Skírnir - 01.01.1890, Qupperneq 43

1789—1889.
43
raddir, sem segja, að bylting þessi væri betar óorðin. Helzt-
ur þeirra er hinn nafnfrægi franski rithöfundur Hippolyte
Adolphe Taine. Hann og guðfræðingurinn Ernest Renan eru
taldir hinir mestu ritsnillingar, sem nú eru uppi á Frakklandi.
Taine hefur rannsakað ýtarlegar en nokkur annar öll þau
skjöl og skírteini, er lúta að byltingunni. Hann hefur lesið
bréf, svo þúsundum skiptir, frá stjórnarbyltingartímanum, og
reynt að gera sér ljóst, hveruig múgurinn, margmennið, bænd-
ur og oddborgarar, aðalsmenn og verkmenn voru í dagfari
sínu og hugsunarháttum, hver áhrif byltingin hafi haft á þá,
og hvað óhlutdrægir sjónarvottar að viðburðum hennar hafa
sagt um hana. Rit Taines byrjaði að koma út 1875, og er
ekki komið enn þá lengra en frarn í Napóleon mikla. það
heitir »Les origines de la France contemporaine« (uppruni Frakk-
lands eins og það nú er), og er í fjórum pörtum stjórnarbyltingin
sjálf. Hann segir, að allt hafi verið á vaxandi og góðum
framfaravegi, þegar byltingin braut allt niður. Framför með
hægðum, sem vex og þróast eðlilega, eins og hvað annað í
náttúrunni, »cvolution«, sem Herbert Spencer kallar, sé affara-
sælust og bezt. En »evólútíónar«-hugmyndin var ekki ríkjandi
þá, eins og nú. þá héldu menn, að það væri ekki nema
handarvik að skapa nýtt og betra mannfélag, og bæta allt
höl. Nú vita menn, að það er ekki hlaupið að því.
Afleiðingar þessarar byltingar og áhrif hennar á heiminn
eru samt stórvægileg. það er ekki séð nærri fyrir endann á
þeim enn. Hundrað Ar eru ekki nægur tími til þeirra. Siða-
hótin átti langt í land hundrað árum eptir að hún byrjaði.
Mörg af þeim stakkaskiptum, sem mannfélagið hefur tekið
1789—1889, stafa þó beinlínis frá stjórnarbyltingunni miklu.
Rcttindi einstaklingsins, mannréttindin, eru ekki lengur fyr-
lr borð borin. Almennur atkvæðaréttur t. d. er samt ó-
Vl’ða kominn á til fulls. þjóðerni og þjóðréttindi hafa líka
náð sér betur niður eptir 1789. Jtalía og Grikkland eru orð-
ln frjstls, og í flestum ríkjum er stjórn orðin þingbundin.
Frakkar héldu afmæli stjórnarbyltingarinnar með stór-
hostlegri sýningu í París, en engar stjórnir í Evrópu tóku þátt
1 henni nema Grikklandsstjórn og Noregsstjórn. Sumir voru
hræddir um að bylting mundi verða í París, og að munum
Slnuir> væri ekki óhætt á sýningunni. það mæltist samt illa
fyrir, að Tisza, forstöðumaður ráðaneytis á Ungverjalandi,