Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Page 10

IO
land, Hörgsnes1, enn hvergi er það hjer á landi, svo að jeg viti, haft í
samsetningum með goðaheitum, og ekki heldur í Noregi, og er það f)ó
altítt þar í örnefnum2. I nínorsku þíðir orðið stundum shóp, flokk, fjölda,
einkum af dírum, enn þó líka haft um menn« (Ásen), stundum »fjallshnúk
eða tind, helst um einstaka hnúka, stóra« (Ásen), »bratta enn flata að of-
an« (Ross). Ásen heldur, að horg í þíðingunni ,hópur, flokkur fjöldi' sje
annað orð enn horg, ,fjallshnúkur‘, enn þetta er vafasamt, einkurn af því
að orðið (harg) getur líka í nísænsku þítt fjölda eða »safn af ein-
hverju« (Rietz)3 4.
I fornháþísku og engilsaxnesku hefur orðið tvær þíðingar:1 )= lund-
ur,2) heiðinn helgidómur, altari eða blóthús (Grafl IV, 1015. Wright-
Witlcker, Anglosaxon and Old English Vocabularies, 2. útg. I 433, 501,
503, 517, 519). í engilsaxnesku getur það líka táknað ,skurðgoð‘. Merki-
legt er, að orðið kemur líka firir í fornsænsku í þíðingunni ,þjettvaxinn
runnur af ungum trjám1 (Rietz).
Sumir hafa ætlað, að hin upphaflega þíðing orðsins væri ,gr)óthrúga‘K.
Enn þar er það á móti, að það er ósannað, að orðið hatí haft þessa þíð-
ingu í öðrum málum enn Norður-landamálum.
Mundi það ekki geta verið af sömu rót og fornnorskt- -fornisl. herr,
gotn. harjis, fornsaxn. og fornháþískt heri, engilsaxn. og fornfris. herel
Og frumþíðingin ,fjöldi, hópur, samkundafi
Ur þessari þíðingu virðist mega leiða allar þíðingar orðsins með eðli-
legu móti.
Samkomur germanskra þjóða í heiðnum sið vóru, að því er virðist,
jafnan samfara blótum. Hafi hörgur táknað mannfjölda eða samkundu, þá
er það sjálfsagt, að það hefur getað táknað ,mannfjölda, sem kom saman
til blóta1. Enn þá lá mjög nærri, að orðið væri einnig haft um sam-
komustaðinn, þann stað, þar sem menn komu saman til blóta, blótstaðinn
(sbr. gr. áyopá upphaflega ,samkoma, þing‘, síðar ,samkomustaður‘, ‘þing-
staður1).
Enn nú vóru blótin vanalega haldin á fornhelgum stöðum, einkum
í lundum eða á hæðum eða fjöllum uppi. Tacitus talar um átrúnað
Germana á lunda5, og Landnáma segir, að Þórir snepill landnámsmaður,
1) Sbr. Kr. Kálund, Hist.-topogr. beskrivelse af Island II, registrið; Vilh.
H. Finsen, Islenskt bæjatal, Kh. 1885, 37. bls.
2) 0. Rygh, Norske gárdnavne, Forord og indledning 58—59. bls.
3) Ross virðist líka hallast að þeirri skoðun, að hjer sje um tvær þíð-
ingar hins sama orðs að ræða (Ross, Norsk ordbog, undir orðinu horj 1.)
4) T. d. 0. Rygh, Norske gardnavne. Forord og indledning 58.—59. bls.
Sömuleiðis að því er virðist Fritzner (sjá 2. útg. undir orðinu hörgr).
5) Tac. Germania 9. k.: lucos ac nemora consecrant.