Morgunblaðið - 24.12.2000, Side 27

Morgunblaðið - 24.12.2000, Side 27
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 2000 B 27 kjarnaatriði og ég vildi huga meira að þeirri evangelísk-lúthersku arfleifð sem við búum við. Karl Barth var kalvínisti og sá guðfræðingur sem hefur haft einna mest áhrif á síðast- liðna öld. Hann er eiginlega kirkju- faðir síðustu aldar. Hann var með ýmsa gagnrýni á Lúthersdóminn og ég vildi athuga það betur og læra meira. Flestir stóru hugsuðimir í guðfræði á síðustu öld koma frá Þýskalandi. Eg las hjá Einari það bóklega nám sem lesið er til doktors- náms í Lundi og lærði auk þess lat- ínu. Eg ákvað síðan að fara í dokt- orsnám til Kiel þar sem ég var búinn að vera áður einn vetur og ég lauk doktorsprófi frá Háskólanum í Kiel í Þýskalandi árið 1991.“ Hvað varstu lengi í námi í Kiel áður en kom að því að þú varðir doktorsritgerðina? „Ég var fimm ár í námi þar til ég lauk við doktorsritgerðina. Doktors- ritgerðin kom út í bók þrem árum síð- ar hjá virtu útgáfufyrirtæki í Hann- over. Ég tók fyrir einn aðalandstæðing Karls Barths sem ég hafði skrifað um, Wemer Elert. Doktorsritgerðin heitir Réttlæting og sköpun í guðfræði Wemers Elerts. Meginhugsunin hjá honum er að þegar maðurinn hefur áttað sig á því að hann hefur endanlegt hald í Guði, eða að grundvöllurinn sem hann á að byggja líf sitt á er Guð, þá verður hann frjáls og virðir nú heim- inn sem sköpun Guðs. Það er íyrst fyrir trúna að við áttum okkur á að heimurinn er sköpun. Hann er þá ekki lengur eitthvað sem við fóllum alveg fyrir og lútum og áh'tum að hann sé allt, heimurinn, eða þá að hann sé bara tæki sem við notum og misnotum, heldur verður hann starfsvettvangur Guðs og manns. Það er þetta sem Wemer Elert er að benda á.“ Þú varst búinn að kynnast konu þinni á þessum árum. „Jú, og við giftum okkur árið 1980. Ég kynntist konu minni, Martinu Brogmus, fyrr eða áður en ég fór fyrst út í guðfræðinám. Ég fór út tvö sumur til að læra þýsku, fyrst til syst- ur minnar árið 1976, sem var að læra í Freiburg, þar var ég eitt sumar. Árið 1977 fór ég til Flensburgar. Amma mín í móðurætt er þýsk og ég var þar hjá hálfbróður hennar. Hann átti myndarlega dóttur og hún er konan mín. Martina lærði líka í Kiel. Við eignuðumst dóttur, Bryndísi, árið 1982. Ég fékk Kílarstyridnn meðan Martina kláraði sitt nám og ég var þar eitt ár meðan hún var að ljúka námi. Svo komum við heim og vom hér heima í tvö ár og hún fékk strax vinnu í Öskjuhlíðarskóla og hefur unnið þar síðan. Við voram búin að ákveða að fara aftur út 1985 en þá átt- um við von á dóttur okkar, Kolbrúnu Evu. En þá varð Tsjernobílslysið í kjarnorkuverinu í Ukraínu. Við vor- um lengi að ákveða hvort við ættum að fara aftur út, svo gerðum við það.“ Og voru ekki einmitt á þessum tfma miklar breytingar að gerast í Evrópu? „ Jú, og þetta vora mjög merkilegir og spennandi tímar í Evrópu um miðjan níunda áratuginn. Míkhafl Gorbatsjov var að komast tfl valda. Þegar við voram fyrst þama úti 1981-82 fór ég á þing hjá stúdentum yfir í Austur-Þýskaland og í gegnum múrinn. Það var á áram kalda stríðs- ins svokallaða og maður hélt að þetta væri alveg fastur veraleiki og yrði ekki breytt. Þá kynntist ég stöðu kristinna safnaða, þetta var mjög hugrakkt fólk. Þarna voru strákar sem vora að læra grísku í guðfræði og þeir lásu t.d. Rfldð eftir Platon á grísku í tíma innan kirkjulega háskól- ans. Þar gátu þeir rætt um stjórnmál út frá þessum gríska texta. Það var margt fólk innan kirkjunnar sem var mjög róttækt og dugandi fólk. Ég man að gjaldmiðillinn sem þeir notuðu vora þýsk mörk. Ég lét þá hafa hundrað mörk sem vora ekki miklir peningar. Þeir fóra með þá í sérverslanir fyrir útlendinga og keyptu sér kaffi. I þessu samhengi er gott að hafa í huga að rfldð í Austur- Þýskalandi var mjög nískt á pappír til bókaútgáfu á vegum kirkjunnar og til bóka um guðfræði. Þetta hafði þær afleiðingar að guðfræðiprófessorar, sem vora að skrifa m.a. skýringarrit við Nýja testamentið, þurftu að vanda sig alveg sérstaklega. Þetta era ein bestu rit sem maður fær. Þannig lét ég þá hafa hundrað mörk. Þeir vildu auðvitað gera manni eitt- hvað gott í staðinn og létu mig hafa nokkrar góðar guðfræðibækur. Þess- ar bækur nota ég enn í dag. Mfldð af mjög góðum trúfræðiritum og kirkju- söguritum er að fá frá Austur-Þýska- landi sem stafar einmitt af því að það var þrengt svo að þeim að þeir urðu að afmarka efnið svo vel. Þegar ég fór þama í gegn og yfir til Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson Austur-Þýskalands 1980 fannst mér ástandið skelfilegt. Fólkið var indælt. Það var vonlaust að komast yfir múr- inn til vesturs án þess að vera skotinn eða handtekinn. Þegar við voram í Vestur-Berlín fóram við stundum með sporvagni sem keyrði yfir brú sem lá yfii' hluta múrsins. Ut um gluggann sá maður vel múrinn og all- ar hindranir fyrh' aftan hann. Það var ljóst að enginn maður komst lifandi yfir til vesturhlutans í gegnum múr- inn. Ég man alltaf eftir því að ég sá einu sinni kanínu hoppa yfir þetta svæði! Ég huggaði mig við það að það var allavega eitthvert líf sem maður- inn gat ekki eytt þama. Þegar við voram þama úti þá byrj- aði þessi merka þróun þegar Gorb- atsjov tók við Rússlandi og þá tók margt að beytast til hins betra í Evr- ópu og Þýskalandi. Áður vora eld- flaugar staðsettar í Austur-Þýska- landi sem komust yfir til Vestur-Þýskalands og þær sem vora vestan megin duttu niður austan megin. Ef það hefði orðið stríð hefði Þýskaland þurrkast út. Menn gerðu sér betur og betur grein fyrir þessu og líka því að geislavirkni þekkir eng- in landamæri. etta gjörbreyttist allt á skömmum tíma og við voram úti þegar múrinn féll 1989 sem var stórkostleg reynsla. Þá vora bænastundir í kirkjum í Austur- Þýskalandi. Það er ákaflega minnis- stætt í endurminningunni að hafa fylgst með þessu. Þama austan meg- in var eiginlega allt úr sér gengið, tíminn var stopp en fólkið hafði ein- hvem veginn lifað ástandið af. Við fóram svo til Berlínar síðast- liðið sumar og þá sáum við staði sem við höfðum verið á og þar sem múrinn var og hann er eiginlega alls staðar farinn. Kímni sögunnar er svo mikil. í götuna höfðu verið lagðir múrsteinar til þess að sýna hvar múrinn var. Nú er hægt að keyra fram og til baka yfir múrinn þar sem engin leið var að komast áður. Það er hægt að ganga í gegnum Brandenborgarhliðið sem var ómögulegt áður. Við fóram fram hjá skrifstofu Honeckers fyrrverandi leiðtoga Austur-Þýskalands. Nú bíð- ur núverandi kanslari Þýskalands eftir því að skrifstofuhúsnæði hans verði nothæft, en er á meðan í skrif- stofu Honeckers! Á ýmsum stöðum hafa verið skilin eftir stykki úr múm- um til minningar, en nú er búið að reisa gaddavírsgirðingu í kringum þessi múrbrot vegna þess að ferða- menn era alltaf að koma og höggva smábrot úr múrnum. Nú þarf að vemda múrinn fyrir ferðamönnum. Það hefur mikið verið byggt af húsum þama austan megin á síðustu áram og þar á sér stað mfldl uppbygging." Fórstu á djasstónleika í Kiel á meðan þú vart þar við nám? „Já. Kiel var eins konar háborg djassins fyrir mig. Þar var klúbbur sem hét Pumpan og svo var líka ann- ar staður þar sem hafði verið gömul verksmiðja sem var breytt í djass- klúbb. Á þessi staði komu margir þekktir djassleikarar og blúsleikarar. Ég sá t.d Sun Ra sem er frí-djass- maður með allt sitt gengi. Ég sá einn- ig þann fræga bandaríska trommu- leika Elvin Jones með hljómsveit sína. í Hamborg sá ég Miles Davis, sem þá var nýbúinn að ijúfa þögnina eftir langt tímabil og það var mjög gaman. Eg var einnig á tónleikum hjá Frank Zappa. Þá fór ég á ýmsa tón- leika með þekktum þýskum djass- leikuram.Ég spilaði einnig í djass- bandi í Þýskalandi. Við voram bara tveir fyrst, með mér var píanóleikari sem heitir Martin Rússler og við spil- um vikulega og hann var líka að skrifa doktorsritgerð í guðfræði. Ég las auglýsingu í blaði þar sem vantaði saxófónleikara í djassband og ég var ráðinn og spilaði með því bandi um tíma. Eftir að ég kom heim hef ég verið að spila með Sveinbimi Jak- obssyni, Þorsteini Eiríkssyni, Gunnari Pálssyni, Jóni Þorsteinssyni og fleiri hafa verið með í bandinu. Við höfum verið að spila á Gullöldinni, Einari Ben, Fógetanum, Klaustrinu og víðar. Steini heldur bandinu sam- an eins og hershöfðingi. Þetta hefur verið einstaklega ánægjulegt. Við æf- um á tannlæknastofunni hjá Svein- bimi. Ég held að fáir fari eins viljugir til tannlæknis og þetta band! Það er margt mjög ánægjulegt að gerast hér á landi varðandi djassinn og það er greinilegt að FÍH-skólinn hefur gegnt þar lykilhlutverki. Marg- ir ungir og efnilegir djassleikarar, t.d. saxófónleikarar, hafa komið fram á síðustu áram og vil ég þá sérstak- lega nefna Jóel Pálsson, Öskar Guð- jónsson og Sigurð FIosason.“ Nú hefur tenórsaxófónninn verið það hljóðfæri sem þú hefur spilað á. Áttu ekki einhverjar fyrirmyndir í saxófónleik? „Jú. Ég hef alltaf verið mikill aðdá- andi Stan Getz. Mér finnst líka Paul Desmond, sem lengi var með Dave Brabeck, mjög melódískur. Þá hef ég verið mjög hrifinn af Charlie Parker sem er eitt stærsta nafnið í djasssög- unni. Gerry Mulligan og John Coltr- ane era líka mínir menn. Ég hef verið mfldll Miles Davis-aðdáandi. Þá hlusta ég lflca mikið á Bob Berg og Mikael Brekker og marga aðra, t.d gítarleikara, og á orðið gott safh af plötum og diskum með hinum ýmsu djassleikuram.“ Hvað tók svo við hér heima eftir að þú komast frá námi í Þýskalandi árið 1991? „Við komum heim í september 91 og þá alkomin. Martina byrjaði strax að vinna sem kennari í Oskjuhlíðar- skóla. Ég var að leita fyrir mér og fékk stöðu sem aðstoðarprestur í Bú- staðakirkju og var þar í hálfu starfi. Þar var ég einnig með fyrirlestra og fræðsluerindi um trúarleg málefni. Það var gaman að starfa með séra Pálma og organleikaranum Guðna Þ. Guðmundssyni sem er nýlega látinn og mikill missir er að. Við spiluðum oft saman í bamaguðsþjónustum, ég á saxófón og hann á píanó og þá spil- uðum við alltaf i lokin Bleika pardus- inn sem krakkamir höfðu mikla ánægju af. Við spiluðum líka einu sinni í messu, Hándel, þá lét hann mig hafa einhverjar trompetnótur og ég skrifaði þær út fyrir saxófón.“ Hvenær byrjaðir þú svo sem hér- aðsprestur í Reykjavíkurprófasts- dæmi eystra? „Það var árið 1993. Ég sótti um það starf þegar það var auglýst og fékk það og það er fullt starf og því gegni ég ennþá. Þetta var þá nýtt embætti í Reykjavíkurprófastsdæmi eystra. Þegar ég sótti um lagði ég upp með nýtt skipulag og kom á ýmsum nýj- ungum í starfinu. Þetta embætti nær yfir allan austurhluta borgarinnar og Kópavog. Guðmundur Þorsteinsson dómprófastur hefur skipulagt þetta embætti með mér og verið mér ómet- anlegur lærifaðir. Á þriðjudögum er ég með predik- unarklúbb fyrir presta þar sem farið er yfir texta næsta sunnudags. Á hveijum einasta sunnudegi er ákveð- ið hvaða textar úr ritningunni skuli vera lesnir og lagt út af. Þannig er predikað út frá t.d. þriðja kafla Lúk- asarguðspjalls um Jóhannes skírara næsta sunnudag (17. desember) í öll- um kirkjum landsins. Þetta er búið að vera svona í gegnum aldimar að hver sunnudagur hefur sinn vissa texta. Hver sunnudagur kirkjuársins er með fyrirfram ákveðinn texta. Það er lesið úr Gamla og Nýja testamentinu og svo einu guðspjalli sem yfirleitt er predikað út frá. Það er búið að túlka þessa texta í nærri tvö þúsund ár, þannig að það er mikill fróðleikur til umþá. Ég held fyrirlestur um þá fyrir prestana og nefni hvað sagt er í þekktum skýringarritum og við ræð- um saman. Þegar á þriðjudegi eram við búnir að vinna mikið af þeirri vinnu sem þarf að leggja á sig fyrir hveija predikun. Þetta er orðinn mjög góður vinahópur og þarna mæta prestar úr Reykjavíkurpró- fastsdæmi eystra. Þetta er skemmti- leg og uppbyggileg vinna. Við hitt- umst reglulega og höfum haft það fyrir vana fara einu sinni á ári og heimsækja eldri virðulegan klerk og ræða við hann og hann gefur okkur ráð í sambandi við predikun, predik- unarsmíði og preststarfið. Þá er fast afleysingakerfi fyrir presta í umdæminu þar sem ég leysi þá reglulega af.“ Þetta er þá stór hluti af starfi þínu sem héraðsprestur í Reykjavíkurpró- fastsdæmi eystra? „Já. Ég hef líka skipulagt fullorð- insfræðslu í prófastsdæminu. Það eru haldnar þrjár fyrirlestraraðir, tvær fyrir jól og ein eftir jól. Það hefur ver- ið þannig að ég hef tengt þetta við þrjú meginatriði kristinnar trúar, boðorðin, trúarjátninguna og bæn- ina. Þá hef ég lagt áherslu á guð- fræðileg málefni og verið með eina fyrirlestraröð um þau, aðra um sið- ferðileg málefni og sú þriðja er um praktísk málefni. Það hefur verið þannig að ég sé um eina röð, svo hafa prestar í prófastsdæminu og aðrir starfsmenn sem era í starfi á vegum kirkjunnar komið og haldið einn fyr- irlestur í hinum röðunum. Hver kirkja fær eina fyrirlestraröð á um það bil tveggja ára fresti. Þetta hefur reynst mjög vel. Síðan ég kom heim frá námi hef ég verið stundakennari við guðfræðideild Háskóla íslands. Þegar ég var kominn út í nám kynntist ég guðfræðilegu uppgjöri sem var mjög hart í Þýskalandi og mikið um átök, sem vora allt öðru vísi en hér á íslandi. Á meginlandi Evr- ópu var þyngri undirtónn. Þá kynnt- ist ég þessu í gegnum rit Wemers Elerts. Eg þurfti að lesa mikið Nietzche, Schopenhauer og Kant auk fjölda þýskra guðfræðinga. í þessu samhengi fékk ég áhuga á að athuga Lúther betur. Marteinn Lúther tekur svo vel á einsemd mannsins og tilvistarkreppu hans og þegar ég var búinn með doktorsrit- gerðina, fór ég að skrifa þessa bók sem tók meira eða minna níu ár - naut ég hér stuðning fjölda góðra manna. Meginvandi nútímamannsins er einsemdin, þess vegna tók ég þann pólinn í hæðina í bókinni um guðfræði Marteins Lúthers að reyna að sýna hvemig Lúther tekur á tilvistar- kreppu mannsins. Nútímamaðurinn á svo erfitt með að vera einn með sjálfum sér. I gamansömum tóni má segja að við sjáum þetta einna best á skemmtanaiðnaðinum og öllum þeim tilboðum sem við fáum. Við viljum alltaf vera að láta ná í okkur sem er kannski nauðsynlegt, en það er líka spuming um hvort við þoram ekki að vera ein með sjálfum okkur. Ég skil ekki allt þetta farsímadót. Það á alltaf að vera hægt að ná í alla og það er eins og menn séu þeim mun mikil- vægari sem oftar er reynt að ná í þá. Þetta er búin að vera mikil vinna við bókina og hefur tengst vel starfi mínu sem fyrirlesari og við kennslu í Háskólanum. Nú þegar ég er búinn með þessa bók þá vakna aðrar spum- ingar sem ef til vill koma fram síðar í bók. Mig langar að taka fyrir túlk- unarsögu boðorða og skrifa um kristna siðfræði í sögu og samtíð."

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.