Morgunblaðið - 24.12.2000, Blaðsíða 34

34 B SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Símskeyti sem „fannst“ á Borgarskjalasafni Reykjavíkur
Jólasveinn á
leið frá
Reykjavík?
Þegar starfsmenn Borgarskjalasafns
Reykjavíkur voru að undirbúa jólasýningu
safnsins, uppgötvuðu þeir að í málasafni
borgarstjórans í Reykjavík var skjalaflokk-
ur með númerinu 857.1 sem bar það hóg-
væra nafn „Jólin“. Náð var í öskjuna í
geymslu og kannað hvað hún hefði að
geyma. Hér á eftir fer frásögn Svanhildar
Bogadóttur, borgarskjalavarðar, af
sérkennilegu símskeyti sem „fannst“ í
öskjunni og að hverju hún komst þegar
hún fór að kanna málið.
ABorgarskjalasafninu eru
nær öll skjöl skráð og við
vitum nokkum veginn
hvað er að finna á safninu.
Ekki samt nákvæmlega. Hvað er
hægt að ímynda sér að sé að finna í
öskju frá borgarstjóra merkt „Jól-
in“?Okkur til vonbrigða var hér
einkum um að ræða sýnishom af út-
sendum jólakortum borgarstjóra.
Tín fleira kom í ljós. Bréfaskipti vora
um upphaf þess að erlendir aðilar
fóra að gefa borginni stór grenitré
fyrir jólin, borgarbúum til yndis-
auka. Fyrir ekki svo mörgum ára-
tugum var nefnilega alls ekki svo
sjálfsagt að jólatré væri á Austur-
velli og hafnarbakkanum. í sumum
tilfellum vora það einstaklingar í út-
löndum sem sendu borgarbúum
jólatré á sinn eigin kostnað. Einnig
var töluvert mál að afla jólaljósa á
svo stór grenitré.
Við héldum áfram að skoða í öskj-
una og þá kom í ljós símskeyti sem
okkur fannst töluverð ráðgáta.
Skeytið var sent af Landsíma Is-
lands til Hanleystaffs (Stoke-on-
Trent) frá Reykjavík þann 4. nóv-
ember 1938. I því stóð í lauslegri
þýðingu: „Til Hope Lewiss. Hanley-
staffs. England. Fer frá Islandi með
flugvél á laugardag. Kem á Meir
flugvöll 10.20. Lewiss kl. 11. Segðu
öllum stelpum og strákum að hitta
mig. Jólasveinninn." Svo virðist sem
starfsmaður á skrifstofu þáverandi
borgarstjóra, Péturs Halldórssonar,
hafi sent skeytið.
Við veltum íyrir okkur hvað þama
væri átt við. Gat verið að borgar-
stjórinn í Reykjavík hefði farið með
flugvél til Bretlands sem jólasveinn
til að gleðja bömin þar? Okkur
fannst koma til greina að einhverjar
hamfarir hefði orðið á þessum slóð-

vitð «* té* n
REYJAN
IIMAíH (VtN>IU6AMMMNOt iUAMOi
Eftirminnilegasta
jólagjöfin
Jól
i ödrum löndum
jólabrauð
og kökur
Jóla-
maturinn
Jólaföndur
r/nu
Halldóra Geirharðsdóttir Icikkona
Hefur þú séð jólablað Húsfreyjunnar?
Áskriftarsími 551 7044
1
íwrwn.
fATHER CHRISTMAS Al
BYAIR TOMORROW
§0 LET’S AUL GO TO
Mm cwnsinn* -"-"l m W1W* IW J ’f
Ö9Y TAWttt*
TEWISSÚ ,f
FASHION
BARGAINS
Sð WOHEH S COAtS Kt HAtr .MUCC
w««i'« xu WÖOC tairmv fkocks
wownrs JUX WOOL ftmrais fyi
3f srtxiiiLrvncHK&t, o*. woot rxocxs YQ
3f 2s*»tKtumar WCXHr CÖKt rROCKS
^flUf KMT «901 fflHV IW PJfj
FABRIC WZHJEUSJJt
BARGAINS
****** w *• m%
lScF-

|7 AfðtR CNKIJfMRS wíH '** h*r *t Wkfle TriM "tn-*** tm fv<« ffifk Hngv'srLm! Mml«y 1*»» W*B Umn »*4íf V&* JMm tt*eé*T M Lnrt/t !■■■* tMM !<mw H Mt «1 MMby'* Inrp^l r. SlW* *H(tI 6*öfT*- to1 rnm | tín* nw MONStCð M. CXRCeiS
i 0 UiWISS t<wuHB j ’Á IWDERWEAR Wi VAIAIES r '■* irioot ywWw \ f Ws&u ’ ’ '*m. ' ** *m rw* FOOTWEAR F« FMMI mÆ
fciEWK’Sfc/ lCHIIDRKfS/ | T1 tmuMMutvAum IJ-WIS'S RAYOM nmmmsxm
Auglýsingar úr Evening Sentinel föstudaginn 4. nóvember 1938 um komu jólasveinsins frá íslandi.
M ISi
Che
an
j at Ches
í The
{of Triti
in Cha
j Tuesda
s “ Ðangi
The 1
; also ad
i Other ■
j bishop
j and H»i
| htm
i meí in
{at Hsgh
|donauo
I from A
„’work 1«. «e!l ..... .
fod. and #ond moihrr.
tiiing to
workírsg
sard, <U
kett, of.
oí iS<
Bar.’ •
irde*>,
j
iMy M y
ver* to i<'
Ivjisr* <ni)-
y to t’.'•'!
ép rerordí.
om piraded
fl| hour*
o wUoS to
ind Bjríwrtt
e*p recard.-
r JJ hours
in earh of
tty pJeaded
the other
Kjtínal fines
on tbe
secufed on
loner*. and
t*. said the
f teehnieai !
id to cover
were,
tht*
n
SANTA CLAUS arriviiig ;it Meir Aerodtome nn his
Storc oí Messr* Lewis’s, Ltti.
w
ay to the Hauky
Jólasveinninn frá fslandi nýlentur á Meir flugvelli í nágrenni Stoke-on-Trent, með börn allt í kring um sig.
Morgunblaði/Þorkell
Morgunblaðið/Þorkell
Uppmnalega simskeytið sem kom öllu af
stað og hitt skeytið sem sent var í kjölfarið
til að boða komu jólasveinsins frá íslandi.
um og að borgarstjóranum hefði ver-
ið falið að færa þeim glaðning í nafni
jólasveinsins frá íslandi.
Til að fá frekari skýringar á þessu
máli, sendum við tölvupóst inn á
póstlista breskra skjalavarða. Líf-
legar umræður mynduðust um hvað
gæti verið hér á ferðinni og komu
fram ýmsar mismunandi skýringar.
Ein kona upplýsti að um svipað leyti
hefði orðið mikil sprenging í
sprengjugeymslu Konunglega flug-
hersins í Fauld, í nágrenni Stoke-on-
Trent og mögulega hefðu íslending-
ar verið að aðstoða fólk á svæðinu.
Flestir hinna tólf sem sendu okkur
svör vora þó á öðra máli um hvað
væri hér á ferðinni. Smám saman
tókst okkur að fá mynd af tildrögum
skeytisins og á hvaða hátt það var
notað.
Samkvæmt frásögnum þeirra er
sagan í stuttu máli eftirfarandi: í
Bretlandi trúðu bömin því að jóla-
sveinninn byggi í Lapplandi, á Norð-
urpólnum eða á Islandi. Sumar
þekktar stórverslanir hófu jólavertíð
sína með því að taka á móti jólasvein-
inum í verslun sinni. Stundum kom
hann frá Lapplandi, en í önnur skipti
frá íslandi. Gert var mikið mál úr
væntanlegri komu jólasveinsins og
bömin biðu spennt eftir honum.
Þann 1. nóvember 1938 fékk skrif-
stofa borgarstjórans í Reykjavík
sent skeyti þar sem borgarstjóri var
beðinn um að senda skeyti á ákveð-
inn stað með ákveðnu orðalagi. I Ijós
kom að þetta var gert fleiri ár og var
eitthvað sem starfsmenn þekktu.
Þeir bragðust því vel við og sendu
skeytið 4. nóvember. Nánari skýr-
ingar á orðalagi í skeytinu er að
Hope Lewis’s var fræg stórverslun í
Hanley í Staffordshire. Hún er rekin
á sama stað í dag, en nú undir nafni
Debenham’s. Líklegt er að starfs-
menn Lewis’s hafi beðið íslendinga
um að senda skeyti um komu jóla-
sveinsins til þess að gera hana trú-
verðugri. Sumir bréfritara minntust
þess að slíkt skeyti hefði verið til
sýnis í glugga verslunar-
innar, til að sannfæra al-
menning um að þetta
væri ekta og skapa eftir-
væntingu fyrir komu jóla-
sveinsins. Stórar auglýs-
ingar frá Lewis’s birtust í
kvöldútgáfu dagblaðsins
Sentinel 4. nóvember
1938, þar sem greint var
frá því að öllum væri boð-
ið að koma og sjá jóla-
sveininn stíga út úr flug-
vél sinni frá íslandi sem
myndi lenda á Meir flug-
velli laugardaginn 5. nóv-
ember kl. 10.20. í auglýs-
ingunni er síðan dagskrá
fyrir heimsókn jóla-
sveinsins, næstum eins
og um opinbera heim-
sókn væri að ræða.
Samkvæmt frásögn
bresku heimildarmanna
minna, sem sumir voru
viðstaddir þennan dag,
leigði stórverslunin Lew-
is’s flugvél laugardaginn
5. nóvember. Flugvélin
flaug hringi umhverfis
Stoke-on-Trent og lenti
síðan á Meir flugvellin-
um, um 6 km frá flugvelli
Stoke. Þegar jólasveinn-
inn „frá Islandi" birtist,
beið fjöldi barna á flug-
vellinum að hitta hann.
Slegið var upp skrúð-
göngu til að fagna komu
hans. Jólasveinninn var í
litskrúðugum fötum og eftir honum
beið skrautlegur hestvagn. Hann fór
fyrir skrúðgöngunni inn í bæinn. Allt
í kring um vagn hans voru börn
klædd eins og jólaálfar og aðrir
hjálparmenn hans. Börn og fullorðn-
ir biðu komu hans og vora alls staðar
meðfram þeim götum sem hann fór
um.
Hann fór til stórverslunar Lew-
is’s, þar sem búið var að útbúa fyrir
hann bústað meðan hann dveldist í
Bretlandi. Þar sat hann fram að jól-
um, tók á móti börnum, ræddi við
þau og þau gátu sagt honum frá jóla-
gjafaóskum sínum.
Fyrir okkur á Borgarskjalasafn-
inu var gaman að heyra hversu
margir Bretar áttu ljúfar æskuminn-
ingar tengdar íslenska jólasveinin-
um og hvernig Reykjavíkurborg tók
þátt í að skapa þá ímynd. Það er lík-
lega rétt að eitt skjal getur sagt
mikla sögu.