Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Page 11

er bjó að Lundi í Fnjóskadal, hafi blótað lundinn, sem bær hans var við
kendur.1 I fornritum íslenskum koma og firir ims dæmi þess, að forn-
menn hafi haft átrúnað á fjöllum eða hólum, t. d. Þórólfr Mostrarskegg á
Helgafelli2 eða Selþórir og frændur hans á Þórisbjörgum3, Sjerstaklega
eru þó í þessu efni athugaverð munnmælin um Krosshóla, sem Landnáma
segir frá. Auðr landnámskona hafði bænahald sitt á hólum þessum og
ljet reisa þar krossa. Síðar, þegar niðjar hennar tóku heiðni, höfðu þeir
átrúnað mikinn á hólana og ljetu gera þar hörg4 5, þegar blót tóku til, og
i þann hörg var Þórðr gellir leiddur, áður hann tók mannvirðing.6 Hjer
er þá beinlínis dæmi þess, að hörgr stóð á hói eða litlum hnúk6.
Með því að vjer vitum, að blótsamkomur Germana vóru vanalega
haldnar í lundum eða á hæðum eða hnúkum, þá verður skiljanlegt, hvern-
ig á því stendur, að hörgr, sem táknar blót-samkunduna eða blótstaðinn,
hefur fengið þíðinguna ,lundur‘ í fornháþísku og engilsaxnesku og að
nokkru leyti í fornsænsku, enn aftur á móti í íslensku, norsku og sænsku
þíðinguna ,grjóthæð, fjalshnúkur1.
Og þar sem nú hörgr táknaði blótstaðinn, þá var eðlilegt, að orðið
væri og haft til að tákna þann helgidóm, gerðan af manna höndum, sem
sjerstaklega var skilirði firir því, að blót gætu fram farið; það getur þá
táknað blótstallann, hið heiðna altari, eða girðingu þá eða hús, þar sem
blótin vóru frarnin.
Þannig virðast allar þíðingar orðsins eiga rót sína að rekja til frum-
þíðingarinnar ,samkunda, hópur, fjöldi1, sem enn er til í nínorsku og ní-
sænsku og kemur heim við þíðingu orðsins herr, sem virðist vera af
sömu rót runnið.
Fofnnorsk og forníslensk rit geía að eins óljósar bendingar um,
hvernig þeim helgidómum var háttað, sem fornmenn nefndu hörga.
Surnir hafa haldið, að það hafi verið sjerstakt einkenni hörga, að þar
hafi verið blótaðar giðjur eða kvennleg goðmögn og að kvennprestar (hof-
gyðjur) hafi staðið firir blótunum, og þvi verður ekki neitað, að til eru
1) Landn. III, 17. k. (Kh. 1843) 224. bls.
2) Eyrb. 4. k.: Á því fjalli hafbi pórólfr svá mikinn átrúnað, at
þangat skyldi engi maðr óþveginn líta; sbr. 11. k.: ok var þar enn mesti hof-
staðr í þat mund.
3) Landn. II, 5. k. 78. bls,
4) Fms. og Flat. hafa hjer hof í staðinn firir h'órg, enn textinn er ef-
laust rjettari í Landnámu.
5) Landn. II, 16. k. 111. bls. sbr. Fms. I. 247.-249. bls. Flat. I
265.-266. bls.
6) Sbr. um blótstaði Germana Mogk, Germanische Mythologie (í Pauls
Grundriss der germ. philol. I, 2. útg.) § 88.
2*