðið - 07.06.2000, Blaðsíða 44

44 MIÐVIKUDAGUR 7. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
„Ábyrg“ fiskveiðistjórn?
' „KVÓTAKERFIÐ hefur sannað
sig“... „Besta fiskveiðistjórnkerfi í
heimi“. Göbbels virðist hafa haft
nokkuð til síns máls, - „ef eitthvað
væri tuggið nóg og oft - þá færu
menn að trúa“.
Samkvæmt frétt í Mbl 26/5 s.l. hafa
fiskafurðir hækkað í verði um 50% (í
dollurum) í USA s.l. 15 ár. Sumir eru
svo ósvífnir að eigna fiskveiðistjóm-
inni allt, - líka hækkun afurðaverðs
erlendis.
Það er líka fráleitt að eigna
„bættri“ fiskveiðistjórn veigamesta
,%triði sem bætti lífskjör - og rekstur
fyrii-tækja hérlendis s.l. 10 ár. Það er
sú umbylting í stjórn efnahagsmála
sem varð hérlendis upp úr 1990. Um
það leyti var hætt að prenta seðla til
greiðslu fjárlagahalla hérlendis. Árin
1979, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985,
1986, og 1987 nam seðlaprentun til
greiðslu fjárlagahalla (án fjárauka-
lagaheimilda) hérlendis um 153 millj-
örðum króna (verðlag ársins 1988).
Fjáraukalög höfðu ekki verið af-
greidd fyrir öll þessi ár þegar ég hóf
afskipti af þessari óráðsíu 1988, þeg-
ar ég sat á Alþingi 1988-1991. Þetta
er allt til skjalfest, í þingskjölum og
bréfum.
I maí 1989 skrifaði ég þáverandi
- riármálai’áðherra Ólafi Ragnari
Grímssyni og krafðist þess, að fjár-
málaákvæði stjómarskrár lýðveldis-
ins um fjáraukalög yrðu virt aðfullu,
frá og með haustinu 1989. Ólafur
Ragnar brást hárrétt við kröfu
minni, og kom þessu til
framkvæmda. Seðla-
prentun til greiðslu
fjárlagahalla var samt
ekki endanlega hætt
fjor en Friðrik Sophus-
son lokaði „tímabundn-
um yfirdrætti“ ríkisins
í Seðlabanka og regla
komst þar með á láns-
fjármögnun ríkissjóðs.
Eins og við manninn
mælt datt verðbólga
niður þegar seðlaprent-
un var hætt. Ekki
þurfti lengur að fella
gengið, eftir að gjald-
miðilinn hafði verið
þynntur út, með seðla-
prentun mánuðum saman, samfara
„fastgengisstefnu“!!! Fyrir þá, sem
ekki vilja fjalla um þetta sem mikil-
Kvótinn
Forsendur veiðiráðgjaf-
ar, segir Kristinn
Pétursson, virðast
aldrei standast.
vægan áhrifavald á bætta afkomu út-
gerðar, er hollt að kynna sér þá stað-
reynd, að danska krónan og íslenska
krónan vora jafn verðmætar eftir
myntbreytinguna 1980 (1:1).
Tíu áram síðar - um
1990, var 1 dönsk króna
9 íslenskar!! Gjaldmiðill
þjóðarinnar hafði því
verið þynntur út um
hvorki meira né minna
en 90% á þessum 10 ár-
um!! Vill einhver reikna
út skaða útgerðarfyrir-
tækja þessi 10 ár vegna
þessa?
Villandi málflutning-
ur um að stjórnkerfi
fiskveiða sé aðalatriði
fyrir bættum rekstri út-
gerðar s.l. 17 ár hlýtur
Kristinn að vera byggður á mis-
Pétursson skilningi, eða vanþekk-
ingu. Aðalatriði bættr-
ar afkomu útgerðar er hve fiskverðið
hækkaði mikið og reglusemi komst á
fjáraukalög og lánsfjármögnun ríkis-
sjóðs.
Talsmenn gæða stjórnkerfis fisk-
veiða „gleyma" svo að taka tillit til
þess tjóns og sóunar sem gallar í
stjómkerfi fiskveiða valda og afleitir
gallar í veiðiráðgjöf. Allt of lítill
þorskkvóti hefur neytt menn til að
henda ógrynni afla sem aldrei áttiað
veiða og enginn kvóti var til fyrir. Út-
úrsnúningur um að ég sé þar með að
ásaka sjómenn eða útgerðarmenn
fyrir að kasta fiski, þegar þetta er til
umfjöllunar, er alveg dæmalaus!!
Fyrrverandi sjávarútvegsráðherrra
sagði 1996, þegar skipstjóri nokkur
sagði sannleikann um brottkast afla,
„að yrðu menn uppvísir að því að
henda fiski ætti að fara fram lög-
reglurannsókn"!! Ef svona fram-
koma ráðherra málaflokks sem hann
ber ábyrgð á er ekki fyrirmæli um að
halda kjafti, eða löggan banki uppá,
hvað er það þá?
Það er engu líkara en sumir haldi
að það sé hægt að valta yfir allt og
alla, sem vilja heiðarlega umræðu og
- ekki síður - heiðarlega framkomu.
Þegar umræðan snýst um „gjafa-
kvóta“ eða „uppboðskvóta" er mér
öllum lokið. Uppboð á fiskikvótum í
bolfiski er að fara úr öskunni í eldinn,
því brottkast myndi magnast vegna
aukinnar spennu í stjómkerfinu!
Nálgast verður þetta málefni - betri
fiskveiðistjóm - með faglegri vinnu:
1. Fyrst verður að gera vandaða
skoðanakönnun um hve miklu hefur
verið hent s.l. 5 ár og hætta óheiðar-
legum feluleik með galla stjómkerf-
isins._
2. I öðra lagi er mikilvægt grand-
vallaratriði að láta framkvæma
áhættu- og umhverfismat um hvaða
áhættuþættir fylgi veiðum, með þeim
veiðarfæram sem við notum við fisk-
veiðar.
Þegar þetta tvennt hefur verið
framkvæmt - helst af íslenskum ráð-
gjafar- og verkfræðistofum - koma
margar nýjar staðreyndir og for-
sendur í ljós sem nýta má til að lag-
færa leikreglur stjórnkefia fiskveiða.
í dag er svo enn einu sinni að koma
á daginn, að veiðiráðgjafar hafa ekki
farið með rétt mál um að það ætti að
spara þorskveiði. Hvað á „barnið að
heita“ nú - þegar það virðist vera
búið að týna kannski 300 þúsund
tonnum af þorskstofninum?!
Bannað var að veiða þorskkökkinn
við Vestfirði 1995-1998. Þorskurinn
gekk þá norður fyrir land og át upp
rækjustofninn!! 60 þúsund tonna
rækjukvóti sem úthlutað var 1. sept
1998 að viðbættum 15 þúsund tonn-
um frá árinu áður, samtals 75 þúsund
tonn, var skorinn niður í 20 þúsund
tonna veiðikvóta, en veiddist samt
ekki!! Ætla ráðgjafar svo að halda því
fram að þeir hafi vitað hvað þeir vora
að gera? Þorskurinn virðist - eftir
allt rækjuátið - hafa týnst!!
Lítur dæmið þá svona út sl. 5 ár?
1.300 þúsund tonn týndur þorskur
- 2.250 þúsund tonn þorskur sem hef-
ur verið hent s.l. fimm ár - 3.500 þús-
und tonn af étnum höfuðstól rækju.
Samtals eru þetta 1050 þúsund
glötuð tonn - verðmæti 210 milljarð-
ar??
Forsendur veiðiráðgjafar virðast
aldrei standast. Fullyrðingar um
gæði veiðiráðgjafar og ágæti veiði-
stjórnunai-virðast ekki standast, eins
og hér hefur verið rakið. Fagleg end-
urskoðunarvinna - unnin af ráðgjaf-
ar- og verkfræðistofum - verður að
fara fram. Efst á blaði er að veiði-
ráðgjafar sitji fyrir svöram, hvernig
þeir reikni grundvallaratriði veiðir-
áðgjafar og hvaða forsendur séu þar
til grandvallar. Það er fagleg leið til
að finna út galla í veiðiráðgöf og
stjómun fiskveiða svo hægt sé að lag-
færa þá galla.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Ríkisstyrktur hrunadans
AUKIÐ fijálsræði í
atvinnurekstri vora
#eyg orð hjá Davíð
Oddssyni í aldamótar-
æðunni síðustu. Þau
hljómuðu eins og ís-
lensk fyndni.
Nú hafa einkaleyfin
verið áfgreidd á færi-
bandi af ríkisstjóm
hans sbr. gagnagrann-
inn og fiskveiðar, sem er
undirstaða búsetu okk-
ar íslendinga og kom
okkur út úr moldarkof-
unum. Fjárfestar una Halldór
glaðir við sitt, vextir Halldórsson
hækka og verðbólgan
komin á skrið, yín- 5,8% síðastliðið ár
en er 6% það sem af er þessu ári.
^, Þetta er allf saman í góðu lagi,
ságði Davíð í þíettinum Silfur Egils,
ríkið er að borga upp skuldir! Hann
gleymdi því að stjóm hans veitti út-
vegsmönnum með framsalinu á kvót-
anum veð hjá lánastofnunum upp á
300 milljarða a.m.k. Stærsti hluti lána
hjá útveginum era erlend lán og
skuldir útvegsins era samtals 170
milljarðar, en erlendar skuldú okkar
íslendinga eru um 540 milljarðar. Já,
Davíð man sjaldan eftir þeim smáu,
þó yrkir hann sálma á tyllidögum og
er þá lítillátur við þá.
Silfur Egils era yfir-
leitt góðir þættir og
gaman að fylgjast með
þeim, en að fá einstakl-
ing í þáttinn gagngert
til að hann hrósi eigin
verkum er lágkúra og
setur þáttinn niður fyrir
það. Hugleysi þátta-
stjórnenda og frétta-
manna almennt er ótrú-
legt þegar
forsætisráðherra á í
hlut.
Verðbólgan verður
ekki stöðvuð nema
framsalið verði tekið af,
peningamir flæða út úr sjávarútveg-
inum inn í þjóðfélagið, mynda þenslu
og verðbólgu og ekkert á bak við þá
nema syndandi fiskurinn í sjónum.
Utanríkisráðherra skammar sífellt
erlendar þjóðir fyrir að styrkja sjáv-
arútveginn með ríkisstyrkjum. Nú
hefúr Hæstiréttur staðfest að fiski-
stofnar við Island séu eign þjóðarinn-
ar eða með öðram orðum rödsins. Al-
þingi hefur afhent nokkram
einstaklingum þennan óveidda fisk til
að hagræða hjá sér. Hvað er það ann-
að en ríkisstyrkur? Verðmæti kvótans
eða veiðiheimildimar era seldar fyrir
Kvótaframsal
Verðbólgan verður ekki
stöðvuð, segir Halldór
Halldórsson, nema
framsalið verði tekið af.
400 milljarða. Ef allai- aflaheimildir
myndu skipta um eigendur væri það
um 1,5 milljón á hvert mannsbarn á
Islandi. Geri aðrar þjóðir betur. Væri
ekki skynsamlegra fyrir utanríkisráð-
herra að fara hægar í að gagnrýna
aðrar þjóðir fyrir það sem hann gerir
nákvæmlega sjálfur í miklu meira
mæli? Hæstiréttur staðfesti það með
sínum dómi að þetta væri löglegt, en
siðlaust er það, enda era þeir að reyna
að firra sig ábyrgð með því að vitna í
Alþingi í sínum dómsorðum. Já, það
ætla að verða margir „Briggs-dóm-
amir“ hjá þeim í Hæstarétti.
Eg hélt að það mætti ekki taka
mannréttindi af öllum almenningi
nema öryggi eða hagur almennings
væri í húfi, hvoragt á við um kvótalög-
in.
Höfundur er skipstjóri.
Helgi Hálfdanarson
Sálmaskáldið og hinn
NÝLEGA varð ég fyrir því dul-
arfulla slysi að rangnefna merkan
fræðimann alkunnan, sem þar að
auki hefur verið góðvinur minn um
margra ára skeið. Þessa ótrúlegu
skyssu flýtti ég mér að skýra sem
elliglöp af níræðum fauski til þess
að lýsa sökinni á hendur sjálfri ör-
laganominni. í sömu svifum varð
ég fyrir annars konar nafnaslysi,
sem einnig er helzt að kenna ein-
hverjum nomagaldri.
Ótal sinnum hef ég orðið að leið-
rétta það, að mér hafa verið eignuð
skáldverk, einkum sálmar, þess
mæta manns, síra Helga Hálfdan-
arsonar, skólastjóra Prestaskólans,
sem uppi var á áranum 1826-1894.
Eflaust teldi margur að ég mætti
vera þakklátur fyrir þessi sér-
kennilegu hlunnindi, en vanþakk-
lætið má sín einlægt meira.
Nú gerist það fyrir nokkra, að ég
fæ senda til álita skrá yfir kveðskap
sem ætlað var að liggja frammi á
sýningu í Þjóðmenningarhúsi. Þar
vora mér eignuð tvö ljóð, og voru
þau bæði eftir þennan nafna minn.
Eg hringdi þegar í stað til send-
andans og benti á villuna, og var því
heitið að þessu skyldi kippt í lag.
Svo er það einn dag að ég legg
leið mína á sýninguna í Þjóðmenn-
ingarhúsi. I lestrarsalnum fer ég að
blaða í ljóðaheftum sem þar liggja á
borðum til kynningar. Og hvað sé
ég! Annað þessara Ijóða stendur
þar bísperrt á heilli blaðsíðu, eign-
að mér með nafni og réttu fæðing-
arári. Snöggvast gleymdi ég að
hugsa kurteislega; ég kvartaði við
umsjónarfólk, sem lofaði leiðrétt-
ingu, þó vitaskuld væri það fyrir
löngu um seinan.
Sjálfsagt má það kallast hégóm-
legt að gera sér opinbera rellu út af
smámunum sem þessum. En svei-
mér þá, ég er orðinn svo dauðleiður
á að vera sí og æ kallaður sálma-
skáld á almannafæri, að ég fæ ekki
orða bundizt.
Einnig og ekki sízt er hér um að
ræða vítavert hnupl úr sjóði hins
látna heiðursmanns. Enn einu sinni
bið ég honum vægðar og mælist til
þess, svo sem ég hef áður gert, að
hann sé réttilega titlaður síra Helgi
Hálfdanarson, svo að verk þess
mæta sálmaskálds falli ekki þrá-
sinnis í hendur raufuram.
Hraðagagnrýni
og atvinnurógur
VEGNA listrýni
Braga Ásgeirssonar í
Morgunblaðinu þann
1. júní sl. á sýningu
Kristins Pálmasonar
„Tímaófreskjumál-
verkaserían" á Kaffi
Mokka 10. maí-10.
júní.
Bragi Ásgeirsson er
fyrir löngu búinn að
sýna það og sanna að
hann er að mörgu
leyti ófær um að fjalla
um samtímalist, ekki
einungis vegna
kreddufullra viðhorfa
sinna heldur einstaks
áhugaleysis og oft
þekkingarskorts á ýmsu sem henni
tilheyrir og vegna of persónulegs
álits á aðferðum. Fyrir vikið gef ég
lítið fyrir listrýni hans. Það hefði
því ekki snert mig neitt sérstak-
lega ef Bragi hefði látið sér nægja
að gagnrýna „sýninguna" á Mokka
Listgagnrýni
A mér að þykja það leitt
að hafa tekið aðra
stefnu, spyr Kristinn
Pálmason, en Bragí
virðist hafa vænst?
sem slíka og fengið sömu niður-
stöðu og sjálfsagt hefði ég orðið að
kyngja þessari rýni teldist ég til
frístundamálara. Sem sagt, Braga
þarf alls ekki að líka þær aðferðir
sem ég nota en hann getur ekki
sakað mig um vankunnáttu og
skort á þjálfun sem faglærðum
myndlistarmanni á þennan hátt án
þess að^ útkoman verði atvinnu-
rógur. Eg vil minna Braga á að
hann gaf mér gjarnan háar ein-
kunnir er ég stundaði nám við
Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands og útskrifaðist ég með hæstu
einkunn sem þar var gefín auk
sérstakrar viðurkenningar frá
málunardeild. Honum hlýtur einn-
ig að vera kunnugt um tveggja ára
nám mitt og meist-
aragráðu frá einum
virtasta háskóla Eng-
lands að ekki sé talað
um ómælda vinnu
þess fyrir utan. Á
mér að þykja það leitt
að hafa tekið aðra
stefnu en Bragi virð-
ist hafa vænst? Getur
Bragi ekki sætt sig
við það að málverk
skuli kynnt og sett
fram á forsendum
samtímalistar? Það er
hægt að lesa málverk
á svo marga vegu,
sérstaklega ef maður
er vel læs.
Er ekki hugsanlegt að ég þekki
„innra gangverk myndflatarins“
það vel eftir tíu ára listiðkun að ég
hreinlega geti einbeitt mér að
„turninum" um stundarsakir,
byggingin er að mestu fullkláruð
og fátt annað eftir en þakið. Hvað
á ég að gera? Steypa upp í hurða-
opin? Mér virðist sem það vanti
annan pól í skrifum um samtíma-
málverk, annars er hætta á að
Bragi, sjálfskipaður verndari
„málverksins“ verði sá sem á end-
anum kæfir það. Ég kem úr námi í
einum heitasta potti myndlistar
síðasta áratugar, þar sem málarar
á borð við Chris Ofili, Martin Mal-
oney, Gary Hume, Peter Doig,
Estelle Thompson, Paul Morrison,
Torie Begg, Bernard Frize og
Juan Uslé, svo einhverjir séu
nefndir, hafa unnið ötullega að
endurreisn málverksins. Væru
þessir málarar blómstrandi í dag
ef allir listrýnar skrifuðu eins og
Bragi Ásgeirsson? Þess ber að
geta að ljósmynd sú er Bragi hef-
ur sjálfur tekið af einu verka
minna fengi tæpast góða umfjöllun
fagmanns á því sviði og spurning
hvort það séu ekki „helgispjöll" að
leyfa Braga að taka ljósmyndir af
myndverkum. Það hlýtur að flokk-
ast undir virðingarleysi að setja
ekki réttan titil undir myndina en
Bragi slettir fram „Eitt af hraða-
málverkum Kristins." Er þetta
ekki hraðagagnrýni?
Höfundur er myndlistarmaður.
Kristinn
Palmason