Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Årgang

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1930, Side 67

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1930, Side 67
67 sennilega enn eldri og hellarnir, sem hann hefur verið kenndur við, tveir eða fleiri. Hellar í Flóa eru nefndir í eldri skjölum, máldaga fyrir Gaulverjabæjar-kirkju, sem er ætlaður vera frá 1331J); er nafn- ið þar rétt: »Hella« (þolf. í flt.); og öðrum, nær samhljóða, sem tal- inn er vera frá 1356; þar er nafnið ritað Hellir (eint., þolf. eða nefnif.)1 2), sem er merkilegt og virðist benda til að bærinn muni í fyrstu hafa heitið svo, áður en fleiri hellar voru gerðir þar. — Ranga nafnið, Hellur, kemur fyrir í máldaga Gaulverjabæjar-kirkju frá því um 15003). — Er sama að segja um þennan bæ og Hella á Landi, að hann er eftir þessu frá 14. öld að minnsta kosti, og að vísu 600 ára, en getur verið enn eldri. Er þannig fengin vissa fyrir því af rit- um, að manngerðir hellar hafa verið til á Rangárvöllum á 12. öld, í Flóa snemma á 14. öld og á Landi seint á 14. öld. Er þetta ærið hár aldur og elztu hellar eftir þessu miklu eldri að líkindum, en nokkur hús, sem nú eru ofanjarðar hér á landí. Ártöl og aðrar áletranir gefa nokkra bending um aldur þeirra, einkum að því leyti, að þeir muni ekki vera yngri en elztu ártölin í þeim benda til, en að sjálfsögðu kunna sumir að vera eldri. Hér munu engin ártöl vera til í áletrunum á steinum eða tré eldri en frá 16. öld og yfirleitt sjaldséð hér eldri ártöl, nema í bókum. Búmerki, bandrúnir og rúnaletur er lítið um frá 1400, og það sem finnst af slíkum ristum annars staðar en á bókum, innsiglum og legsteinum, er flest eða nær allt yngra. — Ártölin á hellunum eru frá 17.—19. (20.) öld, síðustu öldunum, þeim tímum, sem menn vita að hellar hafi verið gerðir á. Af þessum gögnum gæti mönnum komið til hug- ar, að sumir hellar séu að sönnu frá fyrri öldum og sumir frá hin- um síðustu, en engir frá miðöldunum, heldur hafi hinir fornu hellar þá lagzt niður sumir og fyllzt af mold; en það væri hæpið að álykta svo og er sízt fyrir það synjandi, að hellar hafi verið gerðir hér við og við á öllum tímum. Hugmyndir þeirra Brynjúlfs Jónssonar og Einars Benediktssonar um mannavizt í hellum þessum áður en land byggðist hér á land- námsöld, gefa tilefni til að ræða nokkru frekar um notkun hellanna, sérstaklega til íbúðar, en gert er í skýrslunum hér að framan. Eins og þær bera með sér, og skýrslurnar í sóknalýsingunum sömuleiðis, eru langflestir hellanna nú notaðir fyrir sauðfé (ær og lömb)4). — 1) ísl. fombrs. II., bls. 671. 2) S. st. III., bls. 114. 3) ísl. fornbrs. VII., bls. 454. 4) í Meíri-Tungu er stekkhellir. 5*
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.