Morgunblaðið - 16.11.2000, Qupperneq 64

FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2000
(JMRÆÐAN
Meðferð MS sjúk-
Mómsins síðan 1993
GREININ í Morg-
unblaðinu sunnudag-
inn 29. október vakti
athygli mína vegna
þess, að þar kemur
fram, að MS-sjúkling-
ar hér á landi virðast
ekki vera nægilegar
upplýstir um þau
meðferðarúrræði sem
voru og eru fyrir
hendi.
í viðtali við Valdim-
ar Valdimarsson,
rekstrarfulltrúa
íþrótta- og tóm-
stundaráðs Kópavogs,
kom fram, að 1996
hefðu engin lyf verið
til á markaðnum til að hægja á
gangi sjúkdómsins.
Ég vil leyfa mér að nefna, að
fyrstu tímaritsgreinar um árangur
innspýtingarmeðferðar með Inter-
feron beta birtust í ársbyrjun 1993.
Þar var lýst niðurstöðum banda-
rískrar rannsóknar á Interferon
beta lb hjá 372 sjúklingum með
sjúkdómsgerð sem einkennist af
köstum með bata á milli (relapsing-
"í^mitting) MS sem hófst árið 1988.
Sjúklingarnir voru ýmist með-
höndlaðir með 1,6 milljón eining-
um, 8 milljón einingum af efninu
eða lyfleysu annan hvern dag í um
2-3 ár allt að 5 ár. í ljós kom, að
dregið hafði úr fjölda og alvarleika
kasta hjá hópnum sem fengið hafði
8 milljón einingar miðað við lyf-
leysuhópinn.
í júlí 1993 samþykkti síðan mat-
væla- og lyfjaeftirlitsstofnunin
(FDA) í Bandaríkjunum lyfið Int-
prferon beta lb (Betaferon) til
meðferðar á MS-sjúkdómnum.
Vala
Hafsteinsson
í lok nóvember 1995
var Interferon beta lb
skráð í öllum löndum
innan Efnahagsbanda-
lags Evrópu nema á
íslandi, Noregi, Sviss
og Lichtenstein því að
löndin tilheyra (til-
heyrðu) EFTA.
Fleiri tugir þúsunda
sjúklinga víða um
heim fengu og fá enn
meðferð með Interfer-
on beta lb vegna MS-
sjúkdómsins skv. al-
þjóðlegum viður-
kenndum mælikvarða
EDSS sem stendur
fyrir „Expanded Disa-
bility Status Scale“ og hjá 33 %
þeirra sjúklinga dró verulega úr
framvindu sjúkdómsins.
Interferon beta lb hefði verið
hægt að afgreiða með undanþágum
til Islands frá því lyfið var skráð í
Bandaríkjunum 1993 og að sjálfs-
sögðu án þeirra frá miðju árinu
1997, þegar lyfið var skráð hér á
landi.
Mælt var með sömu skammta-
í dag, segir Vala
Hafsteinsson, eru þrjú
lyf til meðferðar á
MS-sjúkdómnum skráð
hér á landi
> -o
QJ.h
■M i-
Ofnæmi eóa óþoli gagnvart hreinsiefnum
I heimilishaldi og iðnaði.
Tíðum þvotti með sótthreinsandi efnum.
Óhreinindum, málningu, ollu, kítti, sementi
o.þ.h.
Húðþurrki vegna vinnuumhverfis.
stærðum - 8 milljónir eininga gefn-
ar undir húð annan hvern dag - frá
því Interferon beta lb var sam-
þykkt af hálfu matvæla- og lyfja-
eftirlitsstofnunar (FDA) Banda-
ríkjanna 1993.
I dag eru þrjú lyf til meðferðar á
MS-sjúkdómnum skráð hér á landi:
I mars 1999 var Avonex (Interfer-
on beta la) skráð og í maí 1999
Rebif (Interferon beta la). Inter-
feron beta lb (Betaferon) fékk
samþykki 1997, eins og fram hefur
komið áður.
í lok vil ég benda á, að verðið
fyrir Interferon beta lb (Betafer-
on) meðferðina hefur verið nær
óbreytt frá því það var flutt inn
fyrst 1995. Verðið fyrir Interferon
beta la (Avonex, Rebif) meðferð-
ina, sem ráðlögð er, er sambæri-
legt.
Höfundur er lyfiafræðingur
MORGUNBLAÐIÐ
+J
SKODUN
BLINDUR ER BOK-
LAUS HÁSKÓLI
Á ÞESSUM degi ís-
lenskrar tungu mun,
ef að líkum lætur,
ekkert skorta á há-
fleygar ræður og rit-
gerðir um nauðsyn
þess að varðveita
tungu okkar og bók-
menningu á tímum al-
þjóðavæðingar og
nýrrar tæknibylting-
ar. En hver skyldi
vera raunveruleg
staða íslenskrar
tungu og fræðibóka í
mati á rannsókna-
störfum kennara í
Háskóla Islands, sem
kallaður er á tyllidög-
um „brjóstvörn íslenskrar menn-
ingar og sjálfstæðis"? Þessi spurn-
ing hefur lítt verið til umræðu
utan skólans, þótt það sé löngu
tímabært. Skemmst er frá að
segja, að fyrir fáum árum urðu
þau gleðilegu tímamót að kjara-
nefnd var falið að úrskurða um
laun prófessora. Komið var upp
nýju launakerfi með fimm launa-
flokkum, sem miðuðust að nokkru
við afköst í rannsóknum, en það er
í fullu samræmi við alþjóðlega þró-
un. Verr tókst hins vegar til um að
semja reglur um það, hvernig
meta skyldi afköst. Þessar reglur,
sem hljóta að móta mjög rann-
sóknastörf í Háskóla íslands, gera
íslenska tungu í raun að annars
flokks tungumáli og vinna mark-
visst gegn því, að prófessorar riti
bækur um viðfangsefni sín. Það
gengur þvert á alþjóðlegar venjur.
Þetta eru stór orð og þung, en þau
skulu rökstudd. Þótt ótrúlegt megi
virðast, voru reglur þessar samdar
af hagsmunafélagi prófessora, án
þess að vera formlega bornar und-
ir vinnuveitanda þeirra, Háskóla
Islands, rannsóknastofnanir hans
eða yfirvöld menntamála í landinu.
Reglurnar hafa nú einnig verið
teknar upp í launakerfi annarra
háskólakennara og starfsmanna
rannsóknastofnana Háskólans, án
þess að yfirvöld skólans hreyfðu
mótmælum. Þó virðist ljóst, að þau
eru ekki sátt við ofangreinda
ágalla fremur en menntamálaráð-
herra, Hugvísindastofnun og
Sagnfræðistofnun, sem hafa hvað
eftir annað mótmælt vanmati á
bókum og greinum í
íslenskum tímaritum.
Háskóla íslands
mörkuð sérstaða
Þór
Whitehead
Fjórir regingallar á
matsreglum kjara-
nefndar skapa Há-
skóla íslands mjög
vafasama sérstöðu í
vestrænum háskóla-
heimi:
1. Kjaranefnd úr-
skurðaði að sömu
reglur skyldu notaðar
til að mæla rann-
sóknaafköst í öllum
fræðigreinum, sem
stundaður eru í Há-
skóla íslands, þó að þessar fjöl-
breytilegu greinar styðjist við
gjörólíkar hefðir um birtingu
rannsóknaniðurstaðna. Dæmi:
stærðfræði og sagnfræði, lyfja-
Háskólakennurum
„bókaþjóðarinnaru er í
raun gert ókleift að fá
eðlilegan framgang í
launakerfí Háskólans,
segir Þór Whitehead, ef
þeir einbeita sér að því
að rita bækur.
fræði og lögfræði.
2. í matsreglum er kveðið á um
stig, sem kjaranefnd er ætlað að
gefa fyrir einstök rannsóknaverk
(bækur, greinar o.s. frv.), og legg-
ur nefndin þau síðan saman ásamt
stigum fyrir kennslu- og stjórn-
sýslureynslu til að skipa mönnum í
launaflokka. Matið er næsta vél-
rænt og áherslan er á fjölda verka,
en ekki gæði eða umfang. Nú var
mönnum að vísu gefinn kostur á
því að óska eftir leiðréttingu á
mati á einstökum verkum, sem
tekin voru til athugunar af fræði-
mönnum á vegum nefndarinnar, en
þetta hefur litlu breytt. Stigafjöldi
hefur í aðalatriðum verið njörvað-
ur niður í reglunum og samlagn-
ingin blífur.
3. Samkvæmt matsreglum hljóta
Bílavara-
hlutaverslun
fyrir japanska
og kóreska bíla
greinar, sem birtast í tilteknum
erlendum tímaritum tengdum
bandarískum bókfræðistofnunum
15 stig, en greinar í fremstu
fræðatímaritum Islands, svo sem
Sögu og Skírni, 10 stig. Greinar í
öðrum íslenskum tímaritum hljóta
færri stig. Röksemdin fyrir því að
setja íslensk tímarit skör lægra en
erlend er sú, að hin íslensku
stundi ekki svonefnda ritrýningu
að hætti erlendra tímarita, þ.e.
sérfræðingar hefðu ekki lesið
greinar yfir og staðfest fræðilegt
gildi þeirra, áður en þær birtust.
Hvort þessi mismunun kjaranefnd-
ar á að einhverju leyti rétt á sér
um tímarit í raunvísindum skal
ósagt látið, en eitt er víst: miðstöð
rannsókna á íslandssögu og á ís-
lenskum bókmenntum er á Islandi,
og engin erlend tímarit geta boðið
upp á traustari ritrýningu í þeim
fræðum en Saga og Skírnir. I rit-
stjórnum þessara tímarita hafa
oftast setið góðkunnir fræðimenn,
sem um árabil hafa leitað eftir áliti
sérfræðinga á greinum, sem þar
birtast, og þeir telja sig ekki dóm-
bæra um.
4. Samkvæmt endurskoðuðum
matsreglum skyldi kjaranefnd
gefa mest 10-60 stig (átti að vera
10-30 stig, áður en til mótmæla
kom!) fyrir fræðibók, „þar sem
fram kemur ný þekking á fræða-
sviði, þar sem beitt er vísindalegri
aðferðafræði, sem hefur haft áhrif
í vísindasamfélaginu. íslenskir há-
skólakennarar uppskera þannig
sama stigafjölda fyrir gildustu
fræðibók og fjórar greinar í er-
lendum tímaritum. Hugsanlega er
hægt að réttlæta þessa reglu á
einhverjum fræðasviðum, en í
flestum greinum hugvísinda er
hún með öllu fráleit. Hún lýsir
sannast sagna ótrúlegu skilnings-
leysi á þeirri vinnu og tíma, sem
samning meiriháttar fræðibókar
krefst, en er jafnframt dapurlegur
vitnisburður um metnaðarleysi
það, sem Prófessorafélagið og
nefndin sýnir fyrir hönd íslenskra
háskólakennara á sviði hugvísinda.
Ritum þeirra er almennt ekki ætl-
að að vera upp á marga fiska, þeg-
ar litið er til jafngildis þeirra í
greinum, þó að auðvitað sé ljóst,
að ein grein geti í stöku tilvikum
verið margfalt meira virði en
þykkustu doðrantar. En hér er
ekki spurt um gæði.
í helstu háskólum Vesturlanda
er nú svo komið, að næsta óhugs-
andi er, að menn geti fengið fasta
háskólastöðu í megingreinum hug-
vísinda, án þess að hafa komið út
a.m.k. einni frambærilegri bók.
Framgangur í æðri stöður og
launahækkanir er oftast bundinn
því skilyrði, að mönnum takist að
skrifa fleiri bækur, sem metnar
eru að gæðum einvörðungu. Er-
lendir háskólar meta það svo, að
bækur séu hinn æskilegi vettvang-
ur til miðlunar á viðamiklum rann-