Skírnir - 01.01.1901, Blaðsíða 29

Áttavísun.
29
fratn. En á öðrum tnngum hcita þeir sðsíalistar og er það dregið af
orðinu „flocietas", sem þýðir (mann-)félag.
En til að bæta kjör sín, meðan á baráttunni stendur, hafa þeir bag-
nýtt sér félagsmyndunar-réttinn, réttinn til að mynda lögbnndinn félags-
flkap. Það beiir kostað mikla baráttn að fá þann rétt viðurkendan af
burgeisunum. En nú er bvo komið, að hann er heimilaður víðast hvar.
Starfsmenn i hverri starfsgrein mynda nú félög, koma sér samau um, hve
langan tíma þeir skuli vinna dag hvern, og fyrir hvaða kaup. Einstak-
lingnrinn i félaginu ræður sig ekki til vinnu hjá neinum húsbðnda nema
þeim sem gengnr að þeim kostum, er vorkmannafélagið setur. Og eng-
inn verkfélagsmaður vinnur hjá húsbðnda, sem heldur verkamenn, eem
ekki eru verkfélagsmenn. Þetta fer nú alt vel, þegar húsbændum og
Btarfflmönnum semur; en þegar út af því ber, þá fara starfsmenn i „slag“,
sem kallað or, þ. e. hætta allir vinnu. Stundum hafa og húsbændur upp-
tökin, er þeir þykjast eigi standast við að láta að kröfnm starfsmanna;
þá reka þeir alla úr vinnu, er í verkfélögum eru, og er það kölluð „úti-
lokun“ (,,Loek-out“). Til þess, að útilokun nái tilgangi sínum, verða hús-
hændur og að vera i félagsskap sin á moðal.
Alt þetta er eðlileg afleiðing framfara 19. aldarinnar: vegalengdir-
nar ern horfnar fyrir samgöngufærum rafmagns og eimkrafts. Fólkið hef-
ir flykst i borgirnar svo að slíks eru engin dæmi áður. Þar er iðnaður-
inn rekinn og samsafn hundraða þúsunda manna á örlitil svæði, bvo sem
i eina borg, vekur nýtt og áður óþekt fjör og ákafa í lífinu. Félags-
andinn eykst með þéttbýlinu.
Og félagsskapurinn er ekki lengur bundinn takmörkum þjððernis og
rikis. Ef starfsmenn i einhverri grein fara i slag i einu landi, þá hjálpa
þeim verkfélög annara landa. Landamærin hverfa fyrir félagsskapnum.
Og starfslýðurinn neytir félagsskaparins til fleira en að fara i slag;
hann heldur út sínum blöðum og timaritum, málgögnum sinna ábuga-
mála; hann kýs sína fulltrúa á löggjafarþing og i bæjarstjórnir.
Eins og ég mintist áðan á, hafa efnamennirnir, húsbændurnir, lært
af starfslýðnum að hagnýta sér afl félagsskaparins. Fyrst mynduðu þeir
félagsskap, til að mæta félagsskap starfslýðsins. Síðan Báu þeir, að hann
mátti til fleira nota. Þeir sáu, að samkepnin sin á milli skaðaði þá, og
þeir fðrn að mynda „hringi", sem kallaðir hafa verið, eu það vðru sam-
tök um sama verð á vinnu og varningi o. fl. Síðan fórn þeir enn lengra,
steyptu saman undir eina stjórn öllum fyririrtækjum í sömu grein í einu