Skírnir - 01.07.1891, Side 70

70
Þýzkar bókmenntir.
hinni fríðu veitingasttilku, hatast Jtó mest við hestmanninn. Kvartar
hann fyrir presti, að hinn nýji „móður" ófreskjunnar mnni gera út af við
skraddarana og við allar hugmyndir um velsæmi og siðgæði.
Hestmaðurinn uggir einskis og er að dansa unaðsfagran dans fyrir
utan veitingahúsið með hina fríðu Nanni á baki sér. Koma þá yíirvöldin
með ríðandi hermenn til að handtaka hann. Hann heldur áfram dansin-
inum sem ekki væri, og stekkur svo yfir mannhringinn. Skot ríða um
hann, en hitta hann ekki. Hann nemur staðar í fjallshlíð. Þar tekur
hann meyna af haki sér eptir gráthænum hennar. Þó að þessi ríðandi
útlendingur hefði hugað hinn vesala skraddara í huga hennar, gat hún
þó ekki búizt við forsjágiptingu af honum. Þess vegna hleypur hún í
fangið á skraddaranum sínum. Hestmaðurinn brosir hæðnisbrosi og hverfur.
Qenelli þagnaði og Heyse vaknaði í veitingastofunni.
Hestmaðurinn er náttúruhvötin. Heyse vill brjóta hlekki mannfélags-
ins og leyfa henni allt. Það er synd á móti náttúrunni, að hlýða henni
ekki, og hann sýnir í sumum sögum sínum, hvernig það hefnir sín á
mönnum og konum. Hann gæti haft sér að orðtaki orð Bettínu von Arnim:
„Þeim berjum, sem jeg hef lesið, hef jeg gleymt, en þau, sem jeg hef lát-
ið ólesin, brenna sál mína“. En listamaður er hann.
Spielhagen reynir að lýsa tíma þeim, er hann lifir á, en hann færist
of mikið í fang. Hann er eins og málari, sem málar stórt málverk af
orustu og lætur herforingjana hverfa í mannfjöldanum. í stað þess að
lýsa einstökum sálum, lýsir hann sinum heimspekilegu skoðunum. Skáld-
sagan er forðabúr til að geyma í hina víðlesnu vizku hans. Höfundurinn
vill láta bera á, að hann er lesinn og lærður og hámenntaður. Gutzkow
stytti eina skáldsögu sína, svo hún varð þrjú bindi úr níu, með því að nema
burt hugleiðingar. Fagurfræðin á Þýzkalandi er orðin svo lærður og mál-
fræðislegur orðhengilskapur, að Spielhagen hefur ritað heila bók um, hvernig
eigi að semja skáldsögur.
BismarckB stjórn sinnti alls ekki hinum andlegu þörfum þjóðarinnar.
Allt sjálfstætt andlegt líf var kúgað, nema í hernaðar- og embættisstefnu.
Bókmenntir voru taldar barnaglingur. Af hinum 16,000 hókum, sem árlega
koma út á Þýzkalandi, eru fáar keyptar, og það í lánsbóksöfn, sem síðan
lána þær öðrum. Tímarit eru lesin meir en nokkuð annað. En sú and-
lega fæða, sem er borin á borð fyrir Þjóðverja, er svo odd- og broddborg-
araleg, að þegar maður hugleiðir, að mikill hluti þeirra lifir eingöngu á
henni, þá furðar maður sig ekki á því, að fagurbókmenntir eru orðnar á