Morgunblaðið - 19.07.2000, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞJOÐFRÆÐI
Þjóðmenningarhns
SÖGUSÝNING
Kristni í 1000 ár er sögusýning sem
nú stendur yfir í Þjóðmenn-
ingarhúsinu í tengslum
við kristnihátíð.
Á spjöldum
kristnisögunnar
HLUTVERK sýningarinnar Kristni í 1000
ár er tvíþætt - í fyrsta lagi veitir hún athygli
því er kristni var lögbundin á íslandi og áhrif-
um hennar á líf almennings og í öðru lagi er
stikað á stóru í 1000 ára kristnisögu landsins.
Með aðstoð heimilda er bent á margvísleg áhrif
kristninnar á þjóðlífið í gegnum aldimar og
bein tengsl hennar m.a. við lestrarkunnáttu
landsmanna og þróun ritlistar skoðuð. Atburð-
ir á borð við eignasöfnun kaþólsku kirkjunnar
og siðaskiptin hljóta þá ekki síður sinn skerf
athyglinnar.
Ekki þarf að ganga lengi um Kristni í 1000
ár til að gera sér grein fyrir því að umtalsverð
vinna liggur að baki sýningunni. Reynt er að
höfða til sýningargesta á sem flestan hátt - í
hljóði, myndum, texta og með líkönum á borð
við það sem unnið hefur verið af Þingvöllum -
eitt það íyrsta sem grípur athygli sýningar-
gesta.
Almannagjá auðþekkjanleg í bakgrunni lík-
ansins, staðsetur strax eftirmyndir forfeðr-
anna og tjaldbúða þeirra í hugum fólks - hér
skal rifja upp er kristni var lögboðin. Textar úr
Islendingabók Ara fróða og Kristni sögu
skrýða bakgrunn líkansins og upplestur þess-
ara texta hljómar síðan í eyrum sýningargesta
og ítrekar enn frekar þá atburði sem líkaninu
tengjast.
Það er vissulega góð hugmynd að nýta
marga miðla við uppsetningu sýningar og kær-
komin viðbót að þeim líkönum sem sýninguna
prýða. Auk Þingvalla má til að mynda einnig
sjá 16. aldar prentsmiðju og stúlku í gapa-
stokki. Þá er sýningarskráin vel unnin og eigu-
legur gripur.
Kristni í 1000 ár skilar sér hins vegar því
miður ekki að fullu til sýningargesta, til þess er
of stutt milli þeirra líkana sem reiða sig á notk-
un hljóðs - erfitt getur verið að greina á milli
þess texta sem ætlaður er viðkomandi líkani og
þess sem hljómar í bakgrunni. Þá leika texta-
spjöldin einnig full veigamikið hlutverk, þó
myndskreytt spjöldin séu vissulega vel unnin
og uppfull af fróðleik sem oft á tíðum vekur
áhugaverðar spumingar. Sú staðreynd að ís-
lenska ritmálið hafi þróast út frá latneska
stafrófinu og að íslenskir textar hafi fljótlega
verið nokkuð algengir vekur til að mynda upp
þá spurningu hvort lestrarkunnátta og þróun
ritlistar hafi átt einhvem þátt í því hve sjaldan
lýsingar sé að finna íslenskum handritum?
Hafi sýningargestir hins vegar fátt annað að
skoða en textana sem uppi hanga er hætt við að
áhuginn dali. Fleiri munir, eftirmyndir, jafnt
sem fmmmyndir hefðu vissulega brotið upp
sýninguna og fært hana nær sýningargestum.
Einn steinkrossanna þriggja frá Þórarinsstöð-
um er, utan handrita, eini upprunalegi munur-
inn sem sýningin geymir, þó ekki hefði verið úr
vegi að sjá þar fleiri muni tengda kristnisög-
unni. Muni í eigu Þjóðminjasafnsins sem nú
prýða textaspjöldin. Vissulega kunna einhverj-
ir þessara muna að vera of viðkvæmir til flutn-
ings, en varla allir? Kaleikar í eigu Þjóðminja-
safns og 16. aldar refilsaumað altarisklæði með
íslenskum dýrlingum hefðu til að mynda verið
velkomin viðbót.
Sögusýning um kristna trú ætti að eiga er-
indi til sem flestra, enda stór þáttur í Islands-
sögunni. Óvíst er hins vegar að textaspjöld nái
að skila þessu að fullu.
Anna Sigríður Einarsdóttir
Tvær
hliðar á
sama
steini
MYNDLIST
Morgunblaðið/Halldór B Runólfs
Keizo Ushio holar íslenskt grágrýti með einbeitni þess sem
kann til verka.
L j ó s a k 1 i f,
Hafnarfirði
HÖGGMYNDALIST
KEIZO USHIO
Til 23. júlí. Opið frá kl. 14-18 alla
daga nema þriðjudaga.
TENGSL stærðfræði og heim-
speki hafa heillað listamenn frá örófi
alda. Trú þeirra að rökrænt frum-
mót liggi til grundvallar öllum fyrir-
bærum felur í sér væntingar um
fólgnar reglur handan frelsisins.
Vandi listamannsins hefur löngum
verið sá að væntingar hans fara ekki
ávallt saman við væntingar áhorf-
andans. Aðnjótendum þykir oft sem
listaverk séu torræð, sértæk og
fráhrindandi, og lúti engum lögmál-
um öðrum en duttlungum lista-
mannsins. Með því að trúa því að
hulin lögmál liggi að baki öllum
sköpuðum hlutum, hversu óreglu-
legir sem þeir líti út fyrir að vera,
réttlæta listamenn ekki aðeins
fráhvarf sitt frá raunsæislegum
vinnubrögðum heldur gagnrýna þeir
okkur áhorfendur fyrir of yfirborðs-
legt sjónarmið.
Keizo Ushio aðhyllist eins konar
tvenndarhugsun, ekki alls óskylda
heimspekihugmyndum Derrida. Að
mati hans er ekki hægt að aðgreina
hluti þannig að ein hliðin sé skilin frá
hinni. Allt hefur sínar tvær hliðar
rétt eins og myntin og því verða hlið-
amar einungis aðskildar á huglægu
plani um stundarsakir. í raun geta
þær hvorug án hinnar verið. Ushio
lofsyngur þessa nauðhyggju og tel-
ur, ef marka má orð hans, að nútím-
inn horfi of greiðlega fram hjá henni.
Af því orsakist mikið af vanda okkar,
svo sem þegar við reynum að skilja
menninguna frá náttúrunni eða heil-
ann frá hjartanu.
Ushio lýsir þessum lögmálum í
höggmyndum sínum með því að
höggva steininn svo hann fléttast um
sjálfan sig eins og hringur í hring. í
Ljósaklifi geta gestir fylgst með því
hvemig Ushio holar stórt grágrýtis-
bjarg því hann hefur steininn úti á
hlaðinu framan við vinnustofuna og
sýningasalinn. Þar lætur hann meit-
ilinn vaða á grjótinu svo kvarnast í
allar áttir. Ætlun myndhöggvarans
er að eftir standi tveir hringar, hvor
hlekkjaður hinum, en til þess þarf
nákvæmni og hugvit sem ekki er á
færi nema æfðustu listamanna.
I Hafnarborg stendur yfir sýning
á verkum Keizo Ushio svo að mikill
fengur er að sjá hann sjálfan vinna
að grágrýtinu í hrauninu við Ljósa-
klif.
Það er ekki oft sem mönnum gefst
tækifæri til að sjá listamann höggva
mynd með meitli og hamri nú til
dags enda er það bæði í senn arg-
asta púl og smásmugulegasta ná-
kvæmnisiðja. Allt stendur og fellur
með hæfni myndhöggvarans til að
beita meitlinum. Eitt högg um of
getur hæglega eyðilagt langa og
mikla vinnu. Áhugamenn um högg-
myndalist í orðsins fyllstu merkingu
eru því hvattir til að heimsækja
Ljósaklif og fylgjast með Keizo
Ushio hola bjargið. Brosmildur og
kurteisin uppmáluð er hann reiðu-
búinn að tjá sig um list sína gefi
gestir sig á tal við hann.
Halldór Björn Runólfsson
og þú getur unnid giæsilega vinninga
Skjóttu á -úrsVVVin
■
Pú getur skotið á úrslit leikjanna f hverri umferð. Vikulega
verða dregnir út símar frá Símanum-GSM ásamt GSM Frelsi
og miðum á leikina I Landssímadeildinni. (lokaumferðinni
verður svo dreginn út óvæntur og glæsilegur vinningur.
LANDSSIMADEILDIN
mbl.is
Verðlaunabók
um vegina
BÆKUR
Kortabók íslands
UPPLÝSINGARIT
eftir Hans H. Hansen og Ólaf Vals-
son. Ritstjóri er Öm Sigurðsson.
Bókin er 23,9 x 17 cm að stærð,
prýdd sextíu landakortum í hlut-
föllunum 1:300 000 og 35 þéttbýlis-
kortum. Þá er í kortabókinni lið-
lega 30 blaðsiðna nafnaskrá auk
ítarlegrar safnaskrár sem flokkuð
er eftir landshlutum og staðfærð á
sérstöku yfírlitskorti. Einnig er að
finna annað yfirlitskort yfir allar
sundlaugar landsins og skrá um
staðsetningu þeirra eftir Iandshlut-
um. Grunnur Kortabókarinnar er
að mestu leyti byggður á gögnum
frá Landmælingum fslands, Nátt-
úrufræðistofnun íslands og Raun-
visindastofnun Háskóla Islands. 125
bls. Mál og menning, 2000.
BÓKIN getur ekki annað en talist
sannkallaður fengur í ferðalagið, enda
hefur hún nú fengið fyrstu verðlaun á
alþjóðlegri ráðstefnu í Kalifomíu um
bestu kortagerð á þessu ári. Skemmst
er að minnast íjórðungskortanna sem
komu út í fyrra og hrepptu einnig
fyrstu verðlaun.
Þar voru sömu aðilar að verki enda
er Kortabókin byggð á ijórðungskort-
unum góðu. Hvert kortanna sextíu er
þannig skorið að það þekur 2835 fer-
kílómetra svæði, 63 kílómetra frá
norðri til suðurs og 45 kílómetra frá
vestri til austurs.
Fyrir vegfarendur er kortabók sem
leikur á gormum mun hentugri kost-
ur en kort sem þarf að fletta sundur
og brjóta saman, einkum ef menn eru
einii' á ferð. Kortabók Máls og menn-
ingar hefur einnig skýrleikann sér til
ágætis. Það er auðvelt að koma auga á
það sem máli skiptir, jafnvel þótt ör-
nefni sumra kortanna virðist nær
óteljandi. A jöðrum hvers korts em
þríhymingar með númemm sem vísa
til næstu korta svo auðvelt er að finna
framhaldið. Þá em áttirnai’ gefnar
upp með því að hverju korti er skipt í
kross sem einungis er sýndur á spáss-
íunni fyrir miðju korti. Aðrar stefnur
era einnig merktar á spássíunni og
nýtast afbragðsvel sem örnefnavísir í
nafnaskrá.
Þannig má segja að leiðarljós teym-
isins, Amai's og félaga, sé nokkurs
konar naumhyggja. Reynt er að skipa
hlutunum þannig að kortin séu hófstillt
og njóti sín sem best í hreinleik sínum
og fáguðum litum. Fátt skyggir á
hæðalínur og skörp skil jjósra flata og
dökki-a, en skuggar til að lýsa bratta
em með aíbrigðum vel gerðir. Þannig
em kortin unun á að líta.
Hins vegar hefði að ósekju mátt
bæta við annarri síðu með skýringum
þar sem gerð væri grein fyrir hraun-
breiðum, mýrarflákum, söndum og
skóglendi. Fyrir flesta íslendinga
Hans H. Ólafur
Hansen Valsson
sem komnir em á legg em tákn þessa
efnis eitthvað sem liggur í augum
uppi, einkum ef maður er alinn upp
við gömlu góðu aðmírálskortin.
Öðra máli gegnir um ungt fólk og
útlendinga. Það hefði kostað eina
skýringasíðu að bæta við upplýsing-
um um það grafiska táknmál sem
hvarvetna blasir við á kortunum en
ókunnugir þekkja ekki gjörla. Þá
saknar maður tákna um hverasvæði
eða laugar, þessi sérkenni íslenskrar
náttúra sem laða að svo marga ferða-
menn, innlenda sem erlenda. Og úr
því þetta er nefnt mætti einnig spyrja
hvers vegna ekki vom gerð sérkort
með bensínstöðvum og þeim bætt inn
á þéttbýliskortin. Eflaust hefði mátt
fá olíufélögin til að borga slíka tákna-
gerð á sérkorti með tilheyrandi
nafnaskrá. Bensínstöðvar era ferða-
löngum ekki síður mikilvægar en söfn
og sundlaugar.
Vissulega spyrja einhveijir ferða-
menn hvers vegna vegalengdum er
sleppt á kortunum í kortabókinni.
Þeim var reyndar einnig sleppt á
fjórðungskortunum. Til að halda
hreinleik kortanna er ákvörðun
kortagerðarmanna Máls og menning-
ar skiljanleg. Aftast í Kortabókinni
era gefnar upp vegalengdir milli sext-
íu og tveggja helstu áfangastaða á
landinu og ætti það að nægja. Þá er
með lengdarmáh undir hveiju korti
næsta auðvelt að geta sér til um vega-
lengdit' milli minni staða.
Kortabók Máls og menningar á ef-
laust eftir að falla vegfarendum vel í
geð svo skýr og hentug sem hún er.
Þá má þegar sjá í henni góðan grann
fyrir frekari landvinninga þeirra Am-
ar, Hans og Ólafs. Möguleikamir
virðast ótæmandi því hafi Islendingar
og útlendingar ferðast um landið
hingað til má búast við að þau ferða-
lög margfaldist á komandi áram og
áratugum. Lengi býr að fyrstu gerð,
og verður ekki annað séð en Korta-
bókin sem út kom í liðnum mánuði
eigi framtíðina fyrir sér. Kostir henn-
ar og notagildi era augljós, enda hafa
gæðin ekki farið fram hjá ráðstefnu-
gestum um alþjóðlega kortagerð
vestur í Kalifomíu. Það er því næg
ástæða til að óska kortadeild Máls og
menningar til hamingju með þá Öm
Sigurðsson, Hans H. Hansen og Ólaf
Valsson, og vel heppnað framlag
þeirra til íslenskrar ferðamennsku.
Halldór Björn Runólfsson