Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Page 17

Nokkrar dysjar írá heiðni.
Eftir
Daniel Bruun.
Skamraa stund héldust heiðnir greftrunarsiðir á íslandi, alls nær 125
ár, þvi að eftir það er kristni hafði verið tekin í lög á alþingi árið 1000
og trúin á Hvitakrist var komin í stað Asatrúar, var hætt að greftra menn
í sínum bezta búnaði og með vopnum sínum, hesti og hundi. Fyrir því
má eigi vænta þess, að þar finnist mörg leiði frá heiðni, enda á forn-
gripasafuið í Reykjavík mjög fáar þess kyns rnenjar úr fornum leiðum
(haugum eða dysjum); hefir og örsjaldan lánast, að þeir rnenn fyndi leið-
in eða ætti kost á að grafa þau upp, er hafa haft næga kunnáttu til að
athuga það, er rannsaka þurfti. Sumarið 1901 auðnaðist mér að leiða í
ljós tvo slíka fundi.
1. Reykjaselsfundurinn.
(Rrúarjundurinn).
I fyrndinni náði bj'gðin í Jökuldal miklu lengra inn í landið en nú,
einkum vestan megin árinnar. Er mælt, að sumir bæirnir hafi lagst í
eyði í Svartadauða, en aðrir fóru af eftir gosið úr Oskju í Dyngjufjöllum
1875. Insta bygða bólið í dalnum er nú á tímum á bænum að Brú,
nema ef telja skal Laugarvelli í .Laugarvalladal, er bygðust aftur árið 1900.
Jökulsá á Brú, sem urn dalinn fellur, kemur norðan undan Vatnajökli og
er mjög vatnsmikil og straumþunginn svo mikill, að hún er óreið, ef
nokkur vöxtur er i henni. Undan bænum að Brú var að sögn steinbogi
á ánni alt fram urn 1700, en hún braut hann af sér í jökulhlaupi. Nú
er þar kláfur á ánni svo lítill, að eigi má yfir komast nema einn mað-
ur í senn.
Austan megin árinnar, fjórðungi eða helmingi úr mílu innar i daln-
3