Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Síða 8

8
4 sleinar og ofan á f>eim lá stór hella, er gnæfði ifir bálkinn með allri
þikt sinni. Grjótið i bálkinum var sótugt og blandað kolaögnum, ösku
og hálfbrendum beinaleifum.
Ljóst var, að þverbálkur þessi hafði ekki verið undirstaða undir vegg
eða þili, og að þar hafði ekki verið neitt skilrúm milli norðurendans og
suðurendans annað enn tómur bálkurinn. Þar sem bálkurinn stóð óhagg-
aður, í austur- og vesturenda, fundust engar menjar af torfvegg, er á hon-
um hefði hvilt, firir ofan hann í þverskurði jarðvegsins.
Á gólfinu, einkum í nirðri hluta hússins, fanst talsvert af kolaögn-
um á við og dreif. Ekki var þó neitt, sem benti til, að húsið hefði farist
í eldsvoða. Að svo hafi ekki verið, sjest meðal annars á trjjleifum þeim,
sem fundust óbrendar í norðurhorninu nálægt stoðarsteininu n, sem áður
er getið. Vafalaust er, að hjer hefur verið eldað, enn það hlítur að hafa
verið gert í einhverjum sjerstökum tilgangi, því að ekki getur hjer verið
um vanalegt eldhús að ræða. Hjer hafa ekki fundist neinar vanalegar eld-
húshlóðir, því að hellan, sem hvíldi á steinunum fjórum, er alt annars eðlis,
enda mundi hafa fundist meira af kolurn og ösku í hlóðunum undir hell-
unni, ef þetta heíðu verið reglulegar eldhúshlóðir, og þá væri ekki heldur
gott að segja, til hvers hinn lági grjótbálkur hefði verið notaður — hann
var að sögn Árna bónda um 2 fet á hæð. Þeir fáu búshlutir, sem
fundust, eru engin sönnun firir því, að húsið hafi verið útibúr eða eitt-
hvert annað af hinum vanalegu bæjarhúsum, því að bríni gat komið í
góðar þarfir við öll þau störf, er eggjárn þurfti til, t. d. ef þurfti að slátra
skepnum, og um kljásteinana og snældusteininn má hugsa sjer, að þeir hafi
tínst þarna eða orðið eftir síðarmeir, þegar hætt var að nota húsið til þess,
sem það var ætlað til frá öndverðu. Bæjarhúsin hafa og að sögn Árna
bónda alt af legið á þeim hinum sama stað og bærinn stendur nú, eða
svo sem 50—100 álnir suður frá hinni fornu rúst, og á það benda líka
öskuhaugarnir, sem eru þar rjett hjá bænum; eru þeir furðu stórir, þegar
á það er litið, að bigð lagðist hjer niður að staðaldri um aldamótin r 300.
Skamt firir vestan fornu rústina eru á túninu aðrar vallgrónar tóftir, enn
þær hafa bersínilega verið peningshús.
Mestar líkur virðast vera til þess, að hin forna rúst sje leifar af
gömlu blóthúsi frá heiðni. Nafnið Hörgsdalur sínir, að hjer hefur í heiðni
verið einn af þeim helgidómum eða blótstöðum, er nefndir vóru hörgar,
og sinist alt mæla með því, að hjer sje fundinn hinn gamli hörgur bæj-
arins. I hinum almennu athugasemdum hjer á eftir munum vjer leiða rök
að því, að hörgar gátu verið og vóru stundum hús. Hjer heíur fundist
hús með grjótbálki utn þvert, er skiftir þvt í 2 ójafna parta. Alveg sama
firirkomulag er á flestum þeim hofum e.ða blóthúsum, sem fundist hafa
áður. Þau skiftast vanalega í tvent, aðalhúsið og afhúsið, og er þar bálkur
eða veggur á milli, og engar sannanir eru framkomnar firir því, að sá