Eimreiðin - 01.07.1895, Blaðsíða 24

io4
Tóbak.
Tóbaksjurtin (Nicotiana) telst til ættar þeirrar, er grasfræðingar
nefna Solanaceae. Þrjár eru tegundir tóbaksjurtarinnar og eru þær mjög
líkar. Tóbak er unnið úr þeim öllum. Þessar þrjár tegundir eru svo
nefndar: Virginíutóbak (N. tabacum), og er það ræktað í stærstum stíl,
bændatóbak (N. rustica) og stórblaðað tóbak (N. macrophylla). f’essar
tegundir eru svo líkar hver annari, að nægilegt er að lýsa einni þeirra.
Virginíutóbakið: Stöngullinn er fram undir fimm fet á hæð.
Blöðin eru stór, randheil, aflöng, frammjókkandi og safamikil. Stærst
eru blöðin neðst á stönglinum, en fara minkandi, er ofar dregur. Blómið
er allstórt, hvitt eða rautt að lit og tregtlagað. Bikarinn er að lögun
sem klukka og lykur um fræhúsið. Avöxturinn er hylki. Fræin eru
mörg og smá, og getur ein jurt borið 300,000 fræ. Tóbak nær fullum
þroska á einu sumri og má því rækta það alls staðar, þar sem sumar-
hiti er nægur. Bezt þrífst það þó í heitu löndunum. A norðurhveli
jarðar fæst bezt tóbak á svæðinu milli 15. og 35. breiddarstigs. I Ev-
rópu hefur tóbak verið ræktað norður að 62. breiddarstigi. Það þrifst
bezt þar sem jafnhiti árs er 10—20 stig; það þolir ekki frost nje þurr-
hita og þrífst bezt i sendnum og heitum jarðvegi, er liggur lágt.
Jurtir eru búnar á ýmsan hátt til varnar. móti óvinum sinum.
Sumar hafa hvassa brodda og þyrna (rós o. fl.), er stinga þau dýr, er
granda vilja jurtinni; aðrar hafi brennihár (brenninetla) eða eru beiskar
á bragð og óljúfíengar, svo að skepnur forðast þær. Sumar jurtir hafa i
sjer eiturefni og er það góð vörn, þvi dýrin komast skjótt að raun um,
að þær jurtir eru ekki ætar. Til þessara jurta telst tóbaksjurtin. I tóbaks-
jurtinni er tóbakseitrið (nicotin) og er það vörn fyrir jurtina gegn óvinum
hennar. Tóbakseitrið er mest i blöðunum, meðan þau eru ung, og í
stöngulbroddinum; það ríður líka mest á að vernda ungu blöðin og
stöngulbroddinn.
Tóbak er víða ræktað. I Evrópu er tóbak einna mest ræktað á
Hollandi. Talsverð tóbaksrækt er og í Austurríki, Ungverjalandi, Dónár-
löndum, Italíu, Frakklandi, Spáni og Rússlandi. I Ameríku er tóbak
mest ræktað i Bandarikjunum. I Asíu er bezt tóbak á Java og Manilla.
Árlega er eytt og búið til nálægt 2000 milj. punda af tóbaki á
allri jörðunni. Setjum svo að 2000 pund fáist af einni dagsláttu, þá
eru tóbaksakrar jarðarinnar að öllu samtöldu 1 milj. dagsláttur. Á öllu
þessu svæði er ræktuð sú jurt, er menn hafa eigi hið minnsta gagn af
að njóta. Væri ekki nær að rækta matjurtategundir á þessu svæði?
Tóbaksfræjunum er fyrst sáð i vermireiti (í marz), og þá er vel er
komið upp í þeim, eru smájurtirnar fluttar á akurinn (í maí), og era
þær þar allt sumarið. Moldin kring um þær er opt pæld upp. og þarf
hún mikinn og góðan áburð.
Þegar 9—12 blöð eru komin á stöngulinn, fer blómið að myndast,
en það vilja tóbaksyrkjumenn helzt eigi sjá, og leita þvi allra bragða
til að koma í veg fyrir blómvöxtinn. Peir skera þvi stöngulinn í sundur
fyrir ofan 6. eða 7. blaðið (talið frá rótinni). Reir skera og allar þær
greinar, er vaxa i blaðhornunum k Fetta er gjört til þess að þau nær-
1 blaöhorn er bilið milli stöngulsjns og blaðsins.